Tháng Ba nhớ về khởi nghĩa Ba Tơ

Lịch sử một vùng đất

Ba Tơ là huyện miền núi phía Tây Nam tỉnh Quảng Ngãi với địa thế hiểm trở. Tổng diện tích tự nhiên của huyện gần 113.800ha, chiếm 1/5 diện tích toàn tỉnh, chủ yếu là đất lâm nghiệp.

Dù dân số không đông, nhưng người Ba Tơ (gồm người Kinh và các dân tộc thiểu số) lại có truyền thống bất khuất, kiên cường chống ngoại xâm. Đây cũng là nơi khởi nghĩa Ba Tơ nổ ra, giành thắng lợi trọn vẹn và không đổ máu chỉ trong một ngày.

Tượng đài khởi nghĩa Ba Tơ.

Ngược về cuối năm 1940, đầu năm 1941, thực dân Pháp xây dựng “Căng an trí” tại Ba Tơ, đưa các chiến sĩ hoạt động cách mạng đã mãn hạn tù về đây quản lý, khống chế, triệt tiêu mọi hoạt động cách mạng.

Tháng 12/1941, địch chuyển các đồng chí Nguyễn Đôn, Nguyễn Thạnh (Khoách) từ nhà lao Trà Bồng và Di Lăng về Ba Tơ. Qua tìm hiểu, trao đổi và sự thống nhất với một số đồng chí, đầu năm 1942, đồng chí Nguyễn Đôn đứng ra thành lập chi bộ đảng tại Căng an trí Ba Tơ. Tháng 5/1943, đồng chí Phạm Kiệt cũng bị địch đưa từ nhà đày Buôn Ma Thuột về Căng an trí Ba Tơ.

Chớp thời cơ phát xít Nhật đảo chính thực dân Pháp ngày 9/3, vào đêm 10/3, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi dưới sự chủ trì của Bí thư Tỉnh ủy Trương Quang Giao tổ chức hội nghị đánh giá, phân tích tình hình và đề ra một số nhiệm vụ quan trọng, cấp bách.

Trưa 11/3, tại Suối Loa, Ban lãnh đạo khởi nghĩa đã họp để xác định quyết tâm tiến hành khởi nghĩa cướp chính quyền ở Ba Tơ. Chiều 11/3, từ các ngã đường, đồng bào Kinh - Thượng tay cầm giáo mác, dao, rựa, cờ đỏ sao vàng, giương cao biểu ngữ, kéo về sân vận động Ba Tơ tham dự mít tinh, nghe phát biểu của đại diện Tỉnh ủy và Mặt trận Việt Minh, hô vang các khẩu hiệu ủng hộ cách mạng.

Đội du kích Ba Tơ. Ảnh tư liệu

Sau mít tinh, đội quân du kích gồm 17 đồng chí, cùng với quần chúng nhân dân nhanh chóng chiếm Đồn Khố xanh, Nha kiểm lý, buộc Tri châu Ba Tơ Bùi Danh Ngũ giao nộp toàn bộ vũ khí, giấy tờ, con dấu cho lực lượng khởi nghĩa. Chính quyền địch ở châu lị Ba Tơ nhanh chóng tan rã.

Thừa thắng, lực lượng khởi nghĩa tiến đánh đồn Ba Tơ. Tiếng thét, tiếng súng của các lực lượng khởi nghĩa; tiếng mõ, tiếng tù và, tiếng hô thanh viện của quần chúng vang động một góc trời. Toàn bộ lính khố xanh và chỉ huy đồn Ba Tơ buông súng đầu hàng. Khởi nghĩa Ba Tơ thắng lợi.

Đến sáng 12/3, UBND cách mạng lâm thời và Đội du kích Ba Tơ chính thức ra mắt, thành lập chính quyền Nhân dân cách mạng huyện Ba Tơ. Ban lãnh đạo khởi nghĩa đã thành lập Đội du kích Ba Tơ gồm 28 đội viên. Sau đó, đội nhanh chóng phát triển lực lượng, chuyển về đồng bằng xây dựng khu căn cứ Vĩnh Sơn và Núi Lớn; hình thành 2 đội võ trang Phan Đình Phùng và Hoàng Hoa Thám...

Vang mãi hào khí tháng Ba

Theo Đại tá Võ Văn Bá, Phó Tham mưu trưởng Quân khu 5, cuộc khởi nghĩa Ba Tơ và xây dựng Đội du kích Ba Tơ đã để lại những bài học kinh nghiệm vô cùng quý giá, được Đảng ta vận dụng và phát triển cho các giai đoạn cách mạng sau này.

Thắng lợi của khởi nghĩa Ba Tơ không chỉ mang ý nghĩa giành chính quyền tại địa phương, mà còn là sự kiện mở đầu cho phong trào cách mạng ở Nam Trung Bộ, tạo tiền đề cho thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 ở tỉnh Quảng Ngãi.

“Đội du kích Ba Tơ không chỉ là đội vũ trang đầu tiên ở Nam Trung Bộ đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương mà còn là biểu tượng cho tinh thần yêu nước và ý chí quật cường của Nhân dân tỉnh Quảng Ngãi; biểu tượng của tinh thần đấu tranh kiên cường, đoàn kết giữa các dân tộc Kinh và Hrê”- Đại tá Võ Văn Bá cho hay.

Từ thắng lợi của khởi nghĩa Ba Tơ, Quảng Ngãi cũng là một trong những địa phương khởi nghĩa giành chính quyền sớm nhất trong cả nước. Cuộc khởi nghĩa này đi vào lịch sử với những trang vàng về tinh thần đấu tranh giành độc lập dân tộc.

“Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Ba Tơ là minh chứng cho đường lối đúng đắn của Đảng ta, của sự năng động, sáng tạo, ý chí và nghệ thuật chỉ đạo khởi nghĩa của Đảng bộ tỉnh Quảng Ngãi. Thể hiện sinh động về truyền thống bất khuất và lòng yêu nước của Nhân dân các dân tộc ở tỉnh Quảng Ngãi”- Thượng tướng, PGS.TS Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Võ Tiến Trung nhìn nhận.

Sau 80 năm khởi nghĩa Ba Tơ giành thắng lợi (11/3/1945-11/3/2025), Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Ba Tơ không ngừng phát huy truyền thống cách mạng, viết tiếp những chiến công mới.

Núi Cao Muôn.

Bao nhiêu năm trôi qua, núi Cao Muôn - nơi Đội du kích Ba Tơ huyền thoại đã hô vang lời thề “Hy sinh vì Tổ quốc” vẫn sừng sững giữa đại ngàn. Ngọn núi kiên trung như chính những người con mà vùng đất này sinh ra.

Ba Tơ thay da đổi thịt từng ngày và vươn mình mạnh mẽ trên bước đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hiện Ba Tơ đã thoát khỏi huyện nghèo, đời sống, thu nhập của Nhân dân được cải thiện và nâng lên rõ rệt. Đến cuối năm 2024, tỷ lệ hộ nghèo của Ba Tơ còn 15,96%.

Một góc thị trấn Ba Tơ.

Những ngày này, Quảng Ngãi đang nô nức tổ chức các hoạt động kỷ niệm 80 năm Ngày khởi nghĩa Ba Tơ (11/3/1945- 11/3/2025). Đây cũng là dịp để cán bộ, đảng viên và Nhân dân trong tỉnh tôn vinh, tri ân các anh hùng, liệt sỹ, thương binh, bệnh binh, đồng bào, chiến sĩ đã hy sinh; cống hiến sức lực, trí tuệ và của cải, làm nên thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.

Từ đó, tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước cách mạng, truyền thống văn hóa, tình đoàn kết của các dân tộc anh em, thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Hà Phương