Tăng tốc giải ngân, bảo đảm hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia
Trong 9 tháng qua, dù các bộ, ngành và địa phương đã nỗ lực triển khai ba Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) nhưng tiến độ giải ngân vẫn còn thấp, đặc biệt là nguồn vốn chi thường xuyên. Việc 'tăng tốc' giải ngân trở thành yêu cầu cấp bách, nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng ngân sách và phát huy vai trò của các chương trình trong thúc đẩy phát triển bền vững.

Không ít dự án khởi công mới trong năm 2025 gặp trở ngại về thủ tục chuẩn bị đầu tư, cộng thêm tác động của thời tiết cực đoan, mưa bão, lũ lụt làm gián đoạn thi công. Ảnh: ST
Nhiều nỗ lực nhưng giải ngân còn chậm
Theo Bộ Tài chính, tổng ngân sách nhà nước bố trí thực hiện ba CTMTQG trong năm 2025 khoảng 75.143,8 tỷ đồng, trong đó ngân sách trung ương hơn 53.500 tỷ đồng.
Đến hết tháng 8/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao khoảng 80% tổng vốn ngân sách trung ương, với 100% vốn đầu tư công được phân bổ. Tuy nhiên, kinh phí thường xuyên mới đạt 63,2% kế hoạch, tương đương gần 17.770 tỷ đồng, còn hơn 10.354 tỷ đồng vẫn chưa được phân bổ cụ thể cho các bộ, địa phương.
Tình trạng chậm phân bổ vốn kéo theo hệ quả rõ rệt trong tiến độ giải ngân. Tính đến ngày 31/8/2025, giải ngân vốn đầu tư công của ba chương trình mới đạt 44% kế hoạch (23.090 tỷ đồng). Ước đến ngày 30/9/2025, con số này tăng lên 53% (27.932 tỷ đồng). Trong đó, CTMTQG xây dựng nông thôn mới có tiến độ cao nhất (58%), còn hai chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cũng như giảm nghèo bền vững đều chưa vượt mốc 50%.
Đáng chú ý, giải ngân kinh phí thường xuyên mới chỉ đạt 25% vào cuối tháng 9. Một số bộ, cơ quan trung ương thậm chí chưa giải ngân; 13 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 20%. Đây là thực trạng đáng lo ngại, cho thấy cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa từ các chủ chương trình và cơ quan điều hành.
Theo Bộ Tài chính, một trong những nguyên nhân chính là việc chậm đề xuất phân bổ phần kinh phí thường xuyên còn lại của năm 2025, dù Bộ đã nhiều lần có văn bản đôn đốc. Ngoài ra, vẫn còn khoảng 926,1 tỷ đồng vốn đầu tư công chưa được phân bổ chi tiết tại một số bộ, địa phương.
Sự thay đổi về tổ chức bộ máy sau khi sáp nhập địa giới hành chính cũng gây khó khăn trong quản lý, điều phối và triển khai. Số lượng đơn vị thụ hưởng tăng nhanh nhưng hệ thống điều hành chưa kịp thích ứng, dẫn đến lúng túng trong phân cấp và bố trí nguồn lực. Bên cạnh đó, các dự án khởi công mới trong năm gặp trở ngại về thủ tục chuẩn bị đầu tư, cộng thêm tác động của thời tiết cực đoan, mưa bão, lũ lụt làm gián đoạn thi công.
Một vấn đề khác là một số nội dung hỗ trợ trong chương trình không còn đối tượng thụ hưởng hoặc mức hỗ trợ quá thấp, khiến người dân không mặn mà tham gia. Thực tế, nhiều hộ đã thoát nghèo nên nhu cầu hỗ trợ thay đổi, trong khi dự toán chưa kịp điều chỉnh, dẫn tới vốn phân bổ không được hấp thụ hiệu quả.

Việc tăng tốc giải ngân góp phần thúc đẩy phát triển công bằng, bao trùm và bền vững trên toàn quốc. Ảnh: ST
Quyết liệt tháo gỡ vướng mắc, chạy nước rút cuối năm
Chỉ còn vài tháng nữa là kết thúc năm 2025, việc “chạy nước rút” để hoàn thành mục tiêu giải ngân trở thành mệnh lệnh bắt buộc.
Bộ Tài chính đã đề nghị các bộ chủ quản chương trình như Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương rà soát, báo cáo phần kinh phí thường xuyên chưa phân bổ và các khoản không còn nhu cầu sử dụng trước ngày 15/10/2025. Sau thời điểm này, Bộ sẽ đề xuất điều chỉnh giảm dự toán theo thẩm quyền, tránh để vốn “nằm chờ” gây lãng phí.
Bộ Tài chính nhấn mạnh, việc tăng tốc giải ngân vốn các CTMTQG không chỉ là nhiệm vụ tài chính, mà còn là trách nhiệm chính trị và đạo lý xã hội. Mỗi đồng vốn được giải ngân đúng lúc, đúng nơi sẽ tạo sinh kế, mở rộng cơ hội và nâng cao chất lượng sống cho người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Cơ quan tài chính đề nghị các bộ, ngành, địa phương quyết liệt đẩy nhanh tiến độ thực hiện, phấn đấu giải ngân 100% vốn trong năm 2025; đồng thời tăng cường tiếp nhận phản ánh, hướng dẫn, kiểm tra và kịp thời tháo gỡ khó khăn cho cơ sở. Đặc biệt, cần làm rõ trách nhiệm cá nhân, tập thể trong trường hợp không hoàn thành nhiệm vụ; kiện toàn nhân sự để đảm bảo hoạt động điều hành không bị gián đoạn.
Đối với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an, Bộ Tài chính đề nghị khẩn trương hoàn thiện cơ chế, chính sách, sớm triển khai trong năm 2026. Đồng thời, các bộ được giao xây dựng CTMTQG giai đoạn 2026-2030 phải hoàn thiện hồ sơ, báo cáo Chính phủ trước ngày 15/10/2025 để trình Quốc hội theo quy định.
Việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân là thước đo năng lực điều hành và phối hợp giữa các cấp, các ngành. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động, chậm giải ngân sẽ khiến hiệu quả chính sách giảm sút, làm mất cơ hội phát triển cho những khu vực khó khăn - nơi mà các chương trình hướng đến.
Hành động thực chất vì mục tiêu phát triển bền vững
Để bảo đảm tiến độ giải ngân, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp: cải tiến thủ tục, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, giám sát dự án; tăng cường phân cấp gắn với trách nhiệm cá nhân; đồng thời linh hoạt điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tế địa phương. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, chính quyền địa phương và các tổ chức liên quan là điều kiện tiên quyết để đồng vốn ngân sách phát huy tối đa hiệu quả.
Theo Bộ Tài chính, hoàn thành đúng tiến độ giải ngân vốn CTMTQG sẽ giúp tận dụng hiệu quả nguồn lực, khẳng định quyết tâm và tinh thần trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị. Đây cũng là nền tảng quan trọng để chuẩn bị bước vào giai đoạn 2026-2030 với sự chủ động và hiệu quả cao hơn.
Trong giai đoạn 2021-2025, các CTMTQG đã đạt nhiều kết quả tích cực, như cơ bản hoàn thành mục tiêu xây dựng nông thôn mới và mục tiêu giảm nghèo bền vững, với 6/9 nhóm mục tiêu được thực hiện. Tuy nhiên, vẫn còn 3 nhóm mục tiêu có nguy cơ không hoàn thành nếu tiến độ giải ngân không được cải thiện rõ rệt trong những tháng cuối năm.
Theo các chuyên gia kinh tế, điều quan trọng nhất hiện nay là hành động quyết liệt, minh bạch và hiệu quả. Việc tăng tốc giải ngân không chỉ nhằm đạt con số kế hoạch, mà còn vì lợi ích thiết thực của người dân, của cộng đồng, góp phần thúc đẩy phát triển công bằng, bao trùm và bền vững trên toàn quốc./.