Tạo nền tảng, kết nối tri thức khoa học và công nghệ

Độc giả tìm kiếm, lựa chọn sách về khoa học và công nghệ. (Ảnh THU GIANG)

Khó khăn xây dựng tủ sách

Sách khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá tri thức, thúc đẩy sự phát triển bền vững và định hình tư duy đổi mới. Trong thời đại chuyển đổi số, các ấn phẩm này không chỉ là nguồn tài nguyên kiến thức mà còn là cầu nối giữa nghiên cứu học thuật và ứng dụng thực tiễn.

Theo Nhà xã hội học, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Bích San, tại Việt Nam đã hình thành nhiều tủ sách trong các ngành, lĩnh vực khác nhau, nhưng chủ yếu thành công ở văn học, nghệ thuật và pháp luật, còn thiếu hụt trầm trọng sách về khoa học và công nghệ. Nguyên nhân chính là nguồn tài liệu hạn chế, đặc biệt thiếu các sách chuyên khảo, báo cáo nghiên cứu mới nhất, cả bản in lẫn điện tử.

Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và khai thác còn chậm, khiến các tủ sách khoa học, công nghệ hoạt động như “hòn đảo thông tin” độc lập, khó kết nối với thư viện, cơ sở dữ liệu hay hệ thống quản lý nghiên cứu khác. Điều này làm giảm đáng kể giá trị sử dụng và khả năng phát hiện tài liệu của người dùng...

Thạc sĩ Phạm Thị Bích Hồng, Phó Trưởng ban Phổ biến kiến thức (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam) cho biết: Năm 2005, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã thành lập Nhà xuất bản Tri thức với mục tiêu xây dựng một đơn vị xuất bản chuyên nghiệp trực thuộc, đảm nhiệm xuất bản các công trình lý luận, khoa học trên nhiều lĩnh vực như triết học, kinh tế, giáo dục, xã hội…

Với rất nhiều đầu sách có giá trị, thời gian qua, Nhà xuất bản Tri thức đã góp phần lan tỏa tri thức, đồng hành cùng công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Tuy nhiên, theo Thạc sĩ Phạm Thị Bích Hồng, hoạt động xuất bản của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam hiện vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và vị thế. Công tác xuất bản còn mang tính phân tán, tự phát, chưa có chiến lược tổng thể và kế hoạch dài hạn để phát huy tối đa hiệu quả. Bên cạnh đó, thiếu hụt nguồn lực đầu tư ban đầu đang là rào cản lớn nhất.

Việc xây dựng hệ thống tủ sách và thư viện số hiện đại đòi hỏi nguồn lực đáng kể về công nghệ, nhân lực, số hóa tài liệu và marketing, trong khi Nhà xuất bản phải tự chủ tài chính, phần lớn nguồn lực hiện nay tập trung cho hoạt động xuất bản cốt lõi. Chính vì vậy, huy động nguồn lực cho các dự án mới như tủ sách số vẫn là một thách thức lớn, đòi hỏi có định hướng, cơ chế và sự chung tay của nhiều bên.

Sớm hiện thực hóa xây dựng tủ sách

Là tổ chức chính trị-xã hội của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ Việt Nam, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam hiện quy tụ 93 hội ngành toàn quốc, 34 Liên hiệp Hội địa phương và hơn 500 tổ chức khoa học, công nghệ trực thuộc, với hơn 2 triệu hội viên trên cả nước. Đây là lực lượng trí thức nòng cốt, góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia.

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng Tủ sách khoa học, công nghệ có ý nghĩa thiết thực, tạo nguồn tri thức mở phục vụ nghiên cứu, đào tạo và phổ biến kiến thức trong toàn hệ thống. Tủ sách không chỉ khẳng định vai trò, uy tín của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong công tác truyền bá tri thức, mà còn là bước đi cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hướng tới xây dựng nền tảng tri thức số phục vụ phát triển bền vững đất nước trong thời kỳ mới.

Tiến sĩ Đặng Vũ Cảnh Linh, Phó Viện trưởng Đào tạo, Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học (Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) chia sẻ: Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam cần sớm hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/ TW, đồng thời đầu tư cho số hóa tài liệu, phát triển hạ tầng thư viện số và tận dụng mạng lưới gần 200 hội thành viên để hình thành hệ sinh thái tri thức mở.

Các đơn vị liên quan cần chủ động đề xuất vơíLiên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và các cơ quan quản lý về việc triển khai nội dung Nghị quyết liên quan đến xây dựng và phát triển Tủ sách khoa học, công nghệ, phối hợp với các Hội thành viên xây dựng “tủ sách chuyên ngành”, mở rộng hợp tác với thư viện, viện nghiên cứu, trường đại học và các đơn vị xuất bản, hướng tới hình thành hệ thống tri thức số quốc gia hiện đại, bền vững.

Thực tế cho thấy, Tủ sách khoa học, công nghệ không chỉ là nơi lưu trữ tri thức, mà còn là nền tảng quan trọng cho giáo dục, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Để hiện thực hóa mục tiêu đó, các chuyên gia cho rằng cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam và Nhà xuất bản Tri thức, cùng với đầu tư đồng bộ về tài chính, công nghệ, nhân lực và lộ trình triển khai khoa học, bền vững.

Trong kỷ nguyên số và trí tuệ nhân tạo, việc ứng dụng công nghệ tiên tiến là xu hướng tất yếu, song con người vẫn là yếu tố quyết định. Vì vậy, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và xây dựng văn hóa đọc, văn hóa học tập suốt đời phải được coi là ưu tiên hàng đầu, phù hợp với tinh thần Nghị quyết của Đảng về phát triển nhân lực khoa học và công nghệ trong kỷ nguyên mới.

QUANG MINH