Tâm thần do dùng ma túy hay chất kích thích, có thoát án tử?

Mới đây, TAND Cấp cao tại TPHCM đã ra quyết định đưa bị cáo Nguyễn Hoàng Nam (sinh năm 1993, ngụ tại huyện Hóc Môn) đi chữa bệnh bắt buộc, sau khi chữa khỏi bệnh sẽ đưa ra xét xử.

Lý do: Tòa này nhận định Nam có những dấu hiệu không bình thường nên đã trưng cầu giám định pháp y tâm thần. Hội đồng giám định kết luận tại thời điểm gây án và hiện nay, đương sự bị mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi.

Cụ thể, cảm xúc của đương sự không ổn định, hoang tưởng bị hại, trí nhớ, trí tuệ giảm sút; ảo thị, ảo thanh xúi giục...

Bị cáo Nam tại phiên sơ thẩm. Ảnh: HOÀNG YẾN

Bàn về vấn đề này, các chuyên gia pháp lý đồng tình với quyết định trên của tòa phúc thẩm. Giải thích thêm, một kiểm sát viên TP.HCM cho rằng tâm thần do dùng ma túy hay chất kích thích không được miễn trách nhiệm hình sự (TNHS).

Không phải trong mọi trường hợp người bị bệnh tâm thần đều không phải chịu TNHS. Theo tinh thần của Điều 21 BLHS 2015, người bị bệnh tâm thần chỉ được miễn TNHS khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh. Đồng thời, tình trạng bệnh ở mức làm mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi.

Còn nếu người đó thực hiện hành vi phạm tội trong trạng thái hoàn toàn bình thường mà trước khi bị kết án mới lâm vào tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi thì có thể vẫn sẽ phải chịu TNHS (theo khoản 2 Điều 49 BLHS 2015).

Trong trường hợp này, tòa án sẽ căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần để ra quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi người đó khỏi bệnh thì có thể phải chịu TNHS.

Trước đó, xử sơ thẩm tháng 5-2020 TAND TP.HCM đã tuyên phạt Nam tử hình về tội giết người.

Tháng 12-2018, sau khi chấp hành xong bản án của TAND quận Bình Tân 11 năm tù về tội cướp tài sản, Nam về chung sống với chị N. tại nhà mẹ ruột ở Hóc Môn. Đến đầu năm 2019, khi biết N. có thai thì giữa mẹ chồng con dâu xảy ra mâu thuẫn. Mẹ Nam cho rằng thời điểm sinh con không phù hợp với tuổi bà nên không nhận dâu và cháu nội.

Ngày 7-2-2019, Nam chở bạn gái về nhà nhưng trên đường đi hai bên tiếp tục cãi nhau về mâu thuẫn trên. Về đến nhà, chị N. kể mọi việc lại cho ngoại là bà Bùi Thị Nết nghe. Tối cùng ngày, Nam đến tìm N. thì bị bà Nết đuổi về.

Đến ngày 11-3-2019, Nam đi tìm N. không gặp nghĩ là về nhà ngoại ở Cần Đước, Long An nên nảy sinh ý định giết bà Nết. Nam về nhà lấy dao chạy đến hành hung khiến bà Nết tử vong tại chỗ.

Sau đó, Nam điều khiển xe máy về nhà ở xã Tân Hiệp, huyện Hóc Môn dùng dao hành hung mẹ ruột cũng khiến bà tử vong. Nam tiếp tục điều khiển xe máy đến gần đó dùng dao hành hung bà nội. Khi thấy cha ruột vừa từ nhà tắm ra, Nam tiếp tục dùng dao xông đến hành hung khiến ông này tử vong.

Tại phiên sơ thẩm, bị cáo giải thích bản thân bị ảo giác do sử dụng ma túy nên gây tội.

Luật sư cho rằng bị cáo có dấu hiệu bị tâm thần, trước, trong khi gây án tâm lý của Nam có bị tác động. Từ đó, luật sư đề nghị HĐXX trả hồ sơ để trưng cầu giám định đối với bị cáo Nam.

Đại diện VKS cho rằng ngay sau khi bị cáo bị bắt, cơ quan điều tra đã kiểm tra thì kết quả bị cáo Nam âm tính với ma túy. Quá trình điều tra, cơ quan tố tụng từng đã trả hồ sơ để làm rõ vấn đề bị cáo có bị tâm thần hay không. Qua đó, kết quả điều tra xác định bị cáo Nam có đủ năng lực hành vi dân sự...

Sau phiên sơ thẩm, Nam kháng cáo. Trong thời gian chờ phúc thẩm, luật sư bào chữa cho bị cáo có đơn đề nghị giám định tâm thần.