Kinh tế tập thể là trụ cột vững chắc trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025

HTX tạo việc làm và phát triển bền vững cho khu vực nông thôn

Theo Báo cáo tổng kết của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến hết tháng 6/2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 cơ bản đạt và vượt các mục tiêu được giao đến hết năm 2025. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM 79,3%/ chỉ tiêu 80%, tăng 10,6% so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt NTM nâng cao là 42,4%/ chỉ tiêu 40%, tăng hơn 5 lần so với cuối năm 2021; tỷ lệ xã đạt NTM kiểu mẫu là 12,3%/ chỉ tiêu 10%, tăng hơn 17 lần so với cuối năm 2021.

Tỷ lệ đơn vị cấp huyện được công nhận hoàn thành nhiệm vụ/đạt chuẩn NTM là 51%/ chỉ tiêu 50% (tăng 53% so với cuối năm 2021); tỷ lệ huyện NTM nâng cao là 20%/ chỉ tiêu 20% (tại thời điểm cuối năm 2021 chưa có huyện NTM nâng cao). Cả nước có 12 tỉnh được Thủ tướng Chính phủ công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng NTM” có sức lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng trong cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân, phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng NTM. Trong đó, đã có hàng triệu hộ dân tự nguyện hiến hơn 98,2 triệu m² đất, đóng góp hàng chục nghìn tỷ đồng và ngày công xây dựng NTM.

Để đạt được những thành tựu đó, thành phần kinh tế tập thể, HTX đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Những năm qua, kinh tế tập thể mà nòng cốt là các HTX đã từng bước khẳng định được vai trò quan trọng trong thực hiện Chương trình xây dựng NTM. Hoạt động của khối kinh tế tập thể và HTX từ các mô hình sản xuất nông nghiệp gắn với chuỗi giá trị, nhiều HTX đã khẳng định vai trò là “bà đỡ” của nông dân, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao thu nhập và xây dựng NTM kiểu mẫu.

Kinh tế tập thể , HTX giúp nâng cao thu nhập cho người dân, tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, và góp phần hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội. Các HTX giúp khắc phục hạn chế về vốn, kỹ thuật của kinh tế hộ, đồng thời tạo việc làm và phát triển bền vững cho khu vực nông thôn.

Trong Bộ tiêu chí xã NTM giai đoạn 2017-2020, tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất có yêu cầu: xã NTM có HTX hoạt động hiệu quả và theo đúng quy định của Luật HTX; có mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chủ lực đảm bảo bền vững.

Bước sang giai đoạn 2021-2025, kinh tế tập thể và HTX tiếp tục được xác định là yếu tố quan trọng khi tiêu chí số 13 được bổ sung thêm nhiều chỉ tiêu khác. Cụ thể như: thực hiện truy xuất nguồn gốc các sản phẩm chủ lực của xã gắn với xây dựng vùng nguyên liệu và được chứng nhận VietGAP hoặc tương đương; có kế hoạch và triển khai kế hoạch bảo tồn, phát triển làng nghề, làng nghề truyền thống gắn với hạ tầng về bảo vệ môi trường; có tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả…

Tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn được đánh giá là tiêu chí “động” với nhiều yêu cầu đổi mới phù hợp thực tiễn từng địa phương. Trong đó, việc củng cố, phát triển HTX kiểu mới, tổ hợp tác và mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm đóng vai trò nòng cốt.

Thành phần kinh tế tập thể, HTX là trụ cột vững chắc trong quá trình xây dựng (NTM tại nhiều địa phương trên cả nước. Ảnh: PV

Chuyển mình rõ nét nhờ kinh tế tập thể

Trong quá trình triển khai chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025, tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn được xác định là một trong những tiêu chí then chốt, góp phần trực tiếp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và thúc đẩy phát triển bền vững tại các địa phương. Thực tế cho thấy, nhiều tỉnh, thành trên cả nước đã có những bước chuyển mình rõ nét nhờ đổi mới tổ chức sản xuất, phát triển các mô hình kinh tế tập thể và liên kết theo chuỗi giá trị.

Đơn cử, tại Bình Định, tiêu chí tổ chức sản xuất được xác định là nhiệm vụ ưu tiên trong xây dựng NTM. Tính đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có 317 HTX, trong đó 162 HTX hoạt động hiệu quả. Các địa phương chú trọng xây dựng và nhân rộng mô hình liên kết sản xuất nông nghiệp gắn với tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị đối với các sản phẩm chủ lực như lúa, rau an toàn, thủy sản và sản phẩm OCOP.

Còn tại Nghệ An, trong năm 2024 vừa qua, tỉnh đã rà soát, đánh giá và chuyển đổi 134 HTX hoạt động chưa hiệu quả, đồng thời thành lập mới 45 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển theo hướng sản xuất sạch, hữu cơ và nông nghiệp thông minh. Việc tái cấu trúc lại các HTX không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn tạo điều kiện để người dân tham gia liên kết tiêu thụ sản phẩm, ổn định đầu ra và từng bước hình thành các vùng sản xuất chuyên canh tập trung.

Xác định chủ thể của chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM là người dân mà trực tiếp là nông dân các vùng nông thôn, nhiều địa phương của TP. Hà Nội đã tập trung phát triển kinh tế nông hộ, kinh tế tập thể để nâng cao nguồn lực phát triển kinh tế xã hội, giải quyết công ăn, việc làm, tăng thu nhập cho người lao động. Với hơn 3.000 HTX, các mô hình kinh tế tập thể đã ngày càng được nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, hỗ trợ tích cực cho bà con nông dân tại các vùng nông thôn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa.

Không chỉ dừng ở việc củng cố, phát triển HTX và tổ hợp tác, các địa phương trên toàn quốc còn chú trọng phát triển sản phẩm OCOP và mô hình kinh tế đa giá trị nhằm gia tăng thu nhập cho người dân. Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó, nhiều sản phẩm đặc sản địa phương đã có mặt tại các hệ thống siêu thị lớn và tham gia xuất khẩu.

Có thể khẳng định, việc tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn hiệu quả đang từng bước trở thành trụ cột vững chắc trong quá trình xây dựng NTM tại nhiều địa phương trên cả nước. Giai đoạn 2025-2030, tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn sẽ tiếp tục là tiêu chí trọng tâm. Các địa phương cần huy động sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị và người dân, lấy người dân làm trung tâm, HTX làm nền tảng, doanh nghiệp làm động lực để hình thành các vùng sản xuất tập trung, phát triển sản phẩm chủ lực gắn với xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Tuy nhiên, để xây dựng một nền nông thôn hiện đại, văn minh, có khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế, các địa phương cần tiếp tục đổi mới tổ chức sản xuất, phát triển kinh tế tập thể, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao, mở rộng thị trường tiêu thụ và thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp.

Khánh Ngọc