Tăng tốc ứng phó khi thiên tai tăng cấp

Theo báo cáo nhanh của Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ NN-MT), tính đến 17 giờ ngày 21-11, mưa lũ, ngập lụt và sạt lở ở Trung bộ đã làm 54 người chết và mất tích; hàng chục ngàn căn nhà bị ngập; hàng trăm vị trí trên các tuyến tỉnh lộ, đường liên xã bị ngập sâu, sạt lở gây ách tắc giao thông; nhiều vị trí trên các tuyến quốc lộ bị ngập cục bộ...

Những diễn biến thực địa trong chiều 20 và sáng 21-11 cho thấy thiên tai đang gia tăng tốc độ và mức độ nguy hiểm. Tại thôn Tân Mỹ (Đắk Lắk), gần 200 người dân bị cô lập chỉ trong ít giờ khi nước lũ lên nhanh, chảy xiết. Lực lượng công an, quân đội, dân quân phải dùng dây, bơi qua dòng nước sâu đến ngực để tiếp cận từng hộ dân. Ở Khánh Hòa, biên phòng túc trực xuyên đêm, điều ca nô vào vùng ngập sâu hơn 2m để ứng cứu dân... Những hình ảnh đó cho thấy các lực lượng tuyến đầu đã tăng tốc ứng phó để cứu dân. Nhưng qua đây cũng cảnh báo rằng, khi thiên tai tăng cấp, chỉ ứng phó kiểu cũ sẽ không còn kịp. Nước lên quá nhanh, địa hình thay đổi liên tục, hạ tầng chịu áp lực vượt thiết kế... khiến nhiều phương án ứng phó truyền thống không kịp thời.

Điều này càng rõ nét khi đặt trong bối cảnh Chiến lược quốc gia về phòng, chống thiên tai đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 vốn đã xác định rõ các yêu cầu then chốt: hiện đại hóa dự báo, cảnh báo; nâng chuẩn hạ tầng chống chịu; phát triển năng lực cộng đồng theo hướng chủ động, tự ứng phó từ sớm.

Nhiều chuyên gia cho rằng, để giảm thiệt hại trong bối cảnh thiên tai cực đoan phải chuyển từ ứng phó từng phần sang một hệ thống phản ứng nhanh, liên vùng, dựa trên dữ liệu thời gian thực và sự hỗ trợ của công nghệ. Từ thực tế đó, yêu cầu tăng tốc ứng phó không chỉ ở hiện trường mà phải bắt đầu từ cách chuẩn bị và tổ chức lực lượng. Thứ nhất, tăng tốc trong dự báo và cảnh báo sớm, hệ thống cảnh báo phải đi trước thực tế. Cảm biến đo mưa, rung, trượt tại khu vực đồi dốc; mạng camera giám sát ven suối; radar thời tiết thế hệ mới; tin nhắn cảnh báo định vị; loa cảnh báo tự động… giúp rút ngắn thời gian chuyển tín hiệu đến người dân. Chỉ 10-20 phút cảnh báo sớm cũng đủ cứu nhiều gia đình. Thứ hai, tăng tốc củng cố hạ tầng chống chịu. Việc hàng loạt cầu tràn bị cuốn trôi, mặt đường bị khoét sâu, hồ chứa vượt ngưỡng thiết kế cho thấy hạ tầng hiện nay không đủ sức chống chọi với cường độ ngày càng tăng do thiên tai gây ra. Cầu vượt lũ thay cho cầu tràn; tường chắn sạt lở trên các tuyến đèo; hệ thống thoát nước tích hợp cảm biến mực nước… là những hạng mục cấp thiết, phù hợp định hướng của Chiến lược quốc gia về phòng, chống thiên tai. Thứ ba, tăng tốc trong phối hợp liên vùng, liên ngành, dữ liệu mưa, lũ, hồ chứa phải được chia sẻ theo thời gian thực giữa các tỉnh, thành. Các quyết định cấm đường, phân luồng, di dời dân phải được thực hiện nhanh, đồng bộ. Thứ tư, tăng tốc trong triển khai công nghệ cứu hộ hiện đại. Drone gắn camera nhiệt tìm kiếm người mất tích; robot lội nước vào vùng ngập sâu; ca nô tự hành; thiết bị định vị cho lực lượng cứu hộ… là những công cụ giúp tiếp cận nhanh hơn, an toàn hơn. Công nghệ không thay con người, nhưng giúp bảo vệ lực lượng tuyến đầu trong điều kiện ngày càng nguy hiểm. Thứ năm, tăng tốc trong tăng cường năng lực cộng đồng. Ở nhiều nơi, vài phút đầu tiên khi nước lên chính là thời điểm quyết định, người dân chủ động, nắm chắc thông tin điểm tránh trú gần nhất… sẽ giúp giảm đáng kể số người gặp nạn.

Trong những ngày ứng phó mưa bão, lũ lụt căng thẳng, lực lượng vũ trang và cả đội ngũ tình nguyện đã vào cuộc với tinh thần cấp tốc, không quản hiểm nguy. Chính quyền địa phương bám sát địa bàn; Trung ương chỉ đạo liên tục, kịp thời. “Tăng tốc để cứu dân” đã được thực hiện quyết liệt trên thực địa. Để “lá chắn” ấy vững vàng hơn trong tương lai cần tăng tốc từ hôm nay, trong chuẩn bị, trong dự báo, trong củng cố hạ tầng và trong nâng cao sức chống chịu của cộng đồng, đó không chỉ là mệnh lệnh của thực tiễn mà còn là nhiệm vụ mang tính chiến lược trong bối cảnh thiên tai ngày càng cực đoan.

AN BÌNH