Tạo nền tảng phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh hiện đại, tự lực, tự cường - Bài 3: Nhân lực chất lượng cao - chìa khóa phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh (tiếp theo và hết)

Hiện hữu tình trạng “chảy máu” chất xám

Qua khảo sát cho thấy, tình trạng chung tại nhiều nhà máy CNQP hiện nay là khó tuyển dụng lao động có trình độ tay nghề; lo ngại hơn là vấn đề “chảy máu” lao động có chuyên môn cao, lao động lành nghề.

Chia sẻ về vấn đề này, Thượng tá Nguyễn Hữu Đoan, Phó giám đốc Nhà máy Z173 (Công ty TNHH Một thành viên Đóng tàu Hồng Hà) cho biết, một mặt nhà máy phải đối diện với tình trạng khó tuyển dụng lao động tay nghề cao, do hiện nay tại Hải Phòng có rất nhiều khu công nghiệp, người lao động có nhiều lựa chọn về việc làm. Trước đây, toàn nhà máy luôn có khoảng 60% nhân lực là đoàn viên, thanh niên, nhưng hiện nay, con số này chỉ là 6%. Điều đó cho thấy, nhà máy rất khó tuyển dụng lao động trẻ, đang thiếu lực lượng kế cận. Mặt khác, nhà máy đã có tình trạng người lao động tay nghề cao, gắn bó lâu năm, nhưng cũng xin chuyển việc ra ngoài. Một phần là do thu nhập chưa đáp ứng được kỳ vọng của họ, nhưng điều quan trọng nhất là họ đã có thời gian cống hiến lâu năm mà không được tuyển dụng trở thành công nhân, viên chức quốc phòng. “Mỗi năm chỉ tiêu tuyển dụng công chức quốc phòng của nhà máy chỉ từ 3 tới 5. Đúng là như “muối bỏ bể” so với nhu cầu của người lao động”, Thượng tá Nguyễn Hữu Đoan chia sẻ.

Kiểm tra sản phẩm tại Nhà máy Z111. Ảnh: KHÁNH AN

Khó tuyển dụng và giữ chân người lao động có tay nghề cao cũng là tình trạng tương tự tại Nhà máy Z129 (Công ty TNHH MTV Cơ khí chính xác 29). Đại tá Nguyễn Phi Trường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Công ty TNHH MTV Cơ khí chính xác 29 cho biết, thu nhập bình quân của người lao động trong nhà máy luôn thuộc tốp cao của Tổng cục CNQP. Năm 2023, thu nhập bình quân của người lao động là 23 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, việc thu hút lao động có trình độ vẫn rất khó. Đại tá Nguyễn Phi Trường đã từng ngỏ lời mời một kỹ sư hóa học vừa tốt nghiệp đại học về làm việc tại nhà máy, kèm theo nhiều chế độ ưu đãi về nhà ở, tăng tiền phụ cấp... nhưng đã bị từ chối. Lý do được chàng kỹ sư đưa ra là cơ chế tiền lương không đủ hấp dẫn, bởi có doanh nghiệp ngoài đã sẵn sàng trả mức lương khởi điểm là 60 triệu đồng/tháng để kỹ sư này về làm việc.

Còn tại Nhà máy Z111 (Công ty TNHH MTV Cơ khí chính xác 11), Thượng tá Trần Văn Biên, Chủ nhiệm Chính trị Nhà máy Z111 bày tỏ nỗi khổ tâm khi phải chứng kiến nhiều người lao động đã gắn bó cả đời ở nhà máy nhưng khi về hưu vẫn chưa hoàn thành ước mơ trở thành công nhân, viên chức quốc phòng, cao hơn nữa là được chuyển quân nhân chuyên nghiệp, được chính thức mặc trên mình bộ quân phục, một biểu tượng tự hào, hãnh diện của những người yêu Quân đội, yêu đất nước, sẵn sàng hy sinh phần lợi ích riêng, bởi nhà máy có hàng nghìn công nhân nhưng mỗi năm chỉ tiêu biên chế vào công nhân, viên chức quốc phòng chỉ được 5-7 trường hợp.

Chia sẻ của lãnh đạo, chỉ huy tại các nhà máy CNQP cũng cho thấy, hiện nay, các nhà máy đều mong muốn tuyển dụng thêm lao động được đào tạo từ các trường đại học uy tín. Nhiều người cũng đã đồng ý về làm việc, tuy nhiên, do không được đào tạo từ các trường trong Quân đội nên họ phải trải qua thời gian thực hiện thủ tục rất dài, bắt đầu từ việc ký hợp đồng lao động theo năm tới ký hợp đồng lao động dài hạn, sau đó mới chuyển công nhân, viên chức quốc phòng, rồi chuyển quân nhân chuyên nghiệp...

Tạo đột phá về cơ chế tuyển dụng và chính sách ưu đãi

Đề nghị giao bổ sung biên chế là nỗi trăn trở lớn nhất của tất cả lãnh đạo, chỉ huy các công ty, nhà máy mà chúng tôi đến khảo sát thực tế. Đại tá Chu Việt Sơn, Giám đốc Nhà máy Z121 (Công ty TNHH Một thành viên Hóa chất 21) chia sẻ, là đơn vị hạch toán kinh doanh nên lương của cán bộ, sĩ quan, người lao động tại nhà máy được hưởng theo kết quả sản xuất, kinh doanh của đơn vị. Vì thế, nếu được tăng chỉ tiêu tuyển dụng công nhân, viên chức quốc phòng cho nhà máy, gần như không làm ảnh hưởng tới ngân sách Nhà nước. Điều thay đổi lớn nhất liên quan tới chế độ về bảo hiểm y tế (bảo hiểm cho bản thân và bảo hiểm cho người thân), bảo hiểm xã hội, hoặc trong trường hợp không may có rủi ro, người lao động sẽ được bảo đảm theo các chế độ chính sách của Quân đội... Về sâu xa, việc có biên chế sẽ giữ chân được người lao động có trình độ tay nghề cao phục vụ cho CNQP. Bên cạnh chế độ định biên, các doanh nghiệp quốc phòng cũng đều bày tỏ mong muốn có cơ chế đặc thù trong việc chi trả lương, thưởng cho người lao động.

Hoạt động sản xuất tại Nhà máy Z121. Ảnh: BẢO LINH

Kỳ vọng dự thảo luật giải quyết những khó khăn trong thực tiễn về chính sách đãi ngộ với nguồn nhân lực phục vụ CNQP, AN, Đại tá Nguyễn Gia Trọng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Công ty TNHH Một thành viên 27 (Nhà máy Z127) đánh giá rất cao dự thảo Luật CNQP, AN và ĐVCN, trong đó có quy định về người đại diện theo pháp luật của cơ sở CNQP nòng cốt, cơ sở công nghiệp an ninh nòng cốt được thuê và quyết định mức chi trả cho chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư theo thỏa thuận, tương ứng với nhiệm vụ được giao; người đứng đầu cơ sở CNQP nòng cốt, cơ sở công nghiệp an ninh nòng cốt được sử dụng kinh phí chi thường xuyên giao hằng năm và nguồn thu hợp pháp để thuê chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư, người có tài năng đặc biệt thực hiện nhiệm vụ được giao. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các doanh nghiệp thu hút và giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao.

Liên quan tới việc các chính sách thu hút và giữ chân được nguồn nhân lực chất lượng cao, Thiếu tướng Vũ Ngọc Hùng, Phó cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp (Bộ Công an), Ủy viên Ban soạn thảo, Tổ phó Tổ biên tập dự án Luật CNQP, AN và ĐVCN cho biết, trong quá trình xây dựng dự án luật, cơ quan soạn thảo đã xác định một nội dung quan trọng là phải xây dựng được chính sách thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho CNQP, AN. Dự thảo luật quy định về chế độ, chính sách đối với người lao động trong cơ sở CNQP nòng cốt, cơ sở công nghiệp an ninh nòng cốt, cơ sở công nghiệp động viên. Trong đó, xác định một số chế độ, chính sách đặc biệt, đặc thù, hoàn toàn vượt trội đối với đối tượng là chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành, tổng công trình sư tham gia hoạt động CNQP, AN như được đàm phán và hưởng lương, thưởng, lợi ích từ kết quả công việc theo thỏa thuận, được giao thẩm quyền và trách nhiệm triển khai các chương trình, đề án khoa học và công nghệ, được bảo đảm an ninh, an toàn... Những quy định này hoàn toàn vượt trội so với quy định hiện hành của các luật chuyên ngành, nhằm tạo sức hút đặc biệt cũng như môi trường làm việc thuận lợi nhất để nguồn nhân lực có chất lượng cao tập trung cống hiến, phát triển CNQP, AN.

Động viên công nghiệp - cánh tay nối dài của công nghiệp quốc phòng

Động viên công nghiệp (ĐVCN) là một nhiệm vụ của động viên quốc phòng, huy động một phần hoặc toàn bộ năng lực của doanh nghiệp ngoài lực lượng vũ trang thuộc mọi thành phần kinh tế để sản xuất, sửa chữa, cải hoán, cải tiến, hiện đại hóa, tăng hạn sử dụng vũ khí trang bị kỹ thuật cho Quân đội nhân dân, Dân quân tự vệ; sản xuất vật tư kỹ thuật phục vụ quốc phòng. ĐVCN được chuẩn bị và thực hiện từ thời bình, thực hành động viên khi có lệnh động viên cục bộ hoặc tổng động viên và trong tình trạng chiến tranh. Với vai trò quan trọng như vậy, ĐVCN được xác định là cánh tay nối dài của nền CNQP, là hoạt động hết sức bức thiết cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Để khuyến khích sự tham gia của công nghiệp dân sinh vào lĩnh vực CNQP, dự thảo Luật CNQP, AN và ĐVCN đã tập trung xây dựng cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất nhằm thực hiện tốt việc chuẩn bị và ĐVCN đáp ứng nhu cầu thường xuyên và chiến tranh nếu xảy ra cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Theo ông Trịnh Xuân An, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội, dự thảo Luật CNQP, AN và ĐVCN đã có cách tiếp cận mới, bảo đảm hiệu quả huy động công nghiệp dân sinh. Trong đó, đối với ĐVCN, điểm mới là không mang tính hành chính, hình thức mà có sự phân cấp, phân quyền, trong đó có các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND cấp tỉnh. Bên cạnh đó, ĐVCN không chỉ hạn hẹp trong lựa chọn một số doanh nghiệp, một số cơ sở sản xuất nhỏ lẻ mà động viên có tính chất liên kết, một chuỗi quá trình từ thời bình đến thời chiến, không chỉ đối với cơ sở đơn giản mà với doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp có nền tảng.

Đặc biệt, theo ông Trịnh Xuân An, dự thảo luật đã được xây dựng theo hướng phát triển mạnh các cơ sở ĐVCN nhưng mục đích chính vẫn phải quản lý được các cơ sở theo cách thức hiện đại hơn. Dự thảo luật cũng giao Bộ Quốc phòng xây dựng cơ sở dữ liệu về đăng ký, quản lý doanh nghiệp đủ điều kiện ĐVCN, khi có yêu cầu có thể động viên được ngay một cách hiệu quả. “Phải quản lý được hệ thống ĐVCN thông qua cơ chế chính sách như đặt hàng sản phẩm để doanh nghiệp thực hiện, từ đó tạo nguồn lực và theo dõi được năng lực của doanh nghiệp. Đồng thời, đẩy mạnh cải cách hành chính trong ĐVCN”, ông Trịnh Xuân An nhấn mạnh.

Đánh giá các quy định về ĐVCN trong dự thảo luật, Đại tá Nguyễn Gia Trọng cho biết, dự thảo luật đã mở rộng đối tượng ĐVCN cho tất cả thành phần kinh tế. Như vậy, cơ chế hiện nay tương đối mở để khi có chiến tranh xảy ra các đơn vị ĐVCN đều có khả năng tham gia.

Hiện nay, Dự thảo Luật CNQP, AN và ĐVCN đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp thu ý kiến đóng góp, chỉnh lý, sửa đổi, cập nhật phù hợp với nhu cầu phát triển ngành CNQP và AN theo xu thế mới, phát huy được vai trò, chức năng, nhiệm vụ trong việc bảo đảm vũ khí trang bị kỹ thuật cho lực lượng vũ trang nhân dân. Các đơn vị CNQP, AN kỳ vọng Quốc hội sớm thông qua dự án luật, với mục tiêu cao nhất là xây dựng tiềm lực CNQP, AN chủ động, tự lực, tự cường, lưỡng dụng và hiện đại.

GIA MINH - MẠNH HƯNG - VŨ DUNG