Thanh khoản hơn 2 tỷ USD/phiên: Tiền đâu đẩy thị trường chứng khoán bùng nổ?

Vậy nguồn tiền cung ứng cho các công ty chứng khoán đến từ đâu? Ai đã bơm thêm tiền cho các công ty này, như trường hợp Chứng khoán BIDV (BSC) với các khoản vay trị giá gần 16 nghìn tỷ đồng, trong đó phần lớn để cho vay chứng khoán?

Thị trường chứng khoán Việt Nam vừa trải qua phiên giao dịch ngày 29/7 với thanh khoản cao chưa từng có: gần 72 nghìn tỷ đồng trên HoSE (hơn 2,7 tỷ USD) trong bối cảnh áp lực bán chốt lời tăng vọt. Chỉ số VN-Index từ đỉnh cao lịch sử trên 1.557 điểm giảm hơn 64 điểm, xuống còn 1.493,41 điểm vào cuối phiên. Lực cầu bắt đáy lớn là yếu tố giúp thanh khoản vọt tăng.

Dòng tiền rất lớn đổ vào thị trường chứng khoán, tăng từ mức khoảng 1 tỷ USD/phiên trước đó lên trên dưới 2 tỷ USD/phiên. Sự xuất hiện của các nhà đầu tư cá nhân, các nhà đầu tư mới giúp thị trường sôi động. Tuy nhiên, một dòng tiền rất quan trọng đến từ các công ty chứng khoán, với sự hậu thuẫn của nhiều ngân hàng.

Ước tính, tổng dư nợ cho vay chứng khoán của 40 công ty chứng khoán (CTCK) tính tới cuối quý II đạt 285 nghìn tỷ đồng. Nếu tính dư nợ của tất cả các CTCK, tổng số cho vay ký quỹ (margin) và ứng trước có thể lên tới trên 300 nghìn tỷ đồng (khoảng 11,4 tỷ USD). Đây là con số cao kỷ lục.

Cho vay ký quỹ lên cao kỷ lục. Ảnh: Nam Khánh

Hoạt động cho vay chứng khoán được xem là “gà đẻ trứng vàng” giúp các CTCK ghi nhận lợi nhuận tăng mạnh trong những giai đoạn thị trường sôi động. Tuy nhiên, dư địa mở rộng kênh kiếm tiền này đang ngày càng bị thu hẹp. Một số công ty ghi nhận tình trạng hết dư địa cho vay ký quỹ.

Hầu hết đó là những công ty có vốn chủ sở hữu lớn, có nguồn cung ứng vốn tốt. Cổ đông lớn của các CTCK đó thường là các ngân hàng.

Theo quy định, công ty chứng khoán chỉ được phép cho vay margin tối đa gấp 2 lần vốn chủ sở hữu.

Chứng khoán bùng nổ, tiền đâu để Chứng khoán BIDV cho nhà đầu tư vay?

Theo báo cáo tài chính của CTCP Chứng khoán BIDV - BSC (BSI), tính tới cuối tháng 6, BSC có tổng dư nợ cho vay chứng khoán là hơn 6.606 tỷ đồng, trong đó có gần 6.332 tỷ đồng là cho vay hoạt động ký quỹ, tăng mạnh so với mức hơn 5.057 tỷ đồng đầu kỳ.

Đây được xem là một kênh sinh lời hiệu quả của BSC. Theo đó, các khoản cho vay giao dịch ký quỹ được cấp cho khách hàng để thực hiện các giao dịch ký quỹ chứng khoán.

Tại ngày 30/6/2025, các khoản cho vay giao dịch ký quỹ này có thời hạn gốc tối đa là 3 tháng và có lãi suất từ 7,5%/năm đến 12,5%/năm.

Tại ngày 31/12/2024, các khoản cho vay giao dịch ký quỹ có thời hạn gốc tối đa là 3 tháng và lãi suất từ 8,5%/năm đến 13%/năm.

Trong khi đó, lãi suất các khoản BSC đi vay dưới 7,2%/năm và kỳ hạn tối đa 12 tháng.

Tỷ trọng cho vay chứng khoán của BSC. Nguồn: BCTC

Theo báo cáo bán niên, tính tới cuối tháng 6/2025, BSC ghi nhận vay ngắn hạn là gần 8.146 tỷ đồng, cao hơn nhiều so với mức gần 4.877 tỷ đồng đầu kỳ. Trong đó, có 7.247 tỷ đồng tiền vay từ các ngân hàng và hơn 898 tỷ đồng vay từ các tổ chức, cá nhân với thời hạn gốc vay dưới 1 năm và lãi suất dưới 6%/năm.

Vậy ngân hàng nào đã bơm tiền lớn cho BSC?

Trên thực tế, BSC không công bố chi tiết, mà chỉ nhắc đến hai cái tên. Cụ thể, tính tới cuối quý II/2025, BSC vay 800 tỷ đồng từ Vietcombank và 835 tỷ đồng từ Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam. Còn lại hơn 5.612 tỷ đồng vay từ các ngân hàng khác nhưng không nêu tên cụ thể. Đây là một con số rất lớn so với tỷ trọng đi vay chung.

BSC vay lượng tiền lớn từ các ngân hàng. Nguồn: BCTC

Trong kỳ, BSC ghi nhận tổng vay ngắn hạn là gần 15.800 tỷ đồng. Trong đó, có gần 14.200 tỷ đồng tiền vay từ các ngân hàng và hơn 1.600 tỷ đồng vay từ các tổ chức, cá nhân.

Trong tổng số gần 15.800 tỷ đồng vay từ các ngân hàng, có 1.190 tỷ đồng vay Vietcombank và 1.500 tỷ đồng từ Ngân hàng TMCP Quốc tế Việt Nam (VIB). Còn lại gần 11.500 tỷ đồng là vay từ “đối tượng khác” (nằm trong khoản mục “vay ngân hàng”).

Như vậy, đối tượng nào đã cho BSC vay 11.500 tỷ đồng trong kỳ để phục vụ cho hoạt động cho vay chứng khoán đầy hấp dẫn cũng như cho hoạt động kinh doanh?

Trong cơ cấu cổ đông, Ngân hàng Đầu tư Phát triển BIDV (BID) là cổ đông lớn với tỷ lệ nắm giữ gần 52%. Bên cạnh đó là Hana Securities với hơn 35%.

Đầu tháng 2/2025, Ngân hàng BIDV thành lập ủy ban hợp tác chiến lược BIDV - Hana Bank giúp tăng cường hiệu quả hợp tác chiến lược giữa BIDV và Tập đoàn Tài chính Hana (HFG) của Hàn Quốc.

Hana Securities trở thành cổ đông chiến lược của BSC từ tháng 9/2022 sau khi rót gần 2.700 tỷ đồng mua hơn 65,7 triệu cổ phần BSC. Trước đó, năm 2019, Hana Bank chi 1 tỷ USD trở thành nhà đầu tư chiến lược và hiện nắm giữ 14,74% cổ phần BIDV.

Trong tháng 7/2025, BSC công bố 4 nghị quyết HĐQT về việc phê duyệt hạn mức tín dụng tại nhiều ngân hàng như: Vietcombank - CN Tây Hồ (ngày 21/7, tổng hạn mức 1.500 tỷ đồng); VPBank (ngày 21/7, tổng hạn mức 2.800 tỷ đồng); Ngân hàng ACB (ngày 8/7, tổng hạn mức 2.000 tỷ đồng); Ngân hàng Agribank (ngày 7/7, tổng hạn mức 3.000 tỷ đồng).

Các hạn mức này có nhiều mục đích như: để bổ sung vốn lưu động đầu tư kinh doanh công cụ nợ, không bao gồm trái phiếu doanh nghiệp; phát hành bảo lãnh vốn đảm bảo cho các khoản vay tổ chức tín dụng nước ngoài; kinh doanh trái phiếu; vay tài trợ hoạt động cho vay ký quỹ...

Trên thực tế, hoạt động vay mượn qua lại lẫn nhau trên thị trường tài chính rất sôi động. Các CTCK khác dù có là công ty con của các ngân hàng hay không đều có những hoạt động như vậy. Nhiều trong số đó cũng có các khoản vay từ BIDV.

Nguồn tiền các ngân hàng thương mại có thể bơm tiền (cung cấp vốn) cho các CTCK thông qua nhiều hình thức hợp pháp như: cho vay trực tiếp, gián tiếp (tăng vốn, hỗ trợ thanh khoản), mua trái phiếu, repo chứng khoán (mua bán lại), cấp hạn mức tín dụng liên ngân hàng.

Mạnh Hà