Thanh Hóa: Bờ sông sạt lở, đất canh tác trôi sông vì nạn khai thác cát ồ ạt

Khai thác cát cả ngày lẫn đêm

Thời gian gần đây, người dân xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc (Thanh Hóa) bức xúc trước tình trạng các tàu hút cát hoạt động liên tục, cắm vòi hút ngày đêm, gây sạt lở nghiêm trọng diện tích đất canh tác và ảnh hưởng đến cây trồng nông nghiệp.

Được biết, vào những năm 2010, xã Vĩnh Hòa có khoảng 63ha đất bãi bồi ven sông Mã, được giao khoán cho người dân hai thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ canh tác. Tuy nhiên, từ năm 2014, khi mỏ cát số 18 đi vào hoạt động, diện tích bãi bồi đã bị thu hẹp đáng kể do tình trạng sạt lở bờ sông ngày càng nghiêm trọng.

Về nguyên nhân sạt lở người dân địa phương cho rằng do khai thác cát ồ ạt, không kiểm soát.

Ghi nhận tại hiện trường, phóng viên thấy dọc bờ sông Mã (đoạn qua xã Vĩnh Hòa) có nhiều biển cảnh báo "Khu vực sạt lở nguy hiểm". Thế nhưng, phía dưới bờ sông, tình trạng sạt lở vẫn diễn ra nghiêm trọng. Nhiều đoạn đã bị khoét sâu, tạo thành những hàm ếch lớn, vách ta luy dựng đứng ăn sâu vào đất liền. Cứ thế, từng khối đất pha cát màu vàng sụp xuống, bị dòng nước cuốn trôi, biến mất. Cùng với đất đai, những luống hoa màu như lạc, ngô, vừng… cũng lần lượt bị dòng sông nhấn chìm.

Ông Lê Xuân Bòng (78 tuổi, trú thôn Nghĩa Kỳ) ngậm ngùi cho biết, gia đình ông có 800m² đất bãi bồi, là nguồn sinh kế chính để trồng ngô và hoa màu nuôi sống hai vợ chồng già. Thế nhưng, trong 5 năm qua, do tình trạng hút cát vô tội vạ, tàu khai thác cắm vòi sát bờ sông hoạt động cả ngày lẫn đêm, khiến đất đai liên tục bị sạt lở. Chỉ trong vài năm, gia đình ông đã mất 100m² đất canh tác. "Nhìn từng hàng ngô trôi theo dòng nước, tôi ứa nước mắt nhưng không thể làm gì để ngăn cản", ông Bòng xót xa.

Thực trạng sạt lở ngày càng diễn ra trầm trọng.

Ông Trịnh Việt Cường, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Vĩnh Lộc cho biết, trong vài năm trở lại đây, tình trạng sạt lở bờ sông đã cuốn trôi khoảng 12.000m2 đất nông nghiệp của người dân thôn Giang Đông và Nghĩa Kỳ với chiều dài đoạn sạt lở khoảng 600m, chiều rộng ăn sâu vào bờ khoảng 30m.

Trước thực trạng trên, năm 2023, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa đã yêu cầu mỏ cát số 18 tạm dừng hoạt động. Đến năm 2024, UBND tỉnh phê duyệt dự án làm tuyến kè hơn 82 tỷ đồng để chống sạt lở bờ sông. Dự án được thi công từ tháng 12/2024, đến nay đạt 7,5% khối lượng công việc. Trước khi dự án triển khai, ngày 5/9/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản cho phép mỏ cát số 18 Công ty TNHH Minh Chung được khai thác cát trở lại.

Sau khi tiến hành khảo sát, đo vẽ và bản đồ địa chính xã Vĩnh Hòa, cơ quan chức năng lại xác định, khu vực ranh giới này có một phần nằm trên bãi sông, một phần chồng lên tuyến kè chống sạt lở. Vì vậy, theo lãnh đạo UBND huyện Vĩnh Lộc, khi khai thác cát sẽ gây nguy hiểm đến mái, bãi sông và trực tiếp ảnh hưởng đến tuyến kè.

Sạt lở ăn sâu vào khu vực trồng hoa màu của người dân.

Tạm dừng khai thác 2 mỏ cát

Theo báo cáo của UBND huyện Vĩnh Lộc, trong thời gian vừa qua, trên đoạn sông Mã (khu vực giáp ranh giữa mỏ cát số 18 và mỏ cát số 54 - của Công ty TNHH Nam Lực, nằm tại xã Định Hải, huyện Yên Định) thường xuyên có hoạt động khai thác cát trái phép cả ngày lẫn đêm. Lúc cao điểm, có đến 7 – 8 phương tiện khai thác cát.

Để bảo đảm an toàn cho tuyến kè, UBND huyện Vĩnh Lộc đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa tạm dừng hoạt động của mỏ cát số 18 để đánh giá, điều chỉnh ranh giới của mỏ ra ngoài phạm vi lòng, bãi sông nơi xây dựng tuyến kè, đồng thời, chỉ đạo UBND huyện Yên Định có phương án quản lý hoạt động mỏ cát số 54.

Tuyến đê kè hơn 80 tỷ đang thi công cũng đứng trước nguy cơ sạt lở.

Ngày 25/3, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa có văn bản báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh, đề nghị tạm dừng khai thác mỏ cát số 18 và mỏ cát số 54, đề nghị Công an tỉnh chỉ đạo lực lượng cảnh sát đường thủy tăng cường công tác tuần tra, truy bắt tội phạm, xử lý triệt để tình trạng khai thác trái phép khoáng sản.

Sau khi nhận được văn bản trên, cùng ngày 25/3, ông Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa ký văn bản gửi các cơ quan chức năng, yêu cầu tạm dừng khai thác khoáng sản tại mỏ số 54 và mỏ cát số 18 từ ngày 25/3/2025 cho đến khi có thông báo mới. Đồng thời giao cho các cơ quan chức năng tiến hành đo đạc, xác định nguyên nhân sạt lở, mức độ tác động của hoạt động khai thác cát tới lòng, bờ, bãi sông tại khu vực trên.

Video sạt lở sông Mã khiến hoa màu bị cuốn trôi, tuyến đê kè hơn 80 tỷ cũng đứng trước nguy cơ bị sông Mã "nuốt" mất.

Ngọc Hưng