Tạo nền tảng cho sự phát triển vững chắc, đồng bộ

Tuy còn khiêm tốn so với mong muốn và đòi hỏi thực tiễn, nhưng việc đặt mục tiêu tối thiểu 3% tổng chi ngân sách - tăng 1% so với mức quy định tại Luật Khoa học và Công nghệ - đã cho thấy quyết tâm của Đảng, Nhà nước ta trong việc dành thêm các nguồn lực đầu tư để đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia.

Khi mục tiêu trên được đưa ra cũng có không ít ý kiến e ngại với những câu hỏi như: tiền ở đâu để đầu tư? có tiền rồi thì cũng có chi được không, phân bổ, quản lý, sử dụng thế nào cho hiệu quả?... Sự e ngại này cũng có cơ sở bởi thực tế những năm qua chúng ta vẫn chưa thực hiện được mục tiêu dành tối thiểu 2% chi ngân sách nhà nước cho khoa học, công nghệ. Năm 2024, ngân sách nhà nước đầu tư cho khoa học và công nghệ chỉ chiếm khoảng 0,65% tổng chi ngân sách. Những năm trước đó, kết quả cao hơn nhưng cũng chỉ khoảng 0,73% (2023) và khoảng 0,93% (năm 2022)...

Những vướng mắc về cơ chế, chính sách, nhất là cơ chế quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước cho hoạt động khoa học, công nghệ được đánh giá là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng trên. Chính vì vậy, ngay tại Nghị quyết số 193/2025/QH15, Quốc hội đã tập trung tháo gỡ, cho phép thực hiện thí điểm nhiều cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia như: Ưu tiên cấp kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ theo cơ chế quỹ thông qua các quỹ phát triển khoa học và công nghệ; cho phép nhiệm vụ khoa học và công nghệ được thực hiện theo phương thức khoán chi đến sản phẩm cuối cùng khi tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ có cam kết về sản phẩm với chỉ tiêu chất lượng chủ yếu cần đạt được; tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ được tự chủ, tự chịu trách nhiệm quyết định việc sử dụng kinh phí khoán, được điều chỉnh các nội dung chi, được quyết định việc sử dụng kinh phí từ công lao động để thuê chuyên gia trong và ngoài nước theo mức kinh phí thỏa thuận...

Tại Nghị quyết nêu trên, Quốc hội cũng quy định về quyền sở hữu, quản lý, sử dụng đối với kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, tài sản trang bị để thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ; quy định về thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ...

Tuy chưa thể khắc phục triệt để những điểm nghẽn cản trở sự phát triển của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia hiện nay, nhưng các cơ chế, chính sách đặc biệt được quy định tại Nghị quyết số 193 của Quốc hội đã tạo nền tảng pháp lý hết sức quan trọng để triển khai được ngay các chủ trương đột phá của Nghị quyết số 57 từ những tháng đầu năm nay.

Tổng Bí thư Tô Lâm trong phát biểu kết luận Phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chiều 4.3, đã nhấn mạnh yêu cầu phải tập trung xây dựng, sửa đổi, bổ sung các luật có liên quan để trình Quốc hội xem xét, biểu quyết thông qua ngay tại Kỳ họp thứ Chín sắp tới (tháng 5.2025) cũng như một số luật có liên quan khác, nhằm đáp ứng các yêu cầu của Nghị quyết số 57-NQ/TW, cố gắng hoàn thành trong năm 2025. Đảng ủy Chính phủ khẩn trương ban hành Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Nghị quyết số 193/2025/QH15 của Quốc hội theo quy trình thủ tục rút gọn và hoàn thành ngay trong tháng 3 này.

Như vậy, các cơ chế, chính sách còn vướng mắc cũng đang được Trung ương, Quốc hội, Chính phủ quyết liệt tháo gỡ để tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cùng với việc thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, với những nỗ lực, quyết tâm, quyết làm của cả hệ thống chính trị để đạt mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm nay và tăng trưởng hai con số liên tục trong những năm tới, chắc chắn chúng ta sẽ có thêm nguồn lực dành cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong thời gian tới.

Năm 2025, như Tổng Bí thư đã chỉ rõ, là năm khởi đầu, định hướng và xây dựng lộ trình triển khai các chính sách cụ thể thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, tạo nền tảng cho sự phát triển vững chắc, đồng bộ cho các năm tiếp theo. Còn rất nhiều việc phải làm để hiện thực hóa được tinh thần đột phá của Nghị quyết số 57-NQ/TW, nhưng chắc chắn chúng ta sẽ làm được, tạo nền tảng đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới.

Quỳnh Chi