Tăng cường kiểm soát an toàn thực phẩm

Ngày 9/7, tại một lò mổ ở Huế cơ quan chức năng phát hiện chủ lợn mổ lợn chết ngoài giờ quy định để bán ra thị trường

Hành động này nhằm gửi đi thông điệp: Nếu được kiểm soát, chế biến đúng cách, thịt lợn vẫn an toàn.

Câu chuyện này bắt nguồn từ thực tế, thời gian qua, tại các chợ ở Huế, lượng tiêu thụ thịt lợn giảm mạnh, có lúc tới 80% do người dân e ngại, lo lắng trước dịch bệnh. Nhiều nhà hàng, quán ăn ở thành phố đã bỏ món thịt lợn khỏi thực đơn. Bún bò giò heo Huế nhiều tháng nay chỉ còn lại... bún bò.

Trong khi đó, nhiều người lại tìm đến siêu thị lớn bởi họ tin vào hệ thống kiểm soát chất lượng, quy trình nhập hàng, bảo quản, giám sát. Điều này cho thấy thị trường không biến mất, mà chuyển hướng từ chợ truyền thống sang nơi có hệ thống kiểm soát và giám sát mà người dân cho là tin cậy hơn.

Mới đây, việc Công an tỉnh Quảng Trị khởi tố ba đối tượng giết mổ, buôn bán lợn nhiễm bệnh đã khiến nhiều người liên tưởng đến vụ việc tương tự ở Huế hôm 9/7 khi cơ quan chức năng phát hiện toàn bộ số lợn tại lò giết mổ dương tính với dịch tả lợn châu Phi.

Vấn đề đáng nói là đến nay đã gần hai tháng, nhưng cơ quan chức năng vẫn chưa công bố thông tin xử lý. Nhiều người ví von, khoảng cách giữa hình ảnh cán bộ thú y quay video clip ăn thịt lợn nhằm kêu gọi người dân và sự chậm trễ này chính là khoảng cách của niềm tin.

Tất nhiên, trách nhiệm không chỉ thuộc về cơ quan quản lý bởi người chăn nuôi cũng cần nhìn lại mình. Dù đã quy hoạch khu chăn nuôi tách khỏi khu dân cư, nhiều hộ vẫn nuôi lợn ngay trong sân nhà. Khi lợn bị nhiễm dịch, một số người vẫn cố tình giấu, lén bán ra ngoài với suy nghĩ “đỡ được chút nào hay chút đó”. Chính điều này khiến dịch bùng phát nhanh, khó kiểm soát hơn. Bên cạnh đó, không thể bỏ qua vai trò, trách nhiệm của hệ thống lò mổ tập trung.

Lẽ ra, đây phải là “cánh cửa” chốt chặn cuối cùng để ngăn lợn nhiễm bệnh ra thị trường, nhưng thực tế, nhiều nơi vẫn hoạt động theo kiểu “mạnh ai nấy làm”, buông lỏng kiểm soát thú y, thậm chí có nơi còn tiếp tay cho việc hợp thức hóa lợn không rõ nguồn gốc.

Một mắt xích khác là doanh nghiệp cung cấp thức ăn chăn nuôi và thực phẩm. Trong bối cảnh dịch bệnh, nhiều doanh nghiệp chăn nuôi tung ra sản phẩm gắn mác “hữu cơ”, “sạch”, nhưng ai giám sát, chứng nhận tiêu chuẩn “hữu cơ”, “sạch” đó? Người tiêu dùng bị đặt trong một “ma trận niềm tin”, chỉ còn biết nghe theo quảng cáo và dựa vào uy tín của doanh nghiệp. Nhưng sự việc vừa qua của một công ty hoạt động trong lĩnh vực chế biến thực phẩm tiếp tục khiến niềm tin của người tiêu dùng lung lay.

Để có một thị trường thực phẩm an toàn, không chỉ cần giám sát từ cơ quan chức năng, mà còn phải có sự giám sát chéo giữa các khâu trong chuỗi sản xuất và tiêu thụ. Người nuôi cần giám sát lẫn nhau để hạn chế tình trạng giấu dịch, bán chạy lợn nhiễm bệnh. Người kinh doanh ở chợ cần giám sát lò mổ, không nhập hàng không rõ nguồn gốc. Doanh nghiệp phải chứng minh quy trình sản xuất của mình, đồng thời chịu sự đối chiếu từ cả cơ quan quản lý lẫn đối tác trong ngành. Sự giám sát chéo này không nhằm cạnh tranh trực tiếp với nhau, mà để bảo vệ lợi ích chung. Khi mỗi mắt xích trong chuỗi nhận thức rằng nếu mình thả lỏng, người khác cũng sẽ chịu thiệt, thì đó mới là lúc niềm tin được xây dựng. Nếu mỗi bên chỉ lo cho lợi ích riêng, chuỗi an toàn thực phẩm sẽ rơi vào vòng luẩn quẩn của nghi ngờ.

Người tiêu dùng nói chung, cuối cùng vẫn là “khâu giám sát” quan trọng nhất. Nếu họ quay lưng, thị trường sẽ sụp đổ. Ngược lại, khi thấy rõ sự minh bạch và trách nhiệm từ mọi khâu, họ sẽ quay lại. Thịt lợn nếu được kiểm soát nghiêm ngặt theo quy trình thú y và tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, bảo đảm chất lượng vẫn sẽ được người tiêu dùng đón nhận. Tuy nhiên, niềm tin không thể đến từ vài hành động tượng trưng, mà phải từ sự thay đổi thật sự, ở từng nông hộ, từng lò mổ, từng điểm bán...

DƯƠNG QUANG TIẾN