Tạo hành lang pháp lý cho đơn vị nghiên cứu ngoài công lập tiếp cận nguồn lực Nhà nước

Để làm rõ hơn vấn đề trên, phóng viên báo Tin tức và Dân tộc đã có cuộc trao đổi với ông Lê Văn Châm, Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới xung quanh chủ đề này.

Ông đánh giá như thế nào về Điều 37 trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo trong việc tạo điều kiện cho các đơn vị ngoài công lập tham gia và các hoạt động khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo?

Điều 37 của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua trong kỳ hợp vừa rồi có quy định: Bảo đảm quyền và cơ chế hỗ trợ đối với tổ chức ngoài công lập trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; trong đó tại mục a, khoản 2 nêu rõ: Tổ chức ngoài công lập có quyền tham gia xét chọn, tuyển chọn, đặt hàng hoặc đấu thầu thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo sử dụng ngân sách Nhà nước.

Ông Lê Văn Châm, Viện trưởng Viện nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới.

Có thể thấy, Điều 37 là một bước tiến quan trọng trong việc khẳng định vị thế và vai trò của các tổ chức ngoài công lập trong hệ sinh thái khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Điểm mạnh lớn nhất của điều khoản này là tạo ra cơ chế tiếp cận bình đẳng giữa công lập và ngoài công lập. Viện ngoài công lập có quyền tham gia đấu thầu, nhận đặt hàng nhiệm vụ khoa học công nghệ từ ngân sách nhà nước, được tiếp cận cơ sở vật chất, hưởng chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng… như các đơn vị công lập. Đây là nền tảng pháp lý để chúng tôi phát triển năng lực nghiên cứu, thương mại hóa kết quả khoa học, đồng thời thúc đẩy hợp tác công - tư một cách công khai, minh bạch.

Tuy nhiên, điểm yếu là cơ chế thực thi vẫn còn khoảng cách với quy định. Nhiều viện ngoài công lập trên thực tế vẫn khó tiếp cận các chương trình, dự án sử dụng ngân sách; thủ tục hành chính còn phức tạp; cơ chế thuê - dùng hạ tầng công lập chưa rõ ràng và còn chậm triển khai. Ngoài ra, việc đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ, phân chia lợi ích trong hợp tác công tư cần có hướng dẫn chi tiết hơn để tránh rủi ro và bất bình đẳng.

Thực tế, khi tham gia đấu thầu nhiệm vụ khoa học sử dụng ngân sách nhà nước, viện ngoài công lập thường gặp bất lợi do thiếu thông tin sớm, thiếu mạng lưới quan hệ, và khó đáp ứng các điều kiện về hồ sơ năng lực, cơ sở vật chất theo tiêu chí mang tính “ưu tiên” cho đơn vị công lập. Điều này khiến quyền bình đẳng được ghi nhận trong luật chưa phát huy đầy đủ.

Như vậy, Điều 37 là cơ sở pháp lý tiến bộ, nhưng để thực sự phát huy hiệu quả, cần có chính sách cụ thể, thủ tục đơn giản và minh bạch hơn, nhất là trong đấu thầu và phân bổ nguồn lực, nhằm giúp các viện nghiên cứu ngoài công lập phát huy tiềm năng, đóng góp nhiều hơn cho đổi mới sáng tạo quốc gia.

Vậy để Luật đi vào thực tế cuộc sống cần có hướng dẫn cụ thể, ông có góp ý như thế nào về vấn đề này?

Các doanh nghiệp công nghệ, viện nghiên cứu ngoài công lập có đội ngũ nhân lực trí tuệ cao, được đầu tư bài bản nhưng khó tiếp cận nguồn vốn Nhà nước, các dự án của Nhà nước, đầu tư công.

Chính vì thế, chúng tôi cũng mong muốn có sự bình đẳng, cơ chế tín dụng, tiếp cận các gói tín dụng của Chính phủ đã phê duyệt cho nghiên cứu khoa học công nghệ với lãi suất tối ưu; đồng thời ứng dụng những đề tài nghiên cứu khoa học vào cuộc sống.

Trong thời gian tới, đơn vị ông sẽ tham gia các dự án nghiên cứu khoa học công nghệ mới nào vào cuộc sống không, thưa ông?

Để tiếp sức với chương trình đổi mới sáng tạo của quốc gia về khoa học công nghệ, Viện chúng tôi đã đầu tư về nhân lực, trang thiết bị hiện đại. Chúng tôi tập trung thu hút các nhà khoa học, đội ngũ nhân lực chuyên nghiên cứu về công nghệ lõi AI, từng du học và làm việc tại cơ quan Chính phủ Nhật Bản, New Zealand, Canada.

Viện Nghiên cứu Ứng dụng công nghệ mới ký thỏa thuận hợp tác chuyển đổi số với Học viện Tài chính.

Chúng tôi đang hợp tác và triển khai ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi số và tạo dựng kho dữ liệu gốc. Nếu không có kho sử dụng dữ liệu gốc thì không thể sử dụng công nghệ lõi AI. Bên cạnh đó là công nghệ bảo mật tối ưu.

Đơn cử như mới đây, chúng tôi cùng các công ty công nghệ đã có ký kết hợp tác với Học viện Tài chính, chúng tôi sử dụng công nghệ lõi AI phân tầng, lớp sử dụng dữ liệu. Sinh viên cũng sẽ có trợ lý AI qua app và học được mọi lúc, mọi nơi trên các nền tảng số hóa.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

XM/Báo Tin tức và Dân tộc