Thăm Di tích Quốc gia đặc biệt hang Con Moong
Di tích khảo cổ hang Con Moong và các di tích phụ cận đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt tại Quyết định 2367/QĐ-TTg, ngày 23-12-2015.
Nằm trong vùng đệm của Vườn quốc gia Cúc Phương, hang Con Moong thuộc bản Mọ xưa, nay là thôn Thành Trung, xã Thành Yên, huyện Thạch Thành. Theo các tài liệu khảo cổ học, hang Con Moong được phát hiện vào năm 1975 và khai quật hầu như toàn bộ trong năm 1976.
Qua các cuộc khảo sát, điền dã được tiến hành suốt nhiều năm, các nhà khoa học trong và ngoài nước đều thống nhất nhận định niên đại sớm nhất của hang Con Moong cách ngày nay khoảng 40.000 đến 60.000 năm.
Hang có hình tang trống, hai cửa thông nhau, chiều dài 40m, chỗ rộng nhất lòng hang khoảng 9m, mặt bằng di chỉ rộng trên 250m2.
Địa tầng hang Con Moong dày 9,5m gồm 10 lớp cấu trúc khác nhau. Các lớp từ 1 đến 6 tìm thấy công cụ lao động, xương cốt động vật, vỏ nhuyễn thể. Các lớp 7 đến 10 không gặp dấu tích động, thực vật nhưng có mặt công cụ đá quartz - di vật tập trung nhất là lớp 10 (độ sâu -8,5m đến -9,5m). Theo nghiên cứu bước đầu, hang Con Moong đã trải qua 4 giai đoạn phát triển về văn hóa, từ tiền Sơn Vi, Sơn Vi, Hòa Bình - Bắc Sơn đến Đa Bút. Đặc biệt, ở đây còn tìm thấy các mộ táng theo kiểu “nằm co bó gối” - một trong những kiểu táng sớm nhất của con người.
Hang Con Moong là một trong số rất ít di chỉ khảo cổ học có địa tầng dày và được bảo tồn tốt nhất hiện nay ở Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á. Các lớp văn hóa còn lưu lại trên địa tầng hang Con Moong đã “kể” lại cho hậu thế nhiều câu chuyện lý thú về truyền thống cư trú hang động, truyền thống sử dụng công cụ đá và sự tiến triển về loại hình, về kỹ thuật chế tác công cụ, về sự biến đổi của khí hậu và sự thích ứng của con người trong suốt nhiều vạn năm.
Xung quanh khu vực hang còn tìm thấy một hệ thống hang động vệ tinh, gồm hang Lý Chùn, hang Bố Giáo, hang Mang Chiêng, hang Diêm, hang Lai...
Với những giá trị nổi bật đó, di tích khảo cổ hang Con Moong và các di tích phụ cận đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt tại Quyết định 2367/QĐ-TTg, ngày 23/12/2015. Ngày 24-8-2020, Thủ tướng chính phủ đã ban hành Quyết định số 1290/QĐ-TTg về việc phê duyệt “Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Di tích khảo cổ hang Con Moong và các di tích phụ cận, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa”. Đây là cơ sở pháp lý để tỉnh Thanh Hóa và các cơ quan, đơn vị liên quan tiến hành các bước bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Hiện nay đường vào hang Con Moong sắp hoàn thành tạo thuận lợi cho Nhân dân và du khách khi đến thăm di tích. Nhờ tiếp giáp với rừng Cúc Phương, Thành Yên có không khí trong lành, mát mẻ, cảnh vật hoang sơ, là những điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch sinh thái, lịch sử.
Khu nhà ban quản lý hang Con Moong được xây dựng tạo thuận lợi cho công tác quản lý, đồng thời là điểm “dừng chân” của du khách khi đến tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu nhằm huy giá trị di tích hang Con Moong.
Sở VH,TT&DL Thanh Hóa đang tiến hành xin ý kiến góp ý của các sở, ngành, cơ quan, đơn vị địa phương, cơ quan chức năng của Trung ưowng vào dự thảo kế hoạch thực hiện Quy hoạch bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích khảo cổ Hang Con Moong và các di tích phụ cận, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa để phù hợp với Quyết định số 1290/QĐ-TTg, ngày 24/08/2020 của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, có Văn bản số 1949 gửi Cục Di sản Văn hóa và Cục Hợp tác Quốc tế, Bộ VH,TT&DL xin ý kiến và hướng dẫn mời Trung tâm Di sản Thế giới UNESCO và Tổ chức ICOMOS cử chuyên gia hỗ trợ khảo sát, đánh giá khả năng đề cử di tích Hang Con Moong là di sản thế giới.
Về Thành Yên - nơi có di tích Quốc gia đặc biệt hang Con Moong, du khách còn được khám phá nét văn hóa đặc trưng của đồng bào dân tộc Mường với những con người mến khách, thân thiện. Từ di tích Quốc gia đặc biệt hang Con Moong kết nối các điểm du lịch như Thác Mây (xã Thạch Lâm, huyện Thạch Thành); suối cá Cẩm Lương (Cẩm Thủy); rừng Quốc gia Cúc Phương và chùa Bái Đính (Ninh Bình)...
