Tạo sinh kế bền vững cho ngư dân

Sau khi sáp nhập với Ninh Thuận, Khánh Hòa là địa phương có đường bờ biển dài nhất cả nước, với 490 km. Ngư trường trải rộng, nhiều vũng vịnh kín gió, nguồn lợi thủy sản phong phú… tất cả mở ra cơ hội vàng để phát triển nuôi trồng thủy sản, nhất là nuôi biển xa bờ cho tỉnh Khánh Hòa.

Chưa khai thác hết tiềm năng, lợi thế

Theo ông Nguyễn Duy Quang, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa, sản lượng nuôi trồng thủy sản hằng năm của tỉnh đạt 30.000 - 32.000 tấn. Trong đó, tỉnh Khánh Hòa (cũ) chiếm 18.000 - 20.000 tấn, nuôi biển chiếm 50% (9.000 - 10.000 tấn); tỉnh Ninh Thuận (cũ) đạt 12.000 tấn nhưng nuôi biển chỉ chiếm 10%, chưa tương xứng với lợi thế biển dài, nhiều vùng nước sâu và sạch.

Các loài nuôi chủ lực gồm tôm hùm, cá bớp, cá chim, cá mú, cá chẽm… Ngoài ra còn có hàu, hải sâm, tu hài, ngao 2 cồi, trai ngọc, rong biển đều là sản phẩm có giá trị cao. Nhưng mô hình phổ biến vẫn là lồng bè ven đảo, ven bờ, dễ bị tác động bởi thời tiết và ô nhiễm. Suốt nhiều năm, phần lớn hoạt động nuôi biển ở đây vẫn diễn ra gần bờ, quy mô nhỏ lẻ, sử dụng lồng gỗ, sắt, phao xốp dễ hỏng khi sóng to gió lớn. Thức ăn chủ yếu là cá tươi, khó kiểm soát dịch bệnh, gây áp lực lên môi trường. Để vượt qua "vùng trũng" này, Khánh Hòa đang "đặt cược" vào một hướng đi mới: nuôi biển công nghệ cao. Bước ngoặt mở ra khi ngày 24-1-2025, Thủ tướng Chính phủ ký ban hanh Quyết định số 231/QĐ-TTg, phê duyệt "Đề án thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao tại Khánh Hòa", với tổng diện tích 2.716 ha. Mục tiêu đến năm 2029, trong phạm vi 3 hải lý sẽ có 240 ha nuôi công nghệ cao với sản lượng hơn 3.600 tấn; từ 3 đến 6 hải lý có 200 ha, sản lượng hơn 5.100 tấn.

Quá trình triển khai nuôi biển công nghệ cao, ông Lê Đình Khiêm, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Khánh Hòa, cho biết các vùng nuôi áp dụng lồng nhựa HDPE hoặc FRP chịu sóng gió, kết hợp cảm biến môi trường, máy cho ăn tự động, camera giám sát. Hệ thống này giúp tiết kiệm chi phí, giảm rủi ro, tăng năng suất và bảo vệ môi trường.

Bước đầu triển khai thành công mô hình này, 45 hộ dân ở Cam Ranh, Cam Lâm, Nha Trang, Ninh Hòa, Vạn Ninh đã đăng ký tham gia. Đến tháng 8, có 26 hộ lắp đặt lồng HDPE và thả giống - chủ yếu cá chim vây vàng. Đồng thời, 10 doanh nghiệp xin giao khu vực biển tổng cộng khoảng 800 ha tại Đầm Bấy, Hòn Dung, Bãi Giông, Hòn Chà Là, vịnh Vân Phong.

Với ngư dân, công nghệ cao không chỉ đẹp mà còn là công cụ sinh lời. Ông Nguyễn Văn Cư (41 tuổi, Vạn Ninh), sở hữu 2 khu lồng HDPE quy mô 1.600 m³, chia sẻ: "Mỗi lồng HDPE giá khoảng 280 triệu đồng nhưng được hỗ trợ tới 70%. Vụ cá bớp vừa rồi, doanh thu 1,3 - 1,4 tỉ đồng/lồng, trừ chi phí, còn lãi khoảng 400 triệu đồng".

Không riêng cá bớp, nhiều hộ nuôi tôm hùm, cá chim cũng ghi nhận năng suất và tỉ lệ sống cao hơn nhờ kiểm soát môi trường và cho ăn hợp lý.

Mô hình nuôi biển công nghệ cao ngày càng được ngư dân tỉnh Khánh Hòa ứng dụng

Mở ra cơ hội bứt phá

Khánh Hòa không chỉ dừng ở việc đổi mới phương tiện nuôi. Tỉnh đang đẩy mạnh sản xuất giống chất lượng cao, an toàn sinh học, nghiên cứu loài mới giá trị cao. Song song đó, thực hiện giao khoán theo Luật Thủy sản 2017 để người dân yên tâm đầu tư lâu dài, ưu tiên chuyển đổi từ lồng gỗ sang vật liệu mới.

Dự kiến đến năm 2029, kinh phí chuyển đổi đạt 1.000 tỉ đồng, trong đó ngân sách tỉnh hỗ trợ 300 tỉ đồng, người nuôi đóng góp 400 tỉ đồng, phần còn lại từ vốn vay ưu đãi. Ở vùng biển hở, tỉnh kêu gọi doanh nghiệp đầu tư nuôi công nghiệp bằng lồng hiện đại, phục vụ chế biến xuất khẩu và truy xuất nguồn gốc.

Ông Nguyễn Duy Quang khẳng định: "Nuôi biển công nghệ cao chỉ bền vững khi hình thành tổ liên kết, tiến tới hợp tác xã (HTX), gắn kết với doanh nghiệp tiêu thụ sản phẩm".

Đây cũng là cơ sở để Liên minh HTX Khánh Hòa và Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam ký kết chương trình hợp tác, tập trung thúc đẩy kinh tế tập thể trong nuôi biển công nghệ cao giai đoạn 2025 - 2029. Chương trình bao gồm đào tạo kỹ thuật vận hành lồng HDPE, sử dụng máy cho ăn tự động, cảm biến môi trường, camera giám sát; hỗ trợ pháp lý, phòng chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không tuân thủ quy định (IUU); thành lập 1 - 3 HTX hoặc tổ hợp tác mới. Đầu năm 2025, HTX Nuôi trồng thủy sản Vạn Ninh chính thức hoạt động với 34 thành viên, vốn điều lệ 1 tỉ đồng, sở hữu hơn 100 lồng truyền thống và 10 lồng HDPE.

Từ những chiếc lồng gỗ chông chênh ven bờ, Khánh Hòa đang tiến dần tới những "cánh đồng lồng" hiện đại trên đại dương. Ở đó, dữ liệu từ cảm biến sẽ thay cho kinh nghiệm "trông trời trông biển", máy cho ăn tự động thay cho sức tay chèo.

Nuôi biển công nghệ cao không chỉ là câu chuyện của máy móc và kỹ thuật, mà còn là hành trình thay đổi tư duy - để ngư dân làm chủ công nghệ, làm chủ tương lai. Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng hành của doanh nghiệp và tinh thần đổi mới của ngư dân, chiến lược nuôi biển công nghệ cao đang mở ra cơ hội để Khánh Hòa bứt phá, xứng tầm trung tâm kinh tế biển của cả nước - nơi kinh tế, môi trường và sinh kế cùng được nuôi dưỡng bền vững.

Bài và ảnh: KỲ NAM