Thách thức bủa vây ông Zelensky sau sự ra đi của Chánh văn phòng Tổng thống Ukraine

Tuần rồi, chính trường Ukraine chứng kiến một diễn biến nghiêm trọng liên quan bộ máy lãnh đạo của Kiev. Đó là việc Chánh văn phòng tổng thống Ukraine - ông Andriy Yermak từ chức sau khi cơ quan chống tham nhũng khám xét nhà riêng của ông.

Việc khám xét được cho là liên quan cuộc điều tra về đường dây tham nhũng tại tập đoàn năng lượng hạt nhân quốc doanh của Ukraine.

Việc từ chức của ông Yermak có thể gây ra hậu quả to lớn đối với chính quyền trong nước, cũng như đối với vị thế đàm phán của Ukraine trong các cuộc đàm phán chấm dứt chiến sự với Nga, theo tờ The Guardian.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (áo đen) và cựu Chánh văn phòng tổng thống Ukraine Andriy Yermak (người bị làm mờ). Ảnh: TELEGRAM

Thách thức chính trị

Ông Yermak là bạn thân của ông Zelensky từ thời tổng thống còn làm diễn viên hài truyền hình và đã góp phần dẫn dắt chiến dịch tranh cử thành công của ông Zelensky vào năm 2019.

Kể từ trước khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự toàn diện vào năm 2022, ông Yermak hiếm khi rời xa Tổng thống Zelensky. Ông Yermak có mặt khi ông Zelensky chào đón các quan chức nước ngoài đến Kiev, hay tháp tùng tổng thống trong các chuyến công du nước ngoài quan trọng nhằm đảm bảo sự hỗ trợ quân sự và ngoại giao.

Chuyên gia Orysia Lutsevych thuộc viện nghiên cứu Chatham House (Anh) nhận xét ông Yermak rất trung thành với sếp của mình.

“Có rất nhiều sự phụ thuộc lẫn nhau, họ đã dành rất nhiều thời gian bên nhau… Ông Yermak tự định vị mình là một nhà đàm phán, một người không chỉ điều hành các hoạt động thường ngày mà còn có thể giải quyết vấn đề” - bà Lutsevych nói.

Giờ đây, việc ông Yermak từ chức có thể trở thành phép thử chính trị lớn nhất của Tổng thống Zelensky kể từ khi nhậm chức cách đây 6 năm rưỡi. Mặc dù động thái này có thể được đón nhận tích cực trong nước, nhưng nó lại gieo rắc sự bất ổn vào chính quyền Kiev vào thời điểm ngoại giao then chốt.

Sự việc ông Yermak bất ngờ từ chức hôm 28-11 xảy ra trong bối cảnh Ukraine đang phải đối mặt áp lực ngày càng tăng từ phía Mỹ để ký một thỏa thuận hòa bình được cho là có lợi cho Nga. Chỉ vài ngày trước đó, ông Yermak đã có mặt tại Geneva, dẫn đầu phái đoàn Ukraine gặp gỡ phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu để thảo luận về kế hoạch mới nhất của Nhà Trắng.

Cựu Bộ trưởng Kinh tế Ukraine - ông Tymofiy Mylovanov ca ngợi việc sa thải ông Yermak là điều đúng đắn và cho thấy cam kết về tính minh bạch, đồng thời củng cố vị thế của Zelensky vào thời điểm quan trọng khi ông ấy đang chịu áp lực từ Nga và Mỹ. Nhưng sẽ rất khó để thay thế ông Yermak, theo tờ The Wall Street Journal.

Tuần trước, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã trình bày lộ trình 28 điểm để chấm dứt chiến sự, bao gồm một số điểm mà Ukraine thấy đáng báo động. Ông Yermak đã dẫn đầu nỗ lực phản đối kế hoạch đó một cách khéo léo.

“Ông Yermak rất giàu kinh nghiệm. Ông ấy đã dẫn dắt các cuộc đàm phán” - ông Mylovanov nói. Mặc dù có rất nhiều người có năng lực có thể đảm nhận vai trò này, nhưng ông Mylovanov cho biết “họ sẽ phải đối mặt một quá trình học hỏi khó khăn và điều đó rất quan trọng trong giai đoạn giữa các cuộc đàm phán”.

Sự thay đổi

Dù vậy, một số người cho rằng sự ra đi của ông Yermak báo hiệu một sự thay đổi tích cực.

Nhà báo Olga Rudenko của tờ Kyiv Independent cho rằng đây là bằng chứng cho sức mạnh của nền dân chủ Ukraine. “Hãy nghĩ mà xem: Một nền dân chủ non trẻ như Ukraine có những thể chế độc lập đủ mạnh để điều tra người đàn ông quyền lực nhất đất nước và làm như vậy trong thời chiến” - bà Rudenko viết trên mạng xã hội X.

Cựu Chánh văn phòng tổng thống Ukraine Andriy Yermak. Ảnh: AFP

Một câu hỏi quan trọng sẽ là liệu sự ra đi của ông Yermak có làm gia tăng áp lực trong nước lên chính Tổng thống Zelensky hay thực sự đảo ngược tình thế.

Bà Nataliya Gumenyuk - thành viên hội đồng quản trị của tổ chức truyền thông độc lập Hromadske (Ukraine) - nói với đài CNN rằng bà tin người dân Ukraine sẽ chấp nhận cách ông Zelensky coi việc mất đi cánh tay phải của mình là một sự tái thiết tích cực cho chính quyền của ông.

Tuy nhiên, một cựu quan chức chính phủ Ukraine nói với CNN rằng quyết định này sa thải được đưa ra quá muộn, lập luận rằng nhiều người Ukraine giờ đây sẽ thắc mắc Tổng thống Zelensky biết gì về những câu chuyện xoay quanh ông Yermak.

Ông Zelensky dự kiến sẽ sớm công bố người thay thế. Hầu hết những cái tên được đưa ra cho đến nay đều là những người trong vòng thân cận của tổng thống, nhưng bất kỳ ai được chọn cũng khó có thể có cùng quyền lực như ông Yermak, ít nhất là ban đầu.

Điều này có thể là một thách thức đối với chính quyền Tổng thống Zelensky trong bối cảnh xảy ra bê bối tham nhũng lớn. Mặt khác, sự ra đi của ông Yermak có thể mang lại cho nhiệm kỳ tổng thống của ông - vốn đã được kéo dài hơn một năm so với dự kiến do không thể tổ chức bầu cử trong thời gian thiết quân luật - làn sóng ý tưởng mới và quá trình ra quyết định dựa trên sự đồng thuận hơn mà nhiều người đã kêu gọi.

“Xã hội Ukraine đang có nhu cầu rất lớn về việc sửa đổi khế ước xã hội giữa tổng thống và người dân, cũng như tái cấu trúc mối quan hệ giữa tổng thống với nội các và quốc hội” - ông Olena Prokopenko, thành viên cấp cao tại Quỹ Marshall (Đức), cho biết.

Ngày 29-11, trong bài viết trên tờ Telegraph, cựu Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine - ông Valerii Zaluzhnyi đã kêu gọi thay đổi chính trị và cải cách sau khi đạt được thỏa thuận hòa bình.

“Hòa bình, ngay cả khi chuẩn bị cho cuộc chiến tranh tiếp theo, vẫn mang đến cơ hội cho thay đổi chính trị, cho những cải cách sâu rộng, cho sự phục hồi hoàn toàn, tăng trưởng kinh tế và sự trở về của người dân" - ông Zaluzhnyi viết.

THẾ VINH