Tạo mùi hương cho... tranh

Vị hồng y người Ý thế kỷ 17, Federico Borromeo từng ấn tượng với tác phẩm của họa sĩ Jan Brueghel, đến nỗi ông đã viết thư cho nghệ sĩ kể rằng ông có thể ngửi thấy hương mùa xuân nhờ vào nét cọ của bậc thầy vùng Flemish (Bỉ). Bốn trăm năm sau, mọi người có thể đến viện bảo tàng Prado ở Madrid để trải nghiệm điều mà ông Borromeo đã cảm nhận được trong tác phẩm The Sense of Smell (1617-1618) của họa sĩ Brueghel.

Để chuẩn bị cho buổi trình diễn mới nhất của bức tranh, bảo tàng đã nhờ đến các nhà nghiên cứu - và nhà sản xuất nước hoa Puig - để tái tạo lại mùi hương của 10 yếu tố xuất hiện trong bức tranh sơn dầu. Tác phẩm, thuộc một tuyển tập các bức tranh về năm giác quan, khắc họa một khu vườn xinh đẹp, nơi có rất nhiều cây hoa, chim công và chuột lang đi dã ngoại. Họa sĩ Brueghel đã vẽ hệ động thực vật, trong khi họa sĩ Peter Paul Rubens đóng góp các nhân vật biểu tượng.

Chân dung gia đình họa sĩ Jan Brueghel (1613-1615), vẽ bởi Peter Paul Rubens

Được truyền cảm hứng bởi hình ảnh bắt mắt của nó, ông Alejandro Vergara, người phụ trách bức tranh Flemish, đã bắt đầu lên ý tưởng từ mùa hè năm ngoái. “Tôi đã suy nghĩ kỹ trong một thời gian, cũng như bàn bạc với nhiều bạn bè và đồng nghiệp khoảng một năm trước. Chúng tôi quyết định tập trung vào khứu giác và nhờ một thợ nước hoa phân tích bức tranh, xác định có những gì trong đó, và tạo ra 10 mùi hương”, ông Vergara cho biết.

Sau khi các nhà nghiên cứu xác định được 80 loài thực vật khác nhau xuất hiện trong bức tranh, ông Gregorio Sola, nhà chế tạo nước hoa cấp cao của hãng Puig, bắt đầu chế tạo một số mùi hương của chúng. Thành quả của ông sẽ được đặt trong bốn máy phát mùi trong phòng 83 của viện bảo tàng, cung cấp nước hoa chỉ bằng cách chạm vào màn hình cảm ứng. Cùng với bông lan, cây sung, hoa cam, hoa thủy tiên vàng, còn có hoa hồng, hoa nhài và hoa cẩm chướng, hoa diên vĩ và hổ phách.

Bức tranh The Sense of Smell (1617-1618)

Ông Sola quyết định tái tạo lại mùi của con cầy hương nằm cuộn tròn ở góc dưới cùng bên phải bức tranh. Máy phát mùi của Puig có thể phát ra mùi cầy hương không mấy dễ chịu, nhưng may mắn thay, mùi này cũng nhanh chóng biến mất. “Cầy hương là mùi khá gắt và bẩn, nhưng đó lại là thứ bạn sẽ tìm thấy trong tất cả các công thức nước hoa từ năm 1500 đến năm 1600. Đó là bởi vì nó được sử dụng như một chất cố định để đảm bảo nước hoa lưu lại trên da” ông Sola nói.

Chỉ có nước hoa mùi cầy hương là tổng hợp – “nên không có động vật nào bị hại” - trong khi tất cả các loại khác đều dựa trên các tinh chất tự nhiên chất lượng cao nhất, bao gồm cả hoa diên vĩ, loại nước hoa đắt gấp đôi vàng vì quá trình chiết xuất rất lâu và phức tạp.

Theo ông Vergara, “triển lãm mới lạ, sáng tạo” này nhằm đem du khách đến với thế giới thu nhỏ của Brueghel và những mùi hương của những thế kỷ trước. “Brueghel là một hiện tượng lịch sử, nhưng nhiều người không tập trung vào ông đơn thuần vì ông thường vẽ ở quy mô rất nhỏ, điều này khiến bạn rất khó cảm nhận hết được khi đi qua viện bảo tàng to lớn”, người phụ trách cho biết.

Chi tiết con cầy hương ở góc dưới bên phải bức tranh

Tuy nhiên, Vergara nói thêm, The Sense of Smell là một bức tranh vô cùng đẹp được thực hiện bằng cách sử dụng bút lông một sợi và kính lúp. Ông hy vọng sự kết hợp giữa thị giác và khứu giác sẽ thu hút sự quan tâm của du khách đối với toàn bộ chuỗi năm giác quan. “Tôi nghĩ đây sẽ là một chuyến thăm thực sự thú vị - trong 45 phút, bạn sẽ ngắm nhìn năm bức tranh tuyệt đẹp và trải nghiệm một thứ bạn không ngờ tới: mùi hương của quá khứ”.

Ông Sola hy vọng mùi hương của mình sẽ giúp khắc phục hình ảnh của Brueghel trong tâm trí mọi người, cũng giống như cách mùi cầy hương giúp cố định nước hoa. “Trí nhớ khứu giác của chúng ta mạnh hơn trí nhớ thị giác hoặc thính giác: ký ức về mùi nước hoa của mẹ, về nụ hôn đầu tiên, về chiếc xe hơi đầu tiên của chúng ta hoặc về ngày đầu tiên đến trường với mùi của bút chì và sơn mới. Tất cả chúng ta đều có trí nhớ khứu giác của riêng mình, và mục đích của buổi triển lãm này là để cho bức tranh của nghệ sĩ Jan Brueghel tạo một dấu ấn khứu giác đáng nhớ cho tất cả chúng ta,” ông nói.

Hà My (theo hyperallergic.com, ngày 6/4/2022)