Thẩm phán tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế có thể là người nước ngoài

Sáng 3-12, tại phiên họp thứ 52, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Dự kiến được xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 10 đang diễn ra, dự thảo Luật gồm 5 chương, với 43 điều, sẽ có hiệu lực từ 1-1-2026.

Dự thảo Luật quy định thành lập một Tòa án chuyên biệt tại TP.HCM, có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp, yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế cả ở TP.HCM và TP Đà Nẵng.

Luật cũng quy định cơ cấu tổ chức của Tòa án chuyên biệt đặc thù để bảo đảm thẩm quyền của Tòa án này trong giải quyết vụ việc theo hai cấp (sơ thẩm và phúc thẩm), gồm: Tòa Sơ thẩm; Tòa Phúc thẩm; Bộ máy giúp việc.

Tòa án chuyên biệt có Chánh án, Phó Chánh án, Chánh tòa, Phó Chánh tòa, Thẩm phán, Thư ký Tòa án, công chức khác và người lao động.

Phó Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Tiến trình bày tờ trình về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế. Ảnh: QH

2 nguồn bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án chuyên biệt

Một trong những nội dung đáng chú ý của dự thảo là quy định về Thẩm phán Tòa án chuyên biệt. Theo đó, Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm từ hai nguồn.

Thứ nhất, người nước ngoài là Thẩm phán nước ngoài, luật sư, chuyên gia.

Thứ hai, công dân Việt Nam là công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia.

Cả hai nguồn này đều phải đáp ứng đủ các điều kiện: Có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp;

Có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh;

Có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt và không quá 75 tuổi, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh;

Có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt và không quá 75 tuổi, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt cũng có thể được lựa chọn từ Thẩm phán TAND theo quy định của Luật Tổ chức TAND, đáp ứng đủ các điều kiện: Có kiến thức chuyên môn, có ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh; Có trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt.

Thẩm phán là người nước ngoài và Thẩm phán Việt Nam được bổ nhiệm từ công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia thực hiện nhiệm vụ xét xử theo vụ việc, có thể giữ chức vụ hoặc làm công việc khác nhưng không được xung đột lợi ích, ảnh hưởng tới việc thực hiện nhiệm vụ tại Tòa án chuyên biệt.

HĐXX sơ thẩm: Chỉ một Thẩm phán, không có Hội thẩm

Dự thảo Luật dành một chương, với 27 điều quy định về thủ tục tố tụng tại Tòa án chuyên biệt.

Để đảm bảo xây dựng thủ tục tố tụng đặc thù, có cơ chế vượt trội, giải quyết nhanh chóng, hiệu quả, thu hút các bên lựa chọn Tòa án chuyên biệt để giải quyết tranh chấp, cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật là TAND Tối cao cho rằng cần quy định về trình tự, thủ tục tố tụng linh hoạt, rút ngắn theo hướng tiếp thu các nội dung hợp lý, tiến bộ của thủ tục tố tụng tại Tòa án chuyên biệt ở các nước.

Theo đó, trong quá trình giải quyết vụ việc, Tòa án khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các bên thương lượng, hòa giải. Khi xét thấy có khả năng thương lượng, hòa giải, Tòa án cho phép các bên thương lượng, hòa giải.

Dự thảo Luật cũng quy định đơn giản hóa thành phần xét xử sơ thẩm theo hướng việc xét xử sơ thẩm bằng một Thẩm phán mà không có Hội thẩm nhân dân tham gia.

Trường hợp vụ việc phức tạp, theo đề nghị của các bên, Chánh án Tòa án chuyên biệt quyết định việc xét xử sơ thẩm bằng Hội đồng gồm ba Thẩm phán.

Việc xét xử phúc thẩm bằng Hội đồng gồm ba Thẩm phán.

Theo dự thảo, bản án, quyết định sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án chuyên biệt nếu có kháng cáo thì Tòa phúc thẩm Tòa án chuyên biệt có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm.

Bản án, quyết định phúc thẩm là quyết định cuối cùng và không bị xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm; đảm bảo việc giải quyết vụ việc nhanh chóng, có điểm dừng, không phải qua nhiều cấp xét xử và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Việc nộp đơn khởi kiện, xử lý đơn khởi kiện, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng; nộp lệ phí, án phí, chi phí tố tụng; giao nộp tài liệu, chứng cứ; phiên họp, phiên tòa và các thủ tục tố tụng khác có thể được thực hiện trên môi trường điện tử trong quá trình giải quyết vụ việc tại Tòa án chuyên biệt.

Việc giải quyết, xét xử vụ việc trên môi trường điện tử được thực hiện theo Quy tắc tố tụng của Tòa án chuyên biệt. TAND Tối cao xây dựng Tòa án chuyên biệt điện tử để giải quyết, xét xử vụ việc.

Ngoài ra, dự thảo quy định Thẩm phán Tòa án chuyên biệt có thẩm quyền ra quyết định thi hành đối với các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án chuyên biệt. Việc tổ chức thi hành bản án, quyết định được thực hiện theo quy định của Luật này, hướng dẫn của Chính phủ, TAND Tối cao…

NHÓM PHÓNG VIÊN