Tăng cường quản lý và phát huy giá trị di tích
Với 120 di tích được xếp hạng cùng hơn 1,5 ngàn di tích phổ thông được kiểm kê, Đồng Nai sở hữu kho tàng di sản phong phú, phản ánh sinh động tiến trình lịch sử, văn hóa của con người, vùng đất Đông Nam Bộ.
Di tích cấp quốc gia Địa điểm chiến thắng Đồng Xoài là địa chỉ về nguồn của thế hệ trẻ được tạm giao về phường Bình Phước, tỉnh Đồng Nai quản lý, bảo tồn, phát huy. Ảnh: C.T.V
Để tăng cường hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị di sản, Đồng Nai đã tạm giao công tác quản lý di tích cho các cơ quan, đơn vị, địa phương, góp phần gắn kết công tác bảo tồn với phát triển du lịch, giáo dục truyền thống.
Tăng trách nhiệm, rõ đầu mối trong quản lý di tích
Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, một số nội dung trong các quyết định phân cấp quản lý di tích trên địa bàn tỉnh Đồng Nai thời gian qua đã không còn phù hợp. Ngày 3-10, UBND tỉnh Đồng Nai đã ban hành văn bản tạm giao quản lý, phát huy giá trị các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và công trình văn hóa trên địa bàn cho các cơ quan, đơn vị và địa phương.
Trong đó, UBND tỉnh giao Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đồng Nai chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị, địa phương khẩn trương thực hiện kiểm kê, bàn giao di tích; hướng dẫn việc quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị các di tích. Các địa phương và đơn vị được giao trực tiếp chịu trách nhiệm bảo vệ mặt bằng, không gian di tích, đảm bảo cảnh quan, môi trường, an ninh trật tự, phòng, chống cháy nổ, đồng thời tuyên truyền nâng cao ý thức cộng đồng về gìn giữ di sản.
Năm 2025, Đồng Nai xây dựng nhiều hồ sơ di sản, tham mưu UBND tỉnh trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận và đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó có Lễ hội Lồng tồng (Xuống đồng) của người Tày; nghề giã gạo chày tay của người S’tiêng và M’nông; Lễ hội Mừng lúa mới của người S’tiêng.
Trưởng ban Quý tế đình Tân Lân (ở phường Trấn Biên) Lâm Văn Lang cho biết: Việc tỉnh tạm giao công tác quản lý di tích là một chủ trương đúng đắn, giúp các địa phương thuận lợi hơn trong gìn giữ và phát huy giá trị của di tích. Đồng thời thấy rõ hơn trách nhiệm của mình đối với di sản chung. Nhờ đó, các hoạt động lễ hội truyền thống, tu bổ, vệ sinh, bảo vệ cảnh quan di tích sẽ được thực hiện thường xuyên, nền nếp hơn.
Trên địa bàn xã Đak Nhau hiện có di tích Căn cứ Nửa lon. Theo đại diện lãnh đạo xã, trước khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, di tích này thuộc sự quản lý của UBND xã Đường 10, tỉnh Bình Phước cũ. Sau sáp nhập, Căn cứ Nửa lon thuộc quản lý của UBND xã Đak Nhau. Căn cứ Nửa lon hiện không có cơ sở vật chất, tài sản hiện vật; khu vực chủ yếu là rừng tự nhiên, chưa được đầu tư xây dựng, tôn tạo hay khai thác phục vụ phát huy giá trị di tích. Xã Đak Nhau đã giao cho Phòng Kinh tế xã trông coi, quản lý di tích.
Tương tự, thực hiện văn bản ngày 3-10 của UBND tỉnh, Chủ tịch UBND xã Nhơn Trạch Lư Thành Nam đã giao Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao xã quản lý, phát huy giá trị di tích đình Phước Thiền và đình Phú Mỹ. Đây là 2 ngôi đình có lịch sử, văn hóa lâu đời, gắn liền với đời sống tín ngưỡng của cộng đồng dân cư tại xã Nhơn Trạch nói riêng, tỉnh Đồng Nai nói chung. Các di tích này thời gian qua đã và đang được địa phương đẩy mạnh trùng tu, tôn tạo, phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu của nhân dân và du khách.
Phát huy giá trị di sản bằng những cách làm mới
Cùng với việc hoàn thiện cơ chế quản lý, những năm gần đây, công tác phát huy giá trị di sản văn hóa ở Đồng Nai đã có nhiều đổi mới, sáng tạo. Trong đó, hoạt động tuyên truyền, tiếp cận di sản chuyển hướng mạnh mẽ từ “trưng bày để xem” sang “trải nghiệm để hiểu”. Bảo tàng Đồng Nai đã tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm, trưng bày chuyên đề như: Gốm Biên Hòa - xưa và nay, nghề luyện kim cổ ở Đồng Nai, hay Chương trình Giờ học tại bảo tàng, Hành trình về nguồn… giúp học sinh, sinh viên tiếp cận sinh động với lịch sử. Bên cạnh đó, bảo tàng cũng xây dựng bộ tài liệu giáo dục di sản tích hợp vào chương trình ngoại khóa, giúp nuôi dưỡng lòng tự hào dân tộc cho học sinh.
Văn miếu Trấn Biên (phường Trấn Biên) - điểm về nguồn của các tầng lớp nhân dân trong và ngoài tỉnh. Ảnh: Lò Văn Hợp
Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Ngọc Yến cho biết: Điểm đột phá trong công tác phát huy giá trị di sản ở Đồng Nai thời gian qua là việc ứng dụng mạnh mẽ khoa học - công nghệ và chuyển đổi số. Bảo tàng đã số hóa 2D, 3D hiện vật, hồ sơ di tích; xây dựng tour tham quan thực tế ảo 360 tại các di tích: Văn miếu Trấn Biên, Đền thờ Nguyễn Hữu Cảnh, Mộ cự thạch Hàng Gòn; thực hiện Không gian trưng bày về văn hóa Bình Phước. Đồng thời lắp đặt hệ thống mã QR, máy thuyết minh tự động tại Văn miếu Trấn Biên, góp phần hiện đại hóa hoạt động thuyết minh di sản.
Hoạt động liên kết, xã hội hóa di sản ở Đồng Nai cũng ngày càng mở rộng. Trong đó, Bảo tàng Đồng Nai đã phối hợp với bảo tàng các tỉnh lân cận thực hiện trưng bày lưu động nhân các ngày lễ lớn của dân tộc; kết nối các doanh nghiệp du lịch để đưa di sản vào tuyến điểm văn hóa - sinh thái. Nhiều cá nhân, doanh nghiệp đã đồng hành trong việc trùng tu, tôn tạo di tích, tổ chức lễ hội, tài trợ thiết bị công nghệ, góp phần quảng bá, lan tỏa hình ảnh Đồng Nai đến bạn bè trong nước và quốc tế.
Để tiếp tục bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, theo Giám đốc Bảo tàng Đồng Nai Nguyễn Ngọc Yến, Đồng Nai sẽ tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá sâu rộng trong cộng đồng, đa dạng hóa hình thức truyền thông và ứng dụng công nghệ số. Song song đó, Đồng Nai chú trọng sưu tầm, nghiên cứu, gắn bảo tồn với phát triển du lịch văn hóa - sinh thái, bảo vệ môi trường di tích, mở rộng hợp tác nhằm khai thác hiệu quả giá trị di sản gắn với phát triển bền vững.
