Tăng cường liên kết hiệu quả giữa hợp tác xã và doanh nghiệp

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng phát biểu ý kiến tại Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2025. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)

Bộ Tài chính cho biết, trong bối cảnh Đảng, Nhà nước ta đang đẩy mạnh thực hiện chủ trương cơ cấu lại nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng và tăng cường hợp tác kinh tế quốc tế, nhất là việc ký kết và triển khai các hiệp định tự do thương mại và hội nhập quốc tế sâu rộng, các tổ chức kinh tế tập thể, hợp tác xã muốn phát triển lớn mạnh, thì tất yếu phải tăng cường liên kết, hợp tác với nhau và với các thành phần kinh tế khác, đặc biệt là liên kết, hợp tác giữa hợp tác xã và doanh nghiệp, hình thành liên minh kinh tế hiệu quả, bền vững.

Tuy nhiên, các hợp tác xã nước ta còn sản xuất manh mún, thiếu tập trung, thiếu liên kết, yếu kỹ thuật. Vấn đề đó làm cho hàng hóa của các hợp tác xã, đặc biệt là nông sản làm ra không ổn định về số lượng, không đồng đều về chất lượng dẫn đến việc tiêu thụ sản phẩm, tham gia chuỗi giá trị sẽ gặp khó khăn.

Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 16/6/2022 tại Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII cũng nhận định “Các hoạt động liên doanh, liên kết giữa các hợp tác xã và giữa hợp tác xã với các tổ chức kinh tế khác chưa phổ biến”. Từ đó, cần nhận diện đúng về thực trạng, nhất là những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân làm cơ sở đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy liên kết, hợp tác giữa hợp tác xã và doanh nghiệp.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, Mai Văn Chính và các đại biểu tham quan các gian trưng bày sản phẩm tiêu biểu tại Diễn đàn. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)

Thống kê sơ bộ, ước đến ngày 31/12/2025: cả nước có 35.041 hợp tác xã (đạt mục tiêu kế hoạch), tăng 8.929 hợp tác xã (tương đương tăng 34,2%) so năm 2020. Tổng số thành viên tham gia hợp tác xã là 5.984.363 thành viên (đạt 84,2% mục tiêu kế hoạch), tăng 108.930 thành viên (tăng 1,85%) so với năm 2020. Cả nước có 164 Liên hiệp hợp tác xã, đạt 78% mục tiêu kế hoạch, tăng 64 Liên hiệp hợp tác xã (tăng 64%) so với năm 2020.

Tổng số hợp tác xã thành viên là 1.057 (đạt 96,1% mục tiêu kế hoạch, tăng 421 hợp tác xã (khoảng 66,2%) so với năm 2020. Cả nước có 65.918 tổ hợp tác (đạt 49,1% mục tiêu kế hoạch và giảm 693 tổ hợp tác so với năm 2020) với 1.003.039 thành viên (đạt 55,7% mục tiêu kế hoạch và giảm 63.621 thành viên so với năm 2020).

Kết quả thực hiện các mục tiêu về chất lượng: doanh thu bình quân của một hợp tác xã năm 2025 ước đạt là 4.562 triệu đồng/hợp tác xã/năm, tăng 4% so với năm 2020. Lãi bình quân của một hợp tác xã năm 2025 ước đạt là 421 triệu đồng/hợp tác xã/năm, tăng 107 triệu đồng/hợp tác xã so với năm 2020. Thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong hợp tác xã tăng từ 51,3 triệu đồng/năm năm 2020 lên 64 triệu đồng/năm năm 2025 (tăng 12,7 triệu đồng, tương đương 24,8%). Ước đến 31/12/2025, số lượng hợp tác xã hoạt động đạt loại tốt, khá đạt 27.375 hợp tác xã, bằng 78,1% số lượng hợp tác xã cả nước (đạt mục tiêu), tăng 16.282 hợp tác xã (tăng 46,8%) so với năm 2020.

Tổng số lượng cán bộ quản lý hợp tác xã tăng từ 107.506 người năm 2020 lên 135.986 người năm 2025 (tăng 28.480 người, tăng 26,5% so với năm 2020). Trong đó, số lượng cán bộ quản lý hợp tác xã đạt trình độ sơ, trung cấp năm 2025 là 66.230 người, tăng 16.147 người so với năm 2020 (khoảng 32.2%); Số lượng cán bộ quản lý đạt trình độ cao đẳng, đại học trở lên đạt 34.755 người năm 2025, bằng 25,5% tổng số cán bộ quản lý hợp tác xã cả nước (tăng 11.178 người, khoảng 47,4% so với năm 2020 và đạt 100% mục tiêu).

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng và Mai Văn Chính đồng chủ trì Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2025. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)

Cả nước có 2.600 hợp tác xã ứng dụng công nghệ cao (đạt 86% mục tiêu). Bên cạnh đó, có khoảng 4.700 hợp tác xã tham gia liên kết chuỗi giá trị theo Nghị định số 98/2018/NĐ-CP ngày 22/7/2021 về liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Đối với lĩnh vực nông nghiệp, có gần 40% hợp tác xã nông nghiệp liên kết sản xuất theo chuỗi (đạt mục tiêu đề ra).

Nhìn chung, khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã có những chuyển biến tích cực cả về số lượng và chất lượng; hoạt động hiệu quả góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân, thực hiện tốt công tác, giảm nghèo; phong trào xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế ở địa phương; tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của kinh tế tập thể, hợp tác xã trong nền kinh tế quốc dân.

Ngoài ra, liên kết giúp hợp tác xã mở rộng sản xuất, kinh doanh và dịch vụ, từ đó tăng doanh thu và lợi nhuận. Các nguồn thu này góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và tính bền vững của hợp tác xã. Tuy nhiên, việc các hợp tác xã liên kết với hợp tác xã, doanh nghiệp và các thành phần kinh tế khác sản xuất theo chuỗi giá trị còn chưa phổ biến, hiệu quả và tính bền vững của liên kết chưa cao; hoạt động cung ứng dịch vụ của nhiều hợp tác xã còn giản đơn, manh mún, chưa chủ động liên doanh, liên kết với doanh nghiệp; hiệu quả hoạt động kinh tế mang lại cho thành viên chưa cao; một số hợp tác xã thành lập còn chưa bảo đảm tính tự nguyện, hoạt động hình thức, chưa đúng bản chất...

Các đồng chí lãnh đạo, đại biểu tham dự Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2025. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)

Phát biểu ý kiến khai mạc Diễn đàn, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho biết, đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng nhằm chia sẻ, trao đổi, đề xuất những định hướng chiến lược, giải pháp đột phá để thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã-một thành phần không thể thiếu trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; đồng thời, Phó Thủ tướng bày tỏ chia sẻ những mất mát to lớn của người dân, các hợp tác xã, doanh nghiệp tại các vùng bị ảnh hưởng bởi thiên tai vừa qua.

Phó Thủ tướng nêu rõ, Diễn đàn năm nay đã lựa chọn nội dung hết sức thiết thực và trọng tâm, góp phần hiện thực hóa mục tiêu kép cho cả hai lĩnh vực quan trọng là kinh tế tư nhân và kinh tế tập thể. Nghị quyết số 68-NQ/TW được xác định là một trong những Nghị quyết nền tảng nhằm định hình và thúc đẩy phát triển kinh tế đất nước trong giai đoạn tới. Trong đó, xác định mục tiêu "Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia; là lực lượng tiên phong trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số".

Tại Nghị quyết 68-NQ/TW, Bộ Chính trị cũng đã khẳng định rõ quan điểm "kinh tế tư nhân, cùng với kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể, giữ vai trò nòng cốt để xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, gắn với hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất, hiệu quả, đưa đất nước vươn lên phát triển thịnh vượng". Đây có thể coi là một nét ưu việt đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta khi Đảng và Nhà nước luôn quan tâm và tạo cơ hội phát triển công bằng cho mọi thành phần và mọi người dân đều được hưởng thành quả của tăng trưởng, không một ai bị bỏ lại phía sau.

Quang cảnh Diễn đàn Kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2025. (Ảnh: VGP/Nhật Bắc)

Phân tích rõ hơn, Phó Thủ tướng cho rằng kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân có mối quan hệ mật thiết, bổ trợ lẫn nhau, có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, một bên là "bệ đỡ nơi làng quê", một bên là "động lực nơi thị trường". Các hợp tác xã đóng vai trò hỗ trợ cho kinh tế tư nhân, đặc biệt là kinh tế hộ thành viên của hợp tác xã; là nhân tố đẩy trong việc liên kết với doanh nghiệp để hình thành các chuỗi giá trị. Ở chiều ngược lại, doanh nghiệp đóng vai trò là nhân tố kéo trong chuỗi giá trị sản xuất liên kết với các hợp tác xã.

Mối quan hệ hợp tác giữa hợp tác xã và doanh nghiệp đã vượt ra khỏi khuôn khổ truyền thống, trở thành đối tác trong việc hình thành các cụm liên kết theo chuỗi giá trị, không những trong lĩnh vực nông nghiệp mà còn trong nhiều lĩnh vực khác như công nghiệp, du lịch, dịch vụ.

Thực tế đã có nhiều mô hình thành công, đã xuất hiện các hình thức liên kết sâu như góp vốn và mua cổ phần, củng cố sự gắn kết lợi ích lâu dài. Việc thúc đẩy liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp là vô cùng cần thiết, mang tính dài hạn và là giải pháp quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế tập thể và tư nhân theo hướng bền vững.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra hoạt động liên kết giữa hợp tác xã và doanh nghiệp còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng do một số nguyên nhân: Số lượng và chất lượng liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị còn ít, quy mô liên kết sản xuất còn nhỏ lẻ; Nhiều doanh nghiệp còn e ngại rủi ro do chưa tin tưởng vào năng lực thực hiện của hợp tác xã, nhất là đối với các hoạt động yêu cầu kỹ thuật, trình độ chuyên môn cao; Công tác triển khai, khả năng tiếp cận chính sách của các doanh nghiệp, hợp tác xã chưa cao; Nhận thức về tầm quan trọng, lợi ích từ việc tham gia liên kết còn chưa đầy đủ; từ đó chưa tạo thành động lực thực sự trong việc liên kết.

Phó Thủ tướng khẳng định, Diễn đàn chính là một diễn đàn mở, là cơ hội để "4 nhà" (nhà doanh nghiệp, nhà hợp tác xã, nhà khoa học và Nhà nước) cùng tích cực trao đổi, tương tác để làm rõ ý nghĩa, vai trò và thực trạng và đề xuất các giải pháp cho hoạt động liên kết giữa doanh nghiệp và hợp tác xã tại nước ta. Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu tại diễn đàn thẳng thắn trao đổi, đóng góp có trách nhiệm trên cơ sở tập trung vào một số nội dung chính:

Thứ nhất, đánh giá thực trạng, cơ hội từ việc liên kết; những vướng mắc, thách thức đang cản trở liên kết; những bài học, kinh nghiệm quốc tế có thể áp dụng đối với Việt Nam.

Thứ hai, đề xuất các giải pháp mang tính đột phá để thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa các mô hình liên kết, nhất là về cơ chế, chính sách; công tác phối hợp của bộ, ngành, địa phương; thu hút nguồn lực; nâng cao vai trò của hợp tác xã, doanh nghiệp và các tổ chức hỗ trợ.

Thứ ba, công tác hoàn thiện thể chế, chính sách hỗ trợ cần phải đổi mới những gì để tháo gỡ những vướng mắc, dễ đi vào thực tiễn; Chiến lược và chương trình hành động cần xây dựng với những định hướng, mục tiêu như thế nào để khơi thông liên kết hiệu quả.

Phó Thủ tướng đề nghị các đại biểu cùng nhau "kết nối trí tuệ-lan tỏa giá trị-liên kết, hợp lực-xây dựng tương lai" để có những thảo luận, đóng góp mang lại các giá trị thiết thực, giúp khu vực kinh tế tập thể và kinh tế tư nhân phát triển bền vững.

Hà Thanh Giang