Tham vọng biến Arab Saudi thành trung tâm thế giới của Thái tử MBS

Trong chương trình truyền hình phát sóng vào đúng ngày 1 tháng 4 năm 2016, John Micklethwait, tổng biên tập được đào tạo bài bản tại Đại học Oxford của Hãng tin Bloomberg, đã thông báo rằng Ả-rập Xê-út sắp thành lập quỹ đầu tư trị giá 2.000 tỷ đôla.

“Một điều tuyệt vời”, Micklethwait nhấn mạnh. “Nếu nghĩ kỹ, số tiền này đủ để mua Google, Microsoft, Alphabet (Công ty mẹ của Google). Toàn bộ bọn họ. Và cả Warren Buffett”.

Mohammed tiết lộ kế hoạch trong một cuộc phỏng vấn kéo dài năm giờ, nêu ra các ý chính của chiến lược tái tạo nền kinh tế Ả-rập. Xét về tổng thể, ý tưởng của ông có ý nghĩa đối với các nhà kinh tế và lãnh đạo doanh nghiệp nước ngoài. Mohammed sẽ sử dụng tiền từ đợt IPO của Aramco để đầu tư vào các ngành công nghiệp mới, mang lai cho đất nước những nguồn thu nhập mới ngoài dầu mỏ.

Nhưng không ai biết nó sẽ hoạt động như thế nào trên thực tế. Liệu có khả năng đổ nhiều tiền như vậy vào thị trường toàn cầu mà không làm bong bóng lạm phát phình ra hay không?

Và Mohammed sẽ cử ai làm người chịu trách nhiệm quản lý các khoản đầu tư? Người hiện đang đứng đầu Quỹ Đầu tư quốc gia (SF), Yasir al-Rumayyan, chủ yếu được biết đến cả trong và ngoài nước như một nhân vật nổi tiếng và dễ tính của cộng đồng chơi golf ở Riyadh, người thích xì gà hảo hạng và những quán bar sau giờ làm việc ở Dubai mà những cô gái Nga chân dài, váy ngắn thường lui tới.

Dù hoài nghi hay không, chỉ riêng sự chú ý của phương Tây đã là một chiến thắng dành cho vị hoàng tử. Vào cuối tháng 4, ông xuất hiện trên trang bìa của tạp chí Bloomberg Businessweek trình bày chi tiết về kế hoạch chuyển đổi đối với Ả-rập Xê-út mà chuyên gia tư vấn đã chuẩn bị.

Hàng trăm nhà tư vấn Ả-rập Xê-út và nước ngoài đã tiêu tốn nhiều tháng trời để hoàn thành Tầm nhìn 2030, nó đặt ra nhiều mục tiêu lớn mà Mỹ và Ngân hàng Thế giới đã đề xuất trong nhiều năm. Những người nước ngoài lập luận rằng một nền kinh tế khuyến khích tinh thần khởi nghiệp và đổi mới cũng như ủng hộ phụ nữ tự do tham gia lực lượng lao động chắc chắn sẽ tạo ra một quốc gia vững mạnh hơn.

Tham vọng về tiến độ nhằm đạt được những mục tiêu trong kế hoạch của Mohammed gần như chạm tới mức phi lý trong bối cảnh Ả-rập Xê-út vẫn là một quốc gia có cơ cấu kinh tế gần giống như khi tiền dầu bắt đầu chảy vào khoảng nửa thế kỷ trước. Tầm nhìn 2030 tuyên bố: “Tất cả các câu chuyện thành công đều bắt đầu từ một tầm nhìn và mọi tầm nhìn thành công đều dựa trên những trụ cột vững chắc”.

Ba trụ cột ở đây bao gồm: biến Ả-rập Xê-út thành trung tâm của thế giới Ả-rập và Islam giáo; trở thành một “cường quốc đầu tư toàn cầu”; và làm cho đất nước trở thành một “trung tâm toàn cầu kết nối ba châu lục” và “tâm chấn của nền thương mại”.

Thái tử Mohammed bin Salman (phải) gặp Mark Zuckerberg tại trụ sở của Facebook ở Thung lũng Silicon. Nguồn: middleeasteye.

Sau khi thông báo được đưa ra, Mohammed biết ông cần nhanh chóng xúc tiến. Trong những tuần tiếp theo, ông chất vấn các quan chức Ả-rập Xê-út và chuyên gia tư vấn nước ngoài về cách họ có thể chứng tỏ những ý tưởng của họ đang tiến triển. Ông thường sẽ mất kiên nhẫn với ngài Bộ trưởng Bộ Tài chính chẳng hạn và chuyển nhiệm vụ cấp bách sang cho Bộ Kinh tế và Kế hoạch.

Một nhân viên BCG phàn nàn: “Các nguyên tắc được thay đổi hàng tuần. Bộ máy được tái thiết vài ngày một lần”. Việc ra mắt của Quỹ Đầu tư quốc gia cho thấy Mohammed đang lên kế hoạch chi tiêu. Một tháng sau, ông tiếp Ngoại trưởng Mỹ John Kerry trên chiếc du thuyền Serene. Nhưng ông vẫn cần một thỏa thuận hấp dẫn để giới thiệu Quỹ Đầu tư Công (PIF) tham gia với tư cách là nhà đầu tư mới.

Trước đó không lâu, có người giới thiệu với Mohammed người sáng lập Uber rất thành công tại thời điểm đó, Travis Kalanick. Hai người đã phát triển một mối quan hệ - sau này hoàng tử gọi doanh nhân này là bạn - và Mohammed coi Uber như một khoản đầu tư hấp dẫn. Báo chí kinh doanh tâng bốc công ty. Nó nhanh chóng phát triển và mở rộng trên toàn thế giới và có thể đóng một vai trò nội vụ lớn ở Ả-rập Xê-út, nơi phụ nữ vẫn bị cấm lái xe.

Mohammed và Kalanick thảo luận về một khoản đầu tư. Vào đầu tháng 6, quỹ đã chuyển tổng cộng 3,5 tỷ đôla cho Uber. Nhờ đó, Mohammed trở thành nhà đầu tư lớn nhất cho công ty khởi nghiệp công nghệ được quan tâm nhất thế giới, và ông đã đưa nhân viên của mình, giám đốc quỹ Yasir al- Rumayyan, vào hội đồng quản trị của Uber. Ông đã chứng minh được vương quốc đang làm một điều gì đó khác biệt.

Khoản đầu tư này là ví dụ đầu tiên trong số nhiều vụ mà các doanh nhân, chuyên gia tư vấn và giám đốc ngân hàng phương Tây từng hứa hẹn trời biển với vị hoàng tử trẻ tuổi nhưng đều không thực hiện được. Đầu tư vào Uber không mang lại lợi nhuận tài chính cho ông. Uber cũng không đầu tư lớn vào Ả-rập Xê-út.

Trên thực tế, Ả-rập Xê-út đã chia nhỏ khoản tiền 3,5 tỷ đôla cho đặc quyền được công bố họ là nhà đầu tư của Uber. Khoản đầu tư này có thể sẽ được thu hồi ở mức tương ứng, nhưng không đem lại lợi nhuận ấn tượng.

Một chuyên gia kỳ cựu của các quỹ đầu tư quốc gia ở Trung Đông, người dân hoài nghi hơn qua nhiều năm, giải thích cách thức hoạt động của nó đối với các nhà đầu tư vùng Vịnh. Tất cả giao dịch và cơ hội tốt nhất đều được các tổ chức lớn của Mỹ nắm giữ với sự giúp đỡ của nhiều ngân hàng tại Thành phố New York. Các giao dịch hạng hai thuộc về người châu Âu. Và những khoản đầu tư tệ hại được đóng gói và đổi tên thành thứ mà các giám đốc ngân hàng chế nhạo gọi là “tiền lẻ” ở Trung Đông. “Họ không quan tâm đến chúng tôi”, ông ấy nói. “Họ chỉ muốn tiền của chúng tôi”.

Vài ngày sau, Mohammed đến Thung lũng Silicon. Các giám đốc điều hành háo hức chào đón vị hoàng tử. Trong trang phục áo blazer và quần bò được là phẳng phiu, Mohammed chụp ảnh cùng Mark Zuckerberg và đến thăm những người sáng lập Google. Các nhà đầu tư mạo hiểm, đội ngũ mà Mohammed muốn gia nhập, thì chào đón ít nồng nhiệt hơn. Trong khi những chủ doanh nghiệp khao khát tiền bạc của Ả-rập Xê-út, những nhà đầu tư mạo hiểm lại là một kiểu khác. […]

Nhưng thái độ của những nhà đầu tư mạo hiểm có uy tín hơn dường như đã thay đổi trong bữa tối tại Khách sạn Fairmont trên đỉnh Nob Hill ở San Francisco. “Tôi cần một cầu nối giữa Ả-rập Xê-út và Thung lũng Silicon. Tôi cần các anh giúp đỡ cho những cải cách của chúng tôi”, Mohammed nói với một nhóm bao gồm Marc Andreessen, Peter Thiel, John Doerr và Michael Moritz, những gã khổng lồ trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm với hàng chục năm kinh nghiệm hỗ trợ các công ty khởi nghiệp trở thành các tập đoàn trị giá hàng tỷ đôla.

Như cách hoàng tử nhìn nhận, mô hình đầu tư mạo hiểm có thể được mở rộng vô tận. Nếu họ thu được lợi nhuận khổng lồ từ những khoản đầu tư tương đối khiêm tốn, hãy tưởng tượng xem họ có thể kiếm được bao nhiêu nếu ông tăng số vốn lên gấp 10 lần. Sau bữa tối, Doerr khoác tay Bộ trưởng Năng lượng Khalid al-Falih và hào hứng nói với ông:“Cùng nhau, chúng ta sẽ cùng nhau tái thiết ngành năng lượng”.

Bradley Hope - Justin Scheck / Alpha Books - NXB Thế giới