Tham vọng trở thành trung tâm sản xuất xe điện của Indonesia vấp phải thách thức lớn

Một mỏ niken ở Trung Sulawesi, Indonesia. Ảnh: Bloomberg.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã bay tới Trung Quốc vào tuần trước với những giấc mơ EV được nhắc tới trong chương trình nghị sự. Ông muốn các nhà sản xuất ô tô lớn - bao gồm các doanh nghiệp Trung Quốc - thành lập ở Indonesia, xây dựng đất nước này nổi lên như một nguồn niken không thể thiếu cho pin EV toàn cầu chứ không chỉ trong khu vực. Sự thay đổi đó được thúc đẩy bởi hàng tỷ USD đầu tư của Trung Quốc vào các nhà máy kim loại.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết sau cuộc gặp với Tổng thống Indonesia Joko Widodo rằng ông sẵn sàng tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực bao gồm cả phương tiện năng lượng mới.

Nỗ lực của ông Joko Widodo nhằm chuyển Indonesia lên cao hơn trong chuỗi giá trị sẽ là một nỗ lực phức tạp và không chắc chắn hơn nhiều so với nỗ lực thành công trong việc thúc đẩy niken.

Makoto Tsuchiya, nhà nghiên cứu kinh tế tại Oxford Economics, đã viết trong một báo cáo gần đây rằng công suất niken lớn của đất nước Indonesia đã khiến nó trở thành một mục tiêu đầu tư hấp dẫn. Nhưng “vẫn còn chỗ để cải thiện hơn nữa để thiết lập vững chắc đất nước trong chuỗi cung ứng xe điện toàn cầu”.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo.

Nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á cần nhiều lao động lành nghề hơn, cơ sở hạ tầng công nghiệp sâu hơn và nhiều nguồn cung cấp năng lượng carbon thấp hơn nếu muốn sản xuất pin hoặc xe điện với số lượng lớn. Quốc gia này cũng sẽ cần cung cấp một môi trường pháp lý và kinh doanh ổn định hơn so với trước đây, Tsuchiya nói.

Năng lượng sạch hơn và thông tin xác thực về môi trường tốt hơn đứng đầu danh sách việc cần làm. Nền kinh tế Indonesia phụ thuộc nhiều vào than đá. Lượng khí thải carbon trong quá trình sản xuất niken của nước này cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu.

Đó là điều tiêu cực đối với các nhà sản xuất xe điện đang cố gắng phô trương thông tin về tính bền vững hoặc muốn tránh các mức thuế thương mại có thể xảy ra, chẳng hạn như các mức thuế do Liên minh Châu Âu lên kế hoạch, trừng phạt hàng hóa dựa trên lượng khí thải carbon của họ.

Một số nhà tinh chế niken đang cố gắng giải quyết những lo ngại đó, chẳng hạn như bằng cách lập kế hoạch cho các trang trại năng lượng mặt trời hoặc gió để cung cấp năng lượng cho các nhà máy của họ.

Cũng có những lo ngại về chất lượng nguồn lao động của Indonesia. Chỉ 1/5 người Indonesia từ 25 đến 34 tuổi có trình độ đại học, so với mức trung bình khoảng 50% ở các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế.

Indonesia cũng sẽ cần đảm bảo với các nhà đầu tư cảnh giác với hồ sơ theo dõi của quốc gia về đảo ngược chính sách và những hạn chế còn tồn tại. Các chính sách xuất khẩu niken của đất nước này đã thất bại trong thập kỷ qua. Gần đây hơn, lệnh cấm xuất khẩu tinh quặng đồng đã được hoãn lại vào phút cuối đến tháng 5 năm 2024.

Nhiệm kỳ tổng thống của ông Joko Widodo sẽ kết thúc với các cuộc bầu cử được ấn định vào tháng 2 năm sau. Ít nhất có sự đồng thuận chính trị rộng rãi xung quanh chiến lược do Joko Widodo dẫn đầu, chiến lược mà ông coi là trung tâm của mục tiêu đưa Indonesia trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Ông Joko Widodo nói rằng chính sách của mình có thể tạo ra tới 10 triệu việc làm mới trong trung hạn. Các nhà lãnh đạo đi theo ông ấy sẽ cần chỉ đạo một lộ trình cẩn thận để đạt được điều đó.

“Thành công về mặt xuất khẩu và đầu tư là rất rõ ràng, vì vậy giả định là sẽ có khá nhiều chính sách liên tục về hạ nguồn”. “Nếu có điều gì đó thay đổi, đó sẽ là một bất ngờ tiêu cực và khó chịu đối với các nhà đầu tư”, nhà kinh tế học Mohamed Faiz Nagutha của Bank of America cho biết.

Trước đó, Tổng thống Jokowi từng cho biết, quốc gia Đông Nam Á, nơi có trữ lượng niken lớn nhất thế giới, sẽ tăng cường giám sát hoạt động khai thác và yêu cầu các công ty quản lý các vườn ươm để trồng lại rừng cho các mỏ đã cạn kiệt.

Khai thác và luyện niken đã trở thành một phần quan trọng của nền kinh tế Indonesia, với hàng tỷ USD đầu tư toàn cầu chảy vào nước này sau khi chính phủ cấm xuất khẩu quặng chưa qua chế biến vào năm 2020.

Tuy nhiên, các nhóm môi trường cho biết việc sản xuất niken của Indonesia đã gây ô nhiễm các địa điểm sản xuất chính ở đảo Sulawesi và Maluku, thậm chí khiến nước ở một số khu vực ven biển có màu đỏ.

"Điều quan trọng nhất là giám sát. Hệ thống kiểm soát quản lý phải được tăng cường, phải tiến hành đánh giá định kỳ", ông Jokowi nói trong một cuộc phỏng vấn tại thị trấn khai thác niken Sorowako trên đảo Sulawesi, đồng thời cho biết thêm ông sẽ đảm bảo tất cả các công ty khai thác tuân theo thông lệ quốc tế tốt nhất.

Công nhân theo dõi quá trình nấu chảy niken tại một nhà máy luyện niken ở Sorowako, tỉnh Nam Sulawesi, Indonesia, ngày 30 tháng 3 năm 2023. Ảnh:Reuters.

Sự phát triển của lĩnh vực xe điện (EV) ở Indonesia là sứ mệnh cá nhân của ông Jokowi, người đã cố gắng thuyết phục Giám đốc điều hành Tesla Elon Musk sản xuất EV hoặc pin ở quần đảo Đông Nam Á rộng lớn này.

Nhưng chỉ ra những lo ngại về tác động của ngành, hàng chục tổ chức phi chính phủ vào năm ngoái đã gửi thư ngỏ tới Musk, kêu gọi ông không đầu tư vào Indonesia do những lo ngại về môi trường, xã hội và quản trị (ESG).

Jokowi cho biết một số công ty khai thác có tiêu chuẩn cao hơn những người khác, ca ngợi một đơn vị địa phương của công ty khai thác Brazil Vale, công ty đã khai thác niken ở Sorowako trong nhiều thập kỷ mà không gây ô nhiễm hồ gần đó.

"Tính bền vững được đo lường theo hai khía cạnh: trữ lượng của bạn kéo dài bao lâu, điều đó rất quan trọng và hoạt động của các mỏ. Không thể mặc cả ESG nếu chúng ta muốn tiếp tục phát triển", ông Jokowi nói.

Jokowi cho biết ông sẽ chỉ phê duyệt giấy phép nhà máy luyện kim mới nếu được cung cấp bởi các nguồn năng lượng tái tạo, theo ông sẽ làm tăng chi phí đầu tư mới và là một rào cản gia nhập.

Ông Jokowi nói: “Chúng ta phải kiểm soát sản lượng của mình để giá không giảm do sản xuất thừa và cung vượt cầu”, đồng thời lưu ý đến dòng tiền đầu tư để xử lý quặng thành thỏi niken. Các cơ sở hiện có sử dụng năng lượng than cũng sẽ được đưa ra thời hạn để thay đổi nguồn năng lượng của họ thành năng lượng tái tạo.

Nam Nguyễn