Tầm nhìn chiến lược cho kỷ nguyên 'hợp tác xã số' từ Nghị quyết 57

Trong nhiều thập kỷ qua, khu vực HTX đã trải qua quá trình tái cơ cấu mạnh mẽ. Tính đến tháng 6/2025, cả nước có gần 35.000 HTX đang hoạt động, thu hút hơn 6,17 triệu thành viên và tạo việc làm cho 1,65 triệu lao động.

Từ định hướng chiến lược đến sức bật mới

Tuy nhiên, để thích ứng với nền kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập, khu vực kinh tế hợp tác, HTX, tổ hợp tác cần một bước đột phá mới cả trong tư duy và hành động.

Nghị quyết 57 ra đời đúng và trúng thời điểm quan trọng, khi chuyển đổi số không còn là xu hướng, mà là điều kiện sống còn của mọi mô hình kinh tế. Nghị quyết 57 xác định rõ đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ, nhất là công nghệ số, vào quản trị, sản xuất, kinh doanh và kết nối thị trường” trong khu vực kinh tế hợp tác, HTX.

Nghị quyết 57 về “đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” mở ra một tầm nhìn mới cho khu vực kinh tế hợp tác, HTX.

Chủ trương tại Nghị quyết 57 không chỉ là mệnh lệnh của thời đại mà còn là kim chỉ nam định hình mô hình HTX, trong đó có các “HTX điện tử” – biểu tượng của tinh thần đổi mới và phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Nếu như trước đây, khái niệm HTX thường gắn liền với mô hình quản trị truyền thống, nơi các thành viên tham gia trực tiếp vào các hoạt động sản xuất, quản lý, giao dịch, thì nay, mô hình “HTX điện tử” đang mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới.

Trong mô hình này, toàn bộ quy trình quản trị, sản xuất và kinh doanh được số hóa và kết nối qua nền tảng số. Ở đó, các thành viên có thể tham gia biểu quyết, giám sát, chia sẻ thông tin qua hệ thống điện tử; Hoạt động sản xuất – kinh doanh được số hóa, dữ liệu được phân tích để tối ưu hiệu quả; Việc kết nối thị trường, giao dịch, mở rộng hợp tác xuyên biên giới được thực hiện nhanh chóng, minh bạch và an toàn.

Thực tế, nhiều HTX trong lĩnh vực nông nghiệp, dịch vụ, logistics… đã bắt đầu ứng dụng công nghệ số trong quản lý và tiêu thụ sản phẩm. Các HTX nông nghiệp áp dụng công nghệ cao ghi nhận chi phí sản xuất giảm 15 – 20%, năng suất tăng 15 – 28%, đồng thời đáp ứng tốt hơn các tiêu chuẩn chất lượng và truy xuất nguồn gốc. Đây là minh chứng cho thấy chuyển đổi số là chìa khóa nâng cao hiệu quả và giá trị gia tăng của HTX.

Hạ tầng chính sách cho tầm nhìn mới

Tuy nhiên, con đường số hóa khu vực HTX vẫn còn nhiều trở ngại. Kết quả khảo sát 200 HTX do Liên minh HTX Việt Nam (VCA) thực hiện cuối năm 2024 cho thấy 68,2% HTX gặp khó khăn về tài chính khi triển khai chuyển đổi số; 63,6% thiếu hạ tầng công nghệ; Hơn 50% thiếu nhân lực có năng lực số và quản lý; 47% khó tiếp cận chính sách hỗ trợ.

Đáng chú ý, 86% HTX đang sử dụng phần mềm không phù hợp với mô hình của mình, nhiều đơn vị chưa có dữ liệu số hóa, thậm chí thiếu thiết bị cơ bản. Những con số này phản ánh thực tế rằng chuyển đổi số không chỉ là câu chuyện công nghệ, mà là bài toán về nguồn lực, thể chế và năng lực quản trị.

Chính vì vậy, việc triển khai Nghị quyết 57 được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý và động lực mới để giải quyết những điểm nghẽn đang hiện diện.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Tạ Đình Thi khẳng định: “Khoa học, công nghệ vừa là nền tảng, vừa là động lực then chốt cho phát triển. Với khu vực HTX, chuyển đổi số càng trở nên cấp thiết để tăng năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh”.

Ứng dụng chuyển đổi số là điều kiện tất yếu để HTX nâng cao năng suất, vươn xa trên thị trường.

Ngay sau Nghị quyết 57, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc biệt để phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Cùng với đó, Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được thông qua tại Kỳ họp thứ Chín của Quốc hội đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc đưa các chủ trương của Nghị quyết 57 vào thực tiễn.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, một mô hình riêng biệt cho khu vực HTX là cần thiết, bởi đặc thù của HTX khác xa doanh nghiệp về quy mô, năng lực và cơ cấu tổ chức.

Đại biểu Quốc hội Phan Đức Hiếu cho rằng: “Không thể yêu cầu HTX chuyển đổi số theo cách của doanh nghiệp, mà cần một mô hình riêng phù hợp với đặc điểm của khu vực này”.

Theo chuyên gia, để đưa những nội dung của Nghị quyết 57 vào hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, Liên minh HTX Việt Nam, các viện nghiên cứu và cộng đồng doanh nghiệp công nghệ.

Tựu trung lại, Nghị quyết 57 không chỉ là lời hiệu triệu cho phát triển khoa học – công nghệ, mà còn là tuyên ngôn về phương thức phát triển mới của kinh tế tập thể trong kỷ nguyên số.

Việc hình thành và phát triển HTX ứng dụng chuyển đổi số và khoa học công nghệ sẽ không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động, mà còn góp phần định vị lại vai trò của HTX trong nền kinh tế quốc dân, từ mô hình hỗ trợ sinh kế truyền thống trở thành hạt nhân của hệ sinh thái kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế chia sẻ.

Nghị quyết 57 đã khơi dậy niềm tin, mở đường cho những HTX ứng dụng chuyển đổi số ở khu vực nông thôn, vùng cao, hải đảo. Khi người nông dân, thành viên HTX có thể truy cập dữ liệu, giao dịch, sản xuất và bán hàng chỉ bằng một cú chạm, đó chính là minh chứng sống động nhất cho tầm nhìn chiến lược, nhân văn và thời đại của Nghị quyết 57.

Tinh thần Nghị quyết 57 vì thế là một lời cam kết cho tương lai của đổi mới và sáng tạo, khẳng định rằng chỉ khi khoa học – công nghệ và chuyển đổi số được đưa vào mọi ngõ ngách của đời sống kinh tế – xã hội, trong đó có khu vực HTX, thì công cuộc hiện đại hóa đất nước mới đạt được mục tiêu “phát triển nhanh, bền vững, tự chủ và hội nhập”.

Vân Phong