Tết giao thoa giữa lòng 'xứ lạ'

1. Tết năm 2006, khi tôi đang học năm thứ ba tại Đại học Tổng hợp Matanzas Camilo Cienfuegos (UMCC), Cuba, một câu chuyện vui khó quên đã diễn ra. Do lịch thi trùng với hoạt động tại Đại sứ quán, tôi quyết định tổ chức bữa tiệc Tết nhỏ ngay tại phòng ký túc xá. Sau khi kết thúc bài thi vào lúc 4 giờ chiều, tôi hối hả chạy về phòng, bắt tay ngay vào việc chuẩn bị.

Gọi là “mâm cỗ” cho sang, thực chất chỉ là những món đơn giản như cá rán, gà rán, thịt xiên nướng, thịt rán, salad và nem rán. Đây cũng là lần đầu tiên tôi tự tay mổ gà - một trải nghiệm vừa hồi hộp vừa hài hước. May mắn thay, gà không “chạy loạn” như nhiều câu chuyện đồn đại từ các anh chị khóa trước, và tôi thành công ngoài mong đợi. Tuy nhiên, kỷ niệm vui nhất lại không nằm ở việc nấu nướng, mà là từ một tình huống “dở khóc dở cười”. Hồi ấy, tôi có thói quen hút thuốc lào. Được bạn bè từ Việt Nam gửi sang một ít thuốc quý, tôi đã kỳ công đi bộ hơn 2km dưới cái nắng gắt chỉ để tìm một đoạn tre làm điếu. Nhưng đến ngày chuẩn bị chiêu đãi tiệc, tôi lục tung phòng mà không thấy cái điếu đâu. Hỏi mãi, cuối cùng Châu - người bạn học ngành Hóa học ở gần phòng - mới thản nhiên nói: “À, tao chẻ ra làm xiên nướng thịt rồi!”. Tôi chết lặng, vừa tức cười vừa bất lực trước sự sáng tạo bất ngờ của bạn mình.

Mâm “cỗ” Tết năm 2006 của du học sinh Việt Nam ở Cuba.

Bữa tiệc tối đó diễn ra ấm cúng và tràn ngập niềm vui. Tôi mời một số thầy cô trong khoa, bạn bè người Cuba và cả bạn quốc tế đến tham dự. Họ trầm trồ trước những món ăn đậm hương vị Việt Nam, không ngớt lời khen ngợi sự khéo léo và độc đáo của ẩm thực quê nhà. Trong ánh mắt đầy ngạc nhiên và sự thán phục của họ, tôi cảm thấy niềm tự hào và ấm áp lan tỏa. Đó không chỉ là một bữa tiệc, mà còn là khoảnh khắc tôi thấy Tết - dù xa quê - vẫn luôn hiện hữu trong trái tim mình.

Và không thể không nhắc tới Tết cộng đồng ở Đại sứ quán - một sự kiện đặc biệt được tổ chức vào mỗi dịp cuối năm, nơi mỗi người con xa xứ tìm thấy mái nhà chung giữa lòng đất khách. Những ngày này, Đại sứ quán như một mái nhà lớn, mở rộng vòng tay đón chào các sinh viên Việt Nam từ khắp nơi trên Cuba. Từ các thành phố xa xôi như Santiago de Cuba hay Camagüey, Họ vượt qua những chặng đường dài, mang theo hành trang là niềm háo hức và tình cảm gắn bó, để cùng nhau trải qua khoảnh khắc Tết đáng nhớ. Đối với nhiều người, đây là cơ hội hiếm có để gặp lại những người bạn cùng khóa. Không khí sôi động bắt đầu ngay từ sân bóng ở trường Đại học Bách khoa José Antonio Echeverría, cách Đại sứ quán khoảng 10km. Những trận đấu bóng đá giao hữu giữa các đội sinh viên không chỉ là cuộc thi tài, mà còn là dịp để tất cả cùng hòa mình vào tiếng reo hò cổ vũ, tạo nên bầu không khí cuồng nhiệt. Trong khi đó, bên trong khuôn viên Đại sứ quán, âm nhạc rộn ràng từ các tiết mục văn nghệ không ngừng vang lên. Những màn múa, hát, thậm chí cả các vở kịch ngắn bằng tiếng Tây Ban Nha lẫn tiếng Việt, được dàn dựng công phu, mang đến những cung bậc cảm xúc từ hài hước đến xúc động, khiến ai nấy đều cảm nhận được sự ấm áp và gần gũi.

Đêm giao thừa của du học sinh Việt Nam ở Cuba, năm 2006.

Đến buổi tối, mọi người cùng quây quần bên bữa tiệc chung - một mâm cỗ Tết được chuẩn bị chu đáo từ bàn tay khéo léo của các anh chị khóa trước và các cô, các chú cán bộ Đại sứ quán. Những đĩa nem rán vàng ruộm, từng miếng bánh chưng xanh mướt được cắt gọn gàng, hay bát canh rau muống nóng hổi, tất cả như mang theo hơi thở quê hương, xua tan nỗi nhớ nhà của những người con xa xứ. Dưới ánh đèn vàng ấm áp, mọi người cùng nâng cốc, chia sẻ những câu chuyện về cuộc sống, học tập, hay chỉ đơn giản là cảm xúc khi được gặp lại những gương mặt thân quen. Nụ cười rạng rỡ, những ánh mắt lấp lánh và những lời chúc tốt đẹp hòa quyện trong không gian, làm nên một buổi tối tràn đầy tình thân. Những khoảnh khắc ấy không chỉ giúp vơi đi nỗi nhớ nhà mà còn là dịp để cảm nhận sâu sắc ý nghĩa của hai chữ “đồng bào”. Ở đây, không còn khoảng cách về vùng miền, tuổi tác hay hoàn cảnh. Tất cả hòa chung trong tình cảm gia đình lớn lao, nơi mỗi người Việt đều thấy mình thuộc về một cộng đồng gắn bó và yêu thương. Buổi họp mặt khép lại trong những lời hứa hẹn sẽ gặp lại nhau vào năm mới. Tiếng cười, những cái ôm thân thiết và ánh mắt lưu luyến khiến mỗi người ra về với trái tim ấm áp. Tết tại Đại sứ quán không chỉ là một sự kiện cộng đồng, mà còn là ngọn lửa thắp sáng niềm tin, lòng tự hào về nguồn cội và tiếp thêm sức mạnh cho mỗi người Việt trên hành trình xa quê đầy thử thách.

Hương Giang (ngoài cùng bên trái) cùng những người bạn quốc tế trải nghiệm nấu mâm cơm ngày Tết tại New York.

Tết của du học sinh Việt Nam tại Cuba, dù giản đơn, vẫn thấm đẫm những giá trị sâu sắc về tinh thần đoàn kết, lòng tự hào dân tộc và sức mạnh vượt qua thử thách. Xa quê hương, họ vẫn gìn giữ truyền thống, tạo nên một không gian Tết ấm áp, đầy ý nghĩa, nơi mỗi người tìm thấy sự kết nối với cội nguồn và những giá trị thân thương nhất. Tết xa xứ không chỉ là dịp để đoàn tụ trong ký ức, mà còn là hành trình gắn bó tâm hồn với quê hương, khẳng định rằng quê hương không đơn thuần là một nơi chốn, mà là tình yêu, niềm tự hào và sự gắn kết bền chặt, vượt qua mọi khoảng cách địa lý. Dù ở bất kỳ nơi đâu, Tết Nguyên Đán vẫn giữ trọn tinh thần vốn có: biểu tượng của sự đoàn viên, niềm hy vọng và văn hóa dân tộc. Tại Cuba, những người con xa xứ luôn nỗ lực tái hiện không khí Tết trong điều kiện đặc biệt, như một cách để thắp sáng ngọn lửa yêu thương và giữ gìn niềm tự hào dân tộc. Tinh thần ấy chính là minh chứng rõ nét cho sức mạnh văn hóa Việt Nam, biểu hiện qua sự đoàn kết và lòng kiên cường của những người Việt ở khắp nơi trên thế giới.

2. Ngay từ thời điểm nhận học bổng Chevening của chính phủ Anh, bác sĩ Hải Anh đã hình dung ra những ngày sẽ “chệch” quỹ đạo anh đang sống. Nhưng sự khác biệt từ thời tiết cho tới nếp sinh hoạt vẫn khiến anh không khỏi choáng ngợp. “Tháng 9, trời sáng tới 8h tối nên mọi thứ đều sôi động hơn. Nhưng bước vào tháng 1, 3h chiều trời đã không còn nắng, thời gian trôi chậm ảm đạm vô cùng”, Hải Anh kể, mượn thêm cả thuật ngữ “winter depression” (trầm cảm mùa đông) để đặc tả cảm xúc cô đơn khi một mình ăn Tết ở Sheffield (Vương quốc Anh) - nơi anh đang theo học. Chuỗi ngày nghỉ Tết thân thuộc giờ được thay bằng những sáng theo học trên giảng đường hay những chiều đi lâm sàng trong bệnh viện. “Thật ra sẽ có lúc bận quá tưởng như quên Tết đấy. Nhưng bất cứ khi nào được nghỉ, chỉ muốn về với Tết quê hương”, Hải Anh nói, không quên khoe với tôi rằng anh luôn cố gắng kể về tết, về lịch sử và câu chuyện Tết Nguyên đán của người Việt bao đời nay tới những đồng nghiệp tại bệnh viện anh thực tập. “Khi bạn đơn thuần nói về Tết, người ta chỉ tò mò. Nhưng khi bạn thật sự kể về Tết, người ta sẽ hiểu, và sẽ yêu”, Hải Anh chia sẻ.

“Kể để khiến người ta yêu Tết, nhưng còn chính mình thì đi tìm tình yêu Tết ở đâu?” -Tôi tò mò hỏi. “Thật may là khoảng thời gian gần Tết mình tương đối rảnh, mà nhớ nhà quá nên tự tìm tòi làm các món tết như ở Việt Nam”, Hải Anh vội khoe với tôi trong cuộc gọi online những món ăn ngày Tết anh thực hiện. “Đón Tết có khi còn không đáng yêu bằng làm đồ đón Tết. Mình đã đi tới 3 siêu thị chỉ để gom đủ đồ làm giò xào và bánh chưng”, Hải Anh kể lại. Vừa gói bánh, làm nem, vừa mở Táo quân và nghe nhạc, cảm giác đợi chờ chiếc bánh chưng ra lò, mình thấy như chính bản thân đang tạo ra Tết vậy. “Mình nhớ ngày 30 Tết vẫn phải đi học, nhưng đúng mùng 1 Tết thì lại được nghỉ. Hôm đó mình cứ chốc lát lại nhẩm tính xem ở Việt Nam đang là mấy giờ, mọi người đang làm gì, rồi sẽ gọi cho mọi người bất kỳ khi nào mình rảnh”. “Vì sao ư? Mình là tuýp người tương đối truyền thống, nên Tết với mình rất quan trọng. Dù ở xa đến mấy, dù là ở trời Tây, mình vẫn muốn tìm lấy sợi dây để gắn kết mình với Tết và người thân, dẫu là qua màn hình điện thoại” - Hải Anh tâm sự

Hải Anh lần đầu trải nghiệm đón Tết tại Vương quốc Anh.

3. Kết nối với Linh Đan - sinh viên học bổng chính phủ ngành Dược tại Trường Đại học Debrecen, Hungary vào một buổi tối muộn (giờ địa phương), Đan chia sẻ vừa kết thúc 16 tiếng học tại giảng đường và thực hành tại phòng thí nghiệm. Đan kể những ngày cuối năm theo lịch âm của người châu Á thường rơi vào khoảng thời gian thi cử nên sẽ không thể về nước đón Tết cùng gia đình. “Trước khi hoàn thành mọi bài thi, em không có thời gian nghĩ ngợi chuyện khác. Nhưng khi xong việc, chỉ cần lướt một vòng mạng xã hội là em cũng nắm bắt được xu hướng đồ trang trí ở Hàng Mã năm nay như thế nào, phiên chợ hoa năm nay giá cả lên xuống ra sao…Đấy, đây chính là đoạn khiến em xúc động và nhớ nhà vô cùng”, Đan nói.

Tuy nhiên, bật mí với chúng tôi rằng vừa được hội đồng trường lựa chọn trở thành gương mặt Đại sứ sinh viên, nên để trả lời cho câu hỏi “Tết này có gì”, Đan liệt kê một danh sách các hoạt động rất ấn tượng. Đan chia sẻ: “Với những kinh nghiệm mà các anh chị đi trước đã truyền đạt lại, em cùng hội sinh viên học bổng Hungary lên kế hoạch tổ chức chuỗi sự kiện Tết Việt tại trường. Em và các bạn thường đùa rằng con đường nhanh nhất để chinh phục trái tim của ai đó là qua đường dạ dày. Vì vậy, lễ hội ẩm thực là một trong những hoạt động không thể thiếu. Chúng em có cuộc thi gói bánh chưng, quạt chả, gói nem hay tặng câu đối và cả lì xì may mắn. Các bạn nước ngoài rất háo hức và hào hứng khi được giao lưu, thưởng thức những món ngon, check-in áo dài Việt Nam cùng cành đào, cành mai tái chế từ giấy bìa”. Theo Đan, các sự kiện này vừa giúp các bạn sinh viên Việt Nam mới nhập học nói riêng và các bạn sinh viên châu Á nói chung tìm được chút không khí thân quen giữa lòng châu Âu để dần hòa nhập với môi trường mới, vừa là cơ hội giới thiệu tới bạn bè quốc tế về văn hóa truyền thống của Việt Nam.

Nhắc lại một kỉ niệm khó quên vào dịp Tết Nguyên đán đầu tiên tại Hungary, Đan kể: “Năm 2021, khi cả nhà đang chuẩn bị đón giao thừa thì em vẫn ở thư viện học bài. Trong lúc xem lại video bài giảng, bất ngờ có hai bạn người nước ngoài tới chỗ em, đưa ra chiếc lì xì đỏ và chúc “Happy Lunar New Year”. Đến bây giờ em vẫn nhớ như in cảm xúc lúc đó. Từ khi ấy, em thật sự nhận thấy văn hóa là cầu nối vô cùng quan trọng, tạo sợi dây gắn kết cộng đồng”.

4. Hơn 10 năm học tập và làm việc tại nhiều nơi trên đất Mỹ, từ Minnesota đến thủ đô Washington D.C, và giờ là thành phố không ngủ New York, Hương Giang - quản lý vận hành một quỹ đầu tư - thậm chí có một định nghĩa Tết cho riêng mình, khi “mình cảm thấy Tết thì đó là Tết”. “Gọi New York là thành phố không ngủ một phần cũng do tất cả mọi người đều luôn trong guồng quay công việc. Nhưng nơi đây cũng là điểm đến của rất nhiều người trẻ, trong đó có cả những người trẻ Việt cực kỳ giỏi giang”, Giang nói. Vì thế, Tết sẽ là khoảng thời gian Giang muốn dành để gặp gỡ và kết nối với cộng đồng trí thức Việt Nam, với những cuộc gặp thường bắt đầu bằng lời chúc đầu năm và nối dài bởi những niềm vui rất tết. “Nếu như được hỏi điều gì khiến New York trở nên tuyệt vời thì mình khá chắc 80% mọi người sẽ trả lời là việc được gặp gỡ nhau và mở ra nhiều cơ hội mới”, Giang chia sẻ.

Linh Đan (ngoài cùng bên phải) cùng các bạn tại Hungary gặp mặt nhân dịp Tết Nguyên đán năm Quý Mão.

Ở nước ngoài một thập kỷ nhưng mới chỉ được ăn tết ở nhà 1 năm, Giang nói vui với tôi rằng mình đã quen với việc mang Tết đi “khoe”. “Bạn bè và đồng nghiệp của mình cũng biết về Tết Việt Nam đấy. Giám đốc công ty mình thậm chí còn tặng mình phong bao lì xì may mắn với lời chúc nhỏ vào Tết năm ngoái vì biết đây là phong tục của người Việt mỗi dịp Tết đến”, Giang nói. Nhưng tất nhiên, sứ mệnh lan tỏa tết không chỉ dừng ở lời nói. Đã thành thông lệ, khi năm mới gần kề, Giang sẽ mời đồng nghiệp tới nhà cùng nấu và thưởng thức bữa tiệc tất niên. “Người Bắc, người Nam mỗi người một đặc sản, người Mỹ hay người Ấn cũng có những món đặc trưng, nên bữa tất niên của bọn mình luôn đa dạng”, Giang kể lại. “Giống hệt như một sứ giả mùa xuân vậy!” - tôi cảm thán, và nhận lại một lời thủ thỉ vô cùng đáng yêu: “Cũng không hẳn đâu, chỉ là mình trong từng bữa ăn, từng chia sẻ, mình luôn ý thức được mình chính là hình ảnh phản chiếu con người Việt Nam và cả Tết Việt Nam với bạn bè quốc tế”.

Dù ở các quốc gia khác nhau, nhưng trong câu chuyện của những người trẻ mà chúng tôi được lắng nghe đều có chung một màu sắc lạc quan - gọi chung là “màu của Tết”. Giữa những giờ học miệt mài trên giảng đường, giữa những ca trực cường độ cao trong bệnh viện, hay giữa những dự án còn ngổn ngang, họ đã và luôn tìm cách đi tìm sự thuần Việt trong không gian đậm đặc tính giao thoa. Tết không còn gói gọn trong nỗi nhớ nhà, mà còn là trách nhiệm của mỗi người trẻ nơi xa, nỗ lực học và cống hiến, cùng đất nước vươn tới những tầm cao hơn.

Khổng Hà - Linh Chi - Khánh Linh