Tân Thủ tướng Canada tuyên bố sốc về quan hệ với Mỹ

Thủ tướng Mark Carney phát biểu tại trụ sở đảng Tự do ở Ottawa ngày 29/4. Ảnh: Reuters.

Thủ tướng mới của Canada Mark Carney đã giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử ngày 28/4, nhưng chỉ đủ để thành lập một chính phủ thiểu số.

Trong bài phát biểu chiến thắng, ông tuyên bố quan hệ truyền thống với Mỹ - vốn là nền tảng cho thương mại và thịnh vượng của Canada hàng chục năm qua - nay đã “kết thúc”, theo Reuters.

Theo kết quả sơ bộ, Đảng Tự do của Carney giành được 167 ghế tại Hạ viện gồm 343 ghế, trong khi Đảng Bảo thủ đối lập giành được 145 ghế. Con số này không đủ để phe Tự do nắm thế đa số (172 ghế), buộc Carney phải điều hành đất nước trong tình thế phụ thuộc vào sự ủng hộ từ các đảng nhỏ hơn.

“Quan hệ cũ với Mỹ - mối quan hệ dựa trên hội nhập ngày càng sâu rộng - đã kết thúc. Hệ thống thương mại toàn cầu tự do do Mỹ dẫn dắt, vốn là nền tảng của sự thịnh vượng của Canada từ sau Thế chiến II, giờ không còn tồn tại", ông Carney phát biểu tại thủ đô Ottawa.

Ông gọi đây là “một bi kịch”, nhưng đồng thời cũng là “thực tế mới” mà Canada phải đối mặt, đòi hỏi “những hy sinh và sự kiên cường” trong thời gian tới.

Chiến thắng của Carney - người từng đứng đầu hai ngân hàng trung ương G7 nhưng là “tân binh” trên chính trường - được xem là một cuộc lội ngược dòng ngoạn mục. Vào tháng 1 năm nay, Đảng Tự do bị Đảng Bảo thủ bỏ xa tới 20 điểm phần trăm trên các cuộc thăm dò.

Tuy nhiên, 2 biến cố đã thay đổi cục diện: cựu Thủ tướng Justin Trudeau - người không còn được lòng cử tri - tuyên bố rút lui; và Tổng thống Mỹ Donald Trump tái xuất, đe dọa áp thuế 25% với xe hơi sản xuất tại Canada, thậm chí công khai ý định sáp nhập Canada thành “tiểu bang thứ 51” của Mỹ.

“Người Mỹ muốn đất đai, tài nguyên, nguồn nước và cả đất nước của chúng ta. Đây không phải là lời hăm dọa suông. Tổng thống Trump đang cố phá hoại Canada để chiếm lấy chúng ta - điều đó sẽ không bao giờ xảy ra”, ông Carney khẳng định trong bài phát biểu.

"Chúng ta sẽ giành thắng lợi trong cuộc chiến thương mại này và xây dựng nền kinh tế mạnh mẽ nhất trong nhóm G7”, Thủ tướng Canada Mark Carney đề cập đến khối gồm 7 nền kinh tế hàng đầu thế giới: Canada, Mỹ, Anh, Pháp, Đức, Italy và Nhật Bản.

Tuy nhiên, ông cũng không giấu giếm những thách thức phía trước, khi cảnh báo về các biện pháp thuế quan khắc nghiệt và nguy cơ sáp nhập do Tổng thống Mỹ Donald Trump khơi mào.

“Chúng ta đã vượt qua cú sốc của sự phản bội từ một đồng minh lâu năm, nhưng những bài học đó phải luôn được ghi nhớ”, ông nhấn mạnh.

Những phát biểu mang tính khiêu khích của Trump đã châm ngòi cho làn sóng yêu nước mạnh mẽ tại Canada, giúp Carney thu hút sự ủng hộ của cử tri từ cả hai đảng nhỏ: Đảng Dân chủ Mới (NDP) thiên tả và Đảng Khối Quebec ly khai.

Chủ tịch Viện thăm dò Angus Reid, bà Shachi Kurl, nhận định: “Chiến thắng này là kết quả của ba yếu tố: Tâm lý ‘ai cũng được, miễn không phải Bảo thủ’, mối lo về thuế quan của Trump, và sự ra đi của Trudeau, điều giúp các cử tri tự do quay lại với Đảng Tự do”.

Carney từng cam kết sẽ áp dụng lập trường cứng rắn hơn với Washington, đồng thời đề xuất đầu tư hàng tỷ USD để giảm phụ thuộc thương mại vào Mỹ - đối tác truyền thống lớn nhất của Canada. Tuy nhiên, kế hoạch này sẽ vấp phải nhiều trở ngại nếu không nhận được sự đồng thuận từ quốc hội.

Cuộc tổng tuyển cử tại Canada diễn ra trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Ottawa và Washington, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục gia tăng sức ép với nước láng giềng.

“Chúc may mắn tới những người dân tuyệt vời của Canada. Hãy bầu ra một nhà lãnh đạo có đủ sức mạnh và trí tuệ để giúp các bạn giảm một nửa thuế, tăng cường sức mạnh quân sự miễn phí lên mức cao nhất thế giới, đưa các ngành ôtô, thép, nhôm, gỗ, năng lượng... tăng trưởng gấp 4 lần, tất cả không thuế, không phí – chỉ cần Canada trở thành bang thứ 51 thân yêu của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ”, ông Trump viết trên mạng xã hội ngày 28/4.

Lập tức, phát ngôn này vấp phải phản ứng dữ dội từ cả hai đảng lớn tại Canada. Thủ tướng Mark Carney khẳng định dứt khoát: “Tại Canada, người Canada sẽ quyết định tương lai của chính mình”.

Phương Linh