Tết ấm nơi bốn làng đồn
Trở lại bốn làng đồn giữa cái nắng hanh hao của mùa xuân Ất Tỵ 2025. Ở đây, người dân đang nỗ lực tự lực tự cường xây dựng cuộc sống mới ấm no, giàu đẹp trên vùng đất giàu truyền thống cách mạng.
Sau hơn 9 năm thực hiện di dời, sắp xếp, 4 làng đồn thuộc xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai đã có sự đổi thay rõ nét.
Bốn làng đồn là tên gọi chung của các làng Kinh Pêng, Trớ, Hek, Plei Pông thuộc xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện (tỉnh Gia Lai). Với địa hình phức tạp, đồi núi bao bọc, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khu vực bốn làng gồm Pông, King Pêng, Trớ và Hek là vùng căn cứ cách mạng của ta. Từ đó, cái tên "làng đồn" đã ra đời và tồn tại đến nay.
Từ lúc sơ khai đến hết năm 2017, bốn làng đồn là "vùng trũng" về phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của huyện Phú Thiện. Phải đến khi Đề án phát triển kinh tế - xã hội bốn làng đồn gắn với thực hiện Chỉ thị số 12 của Ban Thường vụ của Tỉnh ủy về xây dựng làng nông thôn mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bộ mặt bốn làng căn cứ kháng chiến này đã thực sự đổi thay kỳ diệu, ngày càng khang trang, sạch đẹp và ấm no hơn khi mỗi mùa xuân đi qua.
Đề án phát triển kinh tế - xã hội bốn làng Đồn xã Chư A Thai được triển khai từ năm 2017 đến 2023 và được chia làm 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 từ năm 2017 đến 2020; giai đoạn 2 từ năm 2021 đến 2023. Đề án được triển khai thành công đã mang đến sự đổi thay kỳ diệu nơi đây, buôn làng ngày càng khang trang, sạch đẹp và ấm no hơn khi mỗi mùa xuân đi qua.
Làng đồn vốn được ví là những khu làng "nhiều không" (không điện, không đường, không trường, không trạm). Trước đây, người dân ở bốn làng đồn sinh sống rải rác, không đường xá, đi lại rất khó khăn. Thời điểm chưa di dời, sắp xếp, tổng diện tích đất ở tại bốn làng đồn chỉ có 3,62 ha. Không gian ở làng chưa được quy hoạch, hạ tầng kỹ thuật chỉ là đường mòn đất nhỏ hẹp, nhà ở lụp xụp không đảm bảo, hạ tầng xã hội chưa có.
Thu nhập của bà con bốn làng đồn dựa vào sản xuất nông nghiệp với cây trồng chính là lúa rẫy 1 vụ và sắn. Do đặc thù tự nhiên, nơi đây không chủ động được nước để phục vụ sản xuất nên năng suất, sản lượng cây trồng đạt thấp. Thời điểm cuối năm 2017, thu nhập bình quân đầu người chỉ đạt 5 triệu đồng/năm; số hộ nghèo 192 hộ/975 khẩu, chiếm 52% hộ nghèo của toàn xã và chiếm tỉ lệ hộ nghèo 60% số hộ trong 4 làng, hộ cận nghèo là 33 hộ/173 khẩu, chiếm 29,4% tổng số hộ cận nghèo của xã. Bên cạnh đó, một số hủ tục lạc hậu chưa được xóa bỏ, vệ sinh môi trường chưa bảo đảm, đặc biệt nhiều gia đình chưa có nhà vệ sinh.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Chư A Thai R.Ô Thí - người từng gắn bó từ giai đoạn đầu tiên của Đề án phát triển kinh tế 1 xã hội 4 làng đồn nhớ lại: "Thời điểm trước sắp xếp, di dời, người dân ở đây rất khó khăn. Không đất sản xuất nên người dân trong làng có thời gian rảnh nhiều nên hay ăn nhậu. Đặc biệt, việc người dân sống lộn xộn nên việc vận động, tuyên truyền người dân "thay đổi nếp nghĩ, cách làm" cũng rất khó. Muốn đi từ nhà này qua nhà khác để nắm tính hình thì phải đi qua nhà của nhau, không cổng- lối đi nên rất khó khăn".
Trong số bốn làng đồn, làng Hek là khó khăn nhất vì cách xa trung tâm xã hơn 10 km. Vì vậy, người dân ở đây có cuộc sống rất lạc hậu, nhà cửa tạm bợ, chăn nuôi gia súc, gia cầm dưới sàn nhà khiến môi trường ô nhiễm. Người dân không tiếp cận được với thông tin, khoa học - kỹ thuật nên đời sống kinh tế khó khăn. Đặc biệt, năm 1990, có 11 hộ dân làng Hek còn tự di dời lên núi Cheng Leng sống biệt lập, trong cảnh không điện, không đường, không trường và không trạm y tế. Cuộc sống của người dân trong làng rất khó khăn. Có gia đình không có nhà ở, canh tác nông nghiệp phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên nên năng suất thấp, nghèo đói của bám riết lấy làng Hek.
Trước những khó khăn đó, năm 2018, làng Hek được chuyển về nơi tái định cư mới. Đồng thời, Hek được chọn để triển khai xây dựng mô hình làng nông thôn mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Có thể khẳng định, Đề án phát triển kinh tế - xã hội bốn làng đồn gắn với thực hiện Chỉ thị số 12 của Ban Thường vụ của Tỉnh ủy về xây dựng làng nông thôn mới trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bộ mặt bốn làng căn cứ kháng chiến này đã thực sự đổi thay kỳ diệu, ngày càng khang trang, sạch đẹp và ấm no hơn khi mỗi mùa xuân đi qua.
Sau hơn 9 năm thực hiện di dời, sắp xếp, 4 làng đồn thuộc xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai đã có sự đổi thay rõ nét.
Đến cuối năm 2024, Đề án đã nâng tổng diện tích đất ở tại bốn làng đồn sau quy hoạch tăng lên 47,15 ha so với 3,62 ha như trước đây. Đặc biệt đã di dời, sắp xếp được 294 căn nhà; vận động các hộ làm được 120 nhà vệ sinh, 275 chuồng trại, 332 vườn rau và trồng 3.173 cây ăn quả; đầu tư 5,41 km đường dây điện; cải tạo, nâng cấp hệ thống nước tự chảy tại 4 làng (xây 18 bể chứa nước, mỗi bể có dung tích 2 m3). Mỗi làng xây dựng 1 nhà rông có đầy đủ trang thiết bị như loa đài truyền thanh, sân chơi thể thao; đầu tư sửa chữa phòng học, nhà vệ sinh và mua sắm các dụng cụ khác tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Nay Der - điểm trường Kinh Pêng...
Trong giai đoạn 2, chương trình đã hoàn thiện hệ thống các tuyến đường giao thông nông thôn; đầu tư hạ tầng phục vụ sản xuất tại cánh đồng mía Plei Pông; đầu tư tái định cư tại làng Kinh Pêng; cánh đồng mẫu lớn với diện tích 88 ha cho đồn 1 và 2, đảm bảo cung ứng lương thực tại chỗ cho người dân.
Cùng đó, địa phương chú trọng chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ cây mì, cây lúa cạn sang cây trồng khác cho thu nhập cao hơn như mía, cây thuốc lá, khoai lang... gắn với sử dụng giống mới, áp dụng khoa học kỹ thuật, quy trình sản xuất tiên tiến và có sự tham gia của doanh nghiệp, hợp tác xã. Những ngôi nhà cũ kỹ, dột nát đã được tu sửa, làm mới, nhiều gia đình có nhà vệ sinh. Đặc biệt, gia súc, gia cầm đã được chuyển ra khỏi gầm nhà sàn…
Ngoài ra, đường nội thôn đã được bê tông hóa, điện sáng, nước sinh hoạt đến với từng gia đình. Sau khi di dời nhiều hộ dân chú tâm làm ăn, biết áp dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất nên có gia đình sở hữu vài chục con trâu, bò. Đặc biệt, nhiều người dân tự lực sản xuất, không còn ỉ lại vào hỗ trợ của Nhà nước. Không những vậy, nhiều phong tục tập quán lạc hậu cũng được người dân bỏ dần.
Sản xuất nông nghiệp đã có chuyển biến tích cực, hiệu quả khi đưa giống mì mới vào trồng cho thu nhập cao hơn 10 - 15 triệu đồng/ha so với giống mì truyền thống; diện tích chuyển đổi cây trồng khác (mía, khoai lang, thuốc lá) cho thu nhập cao hơn 25 - 30 triệu đồng/ha. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người tại bốn làng đồn đã đạt 37,69 triệu đồng/năm.
Vui mừng trước sự đổi thay, ông Đinh Y Chưn - Trưởng thôn làng Play Trớ (Đồn 3) cho biết: Bây giờ, người dân đã có cuộc sống ổn định hơn. Người dân đã biết tận dụng hết khoản thời gian nhàn rỗi để đi làm thêm, tăng thêm thu nhập. Nhiều phong tục tập quán đã được người dân bỏ hoặc tổ chức tiếp giảm để tiết kiệm. Ví như, trước đây dân làng làm lễ bỏ mả, cúng đều thực hiện một tuần kéo dài. Còn bây giờ, chỉ làm một ngày. Thời gian còn lại để đi làm thêm, tăng thu nhập.
Trở lại bốn làng đồn giữa cái nắng hanh hao của mùa xuân Ất Tỵ 2025, những căn nhà lụp xụp, xiêu vẹo trước kia đã được thay thế bởi những ngôi nhà sàn kiên cố, vững chãi. Gắn liền với đó là những con đường bê tông trải dài, thông thoáng, sạch đẹp và những cánh đồng, vườn tược xanh tốt. Ở đây, người dân đang nỗ lực tự lực tự cường xây dựng cuộc sống mới ấm no, giàu đẹp trên vùng đất giàu truyền thống cách mạng nơi phía Đông nam của tỉnh Gia Lai.
