Tăng hàng hóa và cân đối cấu trúc cho thị trường chứng khoán

Không chỉ áp đảo về số lượng, nhà đầu tư cá nhân còn chiếm khoảng 85-95% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường

Nỗ lực gia tăng hàng hóa cho thị trường

Ngày 15/12, Công ty cổ phần Phát triển Nông nghiệp Hòa Phát (HPA - công ty con của Tập đoàn Hòa Phát) đã khép lại đợt đăng ký mua cổ phiếu chào bán lần đầu ra công chúng (IPO). Theo công bố của Hòa Phát, tổng khối lượng cổ phiếu được nhà đầu tư đặt cọc đạt hơn 35,7 triệu đơn vị, vượt 19% so với kế hoạch chào bán 30 triệu cổ phiếu.

Đáng chú ý, nhà đầu tư tổ chức chiếm 57% tổng lượng đăng ký mua, phần còn lại là nhà đầu tư cá nhân trong và ngoài nước. Đợt IPO thu hút sự tham gia của 10 nhà đầu tư tổ chức, bao gồm các quỹ đầu tư quốc tế và công ty chứng khoán trong nước, cho thấy sự quan tâm của dòng vốn dài hạn đối với các doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn vẫn hiện hữu.

HPA chào bán cổ phiếu với mức giá 41.900 đồng/cổ phiếu và dự kiến mang lại tỷ suất cổ tức khoảng 9,2% trong 12 tháng tới. Giai đoạn 2026-2030, tỷ suất cổ tức được kỳ vọng duy trì quanh mức 7,2%/năm. Sau IPO, HPA dự kiến niêm yết trên sàn chứng khoán vào đầu năm 2026.

Không chỉ HPA, thị trường đang chứng kiến sự trở lại rõ nét hơn của các kế hoạch IPO khác như Công ty cổ phần Hạ tầng Gelex hay Điện Máy Xanh thuộc Công ty cổ phần Thế giới Di động (MWG). Sau giai đoạn nhóm công ty chứng khoán dẫn dắt làn sóng niêm yết, nguồn cung cổ phiếu mới đang có dấu hiệu lan sang các lĩnh vực sản xuất, hạ tầng và tiêu dùng.

Cùng với đó, cánh cửa cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lên sàn chứng khoán Việt Nam cũng dần rộng mở hơn nhờ các cơ chế được tháo gỡ và sự đồng thuận của cơ quan quản lý. Trong bối cảnh thị trường đã được xác nhận nâng hạng, yêu cầu về quy mô, chiều sâu và tính đại diện của hàng hóa trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.

Thực tế cho thấy, sự mất cân đối về cơ cấu thị trường ngày càng lộ rõ khi nhóm ngân hàng và các cổ phiếu thuộc hệ sinh thái Vingroup, sau giai đoạn tăng giá mạnh, đang chiếm tỷ trọng lớn trong các chỉ số. Trong khi đó, nhóm doanh nghiệp sản xuất - trụ cột của nền kinh tế - lại chưa hiện diện tương xứng. Điều này khiến việc gia tăng hàng hóa mới, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn, trở thành yêu cầu cấp thiết để cân đối lại thị trường.

Theo ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam, 3 năm trở lại đây, quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và IPO doanh nghiệp FDI gần như chững lại. Nguồn hàng chất lượng cao vì thế không xuất hiện thêm, trong khi những tên tuổi lớn từng tạo dấu ấn cho thị trường như FPT hay Vinamilk đều đã là câu chuyện của nhiều năm trước.

Cải thiện cấu trúc nhà đầu tư

Song song với bài toán hàng hóa, cơ cấu nhà đầu tư cũng là một vấn đề lớn của thị trường chứng khoán Việt Nam. Tính đến ngày 30/11/2025, Việt Nam có hơn 11,59 triệu tài khoản chứng khoán, trong đó nhà đầu tư cá nhân trong nước chiếm tới 11,52 triệu tài khoản, tương đương 99,4% tổng số tài khoản trên thị trường.

Không chỉ áp đảo về số lượng, nhà đầu tư cá nhân còn chiếm khoảng 85-95% tổng giá trị giao dịch toàn thị trường. Cơ cấu này khiến mức độ biến động của thị trường chứng khoán Việt Nam cao hơn so với nhiều thị trường khác, đồng thời làm gia tăng cảm nhận rủi ro, kéo theo chi phí huy động vốn của doanh nghiệp ở mức cao hơn.

Vì vậy, tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư theo hướng gia tăng vai trò của nhà đầu tư tổ chức và các định chế chuyên nghiệp đang là một trong những ưu tiên trọng tâm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.

Tháng 9/2025, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 3168/QĐ-BTC phê duyệt Đề án Tái cấu trúc nhà đầu tư và phát triển ngành quỹ đầu tư chứng khoán với mục tiêu đến năm 2030, nhà đầu tư cá nhân dự kiến chiếm khoảng 70% giá trị giao dịch, trong khi nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 30%, trước khi tiếp tục dịch tăng lên tỷ lệ 60-40% trong các năm tiếp theo.

Theo ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, việc thu hút các nhà đầu tư tổ chức, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài, không chỉ giúp cải thiện thanh khoản, mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm tài chính trên thị trường. Tuy nhiên, để đạt được điều này, các quỹ đầu tư cũng cần được hỗ trợ về cơ chế và ưu đãi phát triển.

Thời gian qua, sự thiếu hụt hàng hóa khiến nhiều quỹ đầu tư gặp khó trong việc xây dựng sản phẩm khác biệt, dẫn đến tình trạng trùng lặp và kém hấp dẫn. Để tháo gỡ, cơ quan quản lý đã điều chỉnh cơ chế ban hành chỉ số, cho phép các công ty quản lý quỹ tự xây dựng chỉ số riêng và phối hợp với sở giao dịch chứng khoán để phát triển các quỹ dựa trên những bộ chỉ số này. Cách tiếp cận mới giúp tăng tính linh hoạt, mở ra dư địa cho các mô hình đầu tư đa dạng hơn, đồng thời tăng khả năng thu hút dòng vốn ngoại.

Tựu trung, để thị trường chứng khoán Việt Nam phát triển bền vững trong giai đoạn mới, việc gia tăng hàng hóa chất lượng cao cần được triển khai song song với tái cấu trúc cơ cấu nhà đầu tư. Khi hai trụ cột này được thúc đẩy đồng bộ, thị trường mới có thể mở rộng chiều sâu, nâng sức hấp dẫn và trở thành kênh huy động vốn hiệu quả cho nền kinh tế.

Nguyên Minh