Tạo nền tảng vững chắc để thị trường chứng khoán vươn mình

Ông Nguyễn Đức Hoàn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS)

Hành trình từ sơ khai đến trụ cột kinh tế

Đánh giá về những dấu ấn của thị trường chứng khoán trong suốt 25 năm qua, ông Nguyễn Đức Hoàn, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Chứng khoán ACB (ACBS) nhận định, thị trường đã có những thay đổi vô cùng tích cực, dù khoảng thời gian 25 năm vẫn còn khá khiêm tốn nếu so với lịch sử của nhiều thị trường trong khu vực. Nhìn lại chặng đường này, có thể thấy một sự chuyển mình mạnh mẽ. Vào giai đoạn sơ khai, vốn hóa của VN-Index chỉ đạt chưa tới 300.000 tỷ đồng, và tỷ trọng vốn hóa trên GDP chỉ ở mức 13% vào năm 2007. Trải qua hơn hai thập kỷ, quy mô vốn hóa và tỷ lệ này đã tăng trưởng một cách ngoạn mục. Đến cuối năm 2024, quy mô vốn hóa của cả ba sàn giao dịch đã đạt 7,8 triệu tỷ đồng, tương đương gần 65% GDP. Đà tăng trưởng tiếp tục được duy trì khi tính đến hết tháng 5 năm 2025, con số này đã là 8,2 triệu tỷ đồng, chiếm 68% GDP.

Sự phát triển không chỉ dừng lại ở quy mô vốn hóa mà còn thể hiện ở sự tham gia ngày càng đông đảo của công chúng đầu tư. Từ con số ít ỏi 3.000 tài khoản nhà đầu tư cá nhân vào năm 2000, đến cuối tháng 6 năm 2025, thị trường đã chào đón hơn 10,2 triệu tài khoản của nhà đầu tư cá nhân trong nước, một con số ấn tượng tương đương 10% dân số. Song song đó, số lượng nhà đầu tư nước ngoài cũng tăng trưởng nhanh chóng, đạt 48,6 nghìn tài khoản vào cuối tháng 6 năm 2025. Ông Hoàn cho rằng, với chiến lược phát triển giai đoạn 2025-2030, giá trị vốn hóa của thị trường Việt Nam vẫn còn rất nhiều dư địa để tiếp tục tăng trưởng.

Theo dòng chảy phát triển đó, vai trò của thị trường chứng khoán đối với nền kinh tế ngày càng được nâng cao. Ông Hoàn cho rằng vai trò của thị trường chứng khoán nói riêng và thị trường tài chính nói chung trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp niêm yết là vô cùng quan trọng. Số liệu lịch sử đã chứng minh thị trường chứng khoán là một kênh huy động vốn cực kỳ hiệu quả. Quy mô huy động vốn mới của doanh nghiệp phụ thuộc rất nhiều vào triển vọng của thị trường. Đơn cử, trong giai đoạn 2015-2020, quy mô huy động vốn mới của các doanh nghiệp niêm yết chỉ dao động khoảng 2.000 tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, khi thị trường bùng nổ vào giai đoạn 2021-2022, con số này đã tăng vọt lên mức 20.000 đến 30.000 tỷ đồng mỗi năm, trước khi sụt giảm trở lại còn khoảng 5.000 tỷ đồng vào năm 2023 và hiện đang có dấu hiệu cải thiện tích cực trở lại.

Thị trường cũng là nơi tạo ra những doanh nghiệp tỷ USD, với chất lượng và sự minh bạch ngày càng được nâng cao. Tính đến cuối năm 2024, đã có 41 doanh nghiệp niêm yết đạt mức vốn hóa trên 1 tỷ USD, trong đó có những tên tuổi hàng đầu đạt vốn hóa trên 10 tỷ USD như VCB, BID, VIC, VHM.

Dù vậy, vẫn còn đó những kỳ vọng. Ông Hoàn bày tỏ mong muốn rằng quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước sẽ có những chuyển biến tích cực hơn trong thời gian tới. Theo báo cáo từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, giai đoạn 2016-2020 ghi nhận khoảng 180 doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa với quy mô vốn hóa gần 500.000 tỷ đồng. Thế nhưng, giai đoạn 2021-2022 chỉ có 5 doanh nghiệp được cổ phần hóa với quy mô rất thấp, chỉ khoảng 600 tỷ đồng. Kế hoạch cổ phần hóa 30 doanh nghiệp nhà nước trong giai đoạn 2023-2025 đến nay vẫn chưa thực hiện được, tính đến hết quý II năm 2025.

Động lực cho sự phát triển bền vững

Trong bức tranh phát triển chung của thị trường, không thể không nhắc đến vai trò của các thành viên như công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư và nhà đầu tư. Ông Nguyễn Đức Hoàn nhấn mạnh, theo số liệu của Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM, cuối năm 2024, có 74 công ty chứng khoán đang hoạt động tại Việt Nam. Rất nhiều công ty đã gia tăng mạnh mẽ quy mô vốn điều lệ, từ đó kéo theo sự tăng trưởng về tổng tài sản trong hơn 20 năm qua. Vai trò của các công ty chứng khoán không chỉ dừng lại ở việc cung cấp dịch vụ môi giới và hạ tầng công nghệ, mà đã không ngừng nâng cấp để mang đến cho nhà đầu tư các giải pháp đa dạng của một ngân hàng đầu tư hiện đại. Các dịch vụ này bao gồm cho vay ký quỹ, giao dịch chứng khoán cơ sở, phái sinh, chứng quyền, trái phiếu, cho đến các nghiệp vụ phức tạp như bảo lãnh, tư vấn phát hành và cung cấp sản phẩm non-prefunding cho nhà đầu tư nước ngoài.

Về phía nhà đầu tư, số lượng người tham gia thị trường cũng tăng mạnh cả về lượng và chất. Tính đến hết tháng 6 năm 2025, số lượng tài khoản của nhà đầu tư cá nhân đã đạt mức 10,2 triệu, vượt qua mục tiêu kế hoạch phát triển đến năm 2030. Quan trọng hơn, kiến thức về đầu tư tài chính của các nhà đầu tư cá nhân cũng đã được cải thiện vượt bậc so với giai đoạn sơ khai của thị trường. Đối với nhóm nhà đầu tư tổ chức, cả trong và ngoài nước, ông Hoàn nhận thấy từng bước phát triển và sự đa dạng hóa rõ rệt. Lịch sử đã ghi nhận những dấu mốc quan trọng, từ khi quỹ đầu tư nước ngoài đầu tiên giao dịch trên thị trường, sự thành lập của quỹ ETF ngoại đầu tiên (Vaneck Vietnam ETF) và sự tham gia của dòng vốn P-notes vào năm 2009, cho đến việc thành lập quỹ ETF nội địa đầu tiên của Việt Nam vào năm 2014. Ông tin rằng, trong thời gian tới, khi thị trường chứng khoán Việt Nam được nâng hạng lên thị trường mới nổi thứ cấp, vai trò của các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài sẽ tiếp tục gia tăng.

Trong giai đoạn phát triển mới, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhà đầu tư và thị trường, thị trường cần tập trung vào ba nhóm giải pháp trọng tâm. Thứ nhất, phát triển chất lượng thị trường theo hướng nâng tầm minh bạch, chuẩn mực và hiệu quả. Điều này bao gồm việc tăng cường minh bạch thông tin, nâng chuẩn công bố thông tin theo thông lệ quốc tế (IFRS), chuẩn hóa công bố thông tin bằng tiếng Anh, rút ngắn thời gian báo cáo tài chính, và giám sát nghiêm ngặt các hành vi thao túng để tạo dựng niềm tin vững chắc. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đa dạng hóa sản phẩm tài chính như phát triển thị trường phái sinh, trái phiếu doanh nghiệp niêm yết, chứng quyền có bảo đảm và các sản phẩm liên kết chỉ số.

Thứ hai, phát triển quy mô thị trường, mở rộng cả về độ sâu và bề rộng. Cần gia tăng số lượng doanh nghiệp niêm yết có chất lượng, đẩy mạnh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước gắn với niêm yết một cách thực chất, đồng thời thu hút thêm các doanh nghiệp tư nhân lớn lên sàn. Cùng với đó là việc tăng quy mô và năng lực của các trung gian tài chính, phát triển các công ty chứng khoán theo mô hình ngân hàng đầu tư, và đặc biệt là thu hút dòng vốn dài hạn từ các quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm, giảm sự phụ thuộc vào dòng vốn ngắn hạn mang tính đầu cơ.

Thứ ba, hội nhập sâu rộng với thị trường tài chính quốc tế. Mục tiêu cấp thiết là thúc đẩy nâng hạng thị trường bằng các giải pháp đẩy nhanh việc hoàn tất các yêu cầu về prefunding, nới "room" ngoại, hướng tới mục tiêu được nâng hạng lên thị trường mới nổi theo tiêu chí của MSCI và FTSE trong vòng 1-2 năm tới. Ngoài ra, cần tích hợp công nghệ tài chính (Fintech), tạo điều kiện cho các mô hình đầu tư số, robo-advisory, tài sản số hóa phát triển, đồng thời xây dựng các trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và kết nối trực tiếp với các sàn giao dịch lớn trong khu vực.

Trần Hương