Thẩm tra tài chính - ngân sách ở cấp xã Bài cuối: Bố trí trưởng ban, phó trưởng ban chuyên trách

Đây là giải pháp thiết thực để Ban KT - NS có thêm lực lượng chuyên môn, bảo đảm công tác thẩm tra, giám sát được tiến hành bài bản, có căn cứ, chiều sâu.

Xem xét tăng số lượng đại biểu chuyên trách

Trong điều kiện hiện nay, việc bố trí nhân sự Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND cần được xem xét theo hướng tăng tính chuyên trách, bảo đảm ổn định và nâng cao hiệu quả hoạt động. Ở những địa phương đủ điều kiện về biên chế và nguồn cán bộ, nên bố trí cả Trưởng ban và Phó Trưởng ban KT - NS hoạt động chuyên trách để đáp ứng yêu cầu thẩm tra, giám sát thường xuyên trong các lĩnh vực tài chính - ngân sách, đầu tư công và quản lý tài sản công. Việc chuyên trách hóa giúp Ban có điều kiện nghiên cứu sâu, theo sát các báo cáo, tờ trình, đề án của UBND và cơ quan chuyên môn, khắc phục tình trạng “đến kỳ họp mới làm”.

Căn cứ pháp lý cho chủ trương này đã được quy định rõ tại Nghị quyết số 106/2025/UBTVQH15 ngày 16/10/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng ban của HĐND các cấp và việc bố trí đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách. Theo đó, HĐND cấp xã được bố trí 1 Phó Chủ tịch HĐND; mỗi Ban được tính bình quân 2 Phó Trưởng ban, đồng thời có thể bố trí đại biểu hoạt động chuyên trách đối với các chức danh Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Trưởng ban và Phó Trưởng ban của HĐND. Quy định này tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc xem xét bố trí Trưởng ban, Phó Trưởng ban KT - NS hoạt động chuyên trách tại những địa phương đủ điều kiện, góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, chất lượng thẩm tra, giám sát và hiệu quả quyết nghị của HĐND trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Phường Nam Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh tuyên truyền các quy định về bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp qua hình thức thi trực tuyến. Ảnh: Bình Nguyên

Việc bố trí 2 đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách cho Ban KT - NS là hết sức cần thiết, xuất phát từ đặc thù lĩnh vực phụ trách của Ban rất rộng và phức tạp. Ban không chỉ tham mưu, thẩm tra và giám sát các vấn đề về tài chính - ngân sách, đầu tư công, tài sản công, mà còn bao quát các nội dung liên quan đến quy hoạch, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật - hạ tầng xã hội, kế hoạch, đầu tư, đất đai, tài nguyên, môi trường, nông - lâm - ngư nghiệp, công nghiệp, thương mại, dịch vụ, du lịch, xây dựng và giao thông trên địa bàn. Trong khi đó, sau sắp xếp tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, số lượng đại biểu HĐND cấp xã giảm, nhưng phạm vi địa bàn và khối lượng công việc lại lớn hơn nhiều so với trước đây. Khi có 2 đại biểu chuyên trách (Trưởng ban và Phó Trưởng ban), công việc sẽ được phân công rõ ràng, chuyên sâu theo nhóm lĩnh vực, giúp Ban KT - NS hoạt động bài bản, chủ động hơn trong nghiên cứu, giám sát, tổng hợp ý kiến cử tri và tham mưu quyết nghị. Từ đó, nâng cao chất lượng hoạt động của HĐND và hiệu lực quản lý nhà nước ở địa phương.

Đối với những nơi chưa đủ điều kiện chuyên trách, có thể bố trí Trưởng ban kiêm nhiệm, song người được lựa chọn nhất thiết phải là Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, có năng lực lãnh đạo, bản lĩnh chính trị vững vàng và am hiểu công tác tài chính, đầu tư. Đồng thời, cần cơ cấu một công chức có trình độ phù hợp (tài chính - kế toán, địa chính - xây dựng, luật) làm đầu mối hỗ trợ hoạt động của Ban KT - NS, đúng tinh thần Công văn số 09/CV-BCĐ của Ban Chỉ đạo sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp của Chính phủ. Đây là giải pháp thiết thực để giúp Ban KT - NS có thêm lực lượng chuyên môn, bảo đảm công tác thẩm tra, giám sát được tiến hành bài bản, có căn cứ, chiều sâu.

“Lĩnh vực phụ trách của Ban KT - NS khá rộng và phức tạp. Vì vậy, khi xây dựng cơ cấu nhân sự, cần ưu tiên lựa chọn những người có trình độ chuyên môn về tài chính, kế toán, kinh tế, luật hoặc xây dựng, đồng thời có kinh nghiệm thực tiễn ở cơ sở. Một Ban KT - NS mạnh về chuyên môn, vững về chính trị sẽ là “bộ lọc” quan trọng giúp HĐND xã thẩm tra kỹ lưỡng các khoản chi, giám sát chặt chẽ việc đầu tư, sử dụng ngân sách, bảo đảm từng đồng vốn công được sử dụng đúng mục đích, hiệu quả và minh bạch.” - ông Bùi Văn Quảng - đại biểu HĐND cấp xã ở Hà tĩnh phân tích.

Ít nhưng giỏi, chọn đúng người

Trong hoạt động của HĐND, nhất là ở cấp xã, điều quan trọng không phải là “đông người” mà là “đúng người”. Ban KT - NS được xem là “bộ lọc đầu tiên” giúp HĐND ban hành nghị quyết đúng, trúng và khả thi. Vì vậy, việc cơ cấu đại biểu chuyên trách, hoặc dù kiêm nhiệm nhưng có nền tảng chuyên môn về tài chính, kế toán, xây dựng, quản lý đầu tư… là yếu tố then chốt, góp phần bảo đảm các quyết sách của HĐND có cơ sở khoa học và thực tiễn vững chắc.

Quan trọng hơn, đại biểu HĐND chuyên trách cần được nhìn nhận như một nghề thực thụ trong hệ thống chính trị - một nghề đòi hỏi năng lực chuyên môn, kỹ năng phân tích, lập luận và trên hết là tinh thần trách nhiệm với nhân dân; việc xem làm đại biểu HĐND chuyên trách là một nghề - một nghề danh giá, đòi hỏi tri thức, bản lĩnh và đạo đức công vụ - sẽ tạo chuyển biến căn bản trong chất lượng hoạt động của HĐND ở cơ sở. Đó không chỉ là đổi mới về tổ chức nhân sự, mà còn là sự khẳng định vị thế của HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước thực sự của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Bởi, đại biểu HĐND chuyên trách không chỉ là tham dự kỳ họp, mà còn là người tham mưu tin cậy của HĐND trong từng bước chuẩn bị nội dung, thẩm tra, giám sát và theo dõi kết quả thực hiện. Họ cần chủ động nghiên cứu, có chính kiến, dám đề xuất, dám chịu trách nhiệm, biết “nói có sách, mách có chứng”.

Khi tinh thần “quý hồ tinh, bất quý hồ đa” - ít nhưng giỏi, đúng người đúng việc - được thực hiện nhất quán, HĐND cấp xã sẽ ngày càng hoạt động chuyên nghiệp, hiệu quả hơn; thật sự trở thành cơ quan quyền lực nhà nước ở cơ sở.

Lê Hồng Hạnh, Phó Trưởng Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND phường Nam Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh