Thành phố Tam Điệp góp phần bảo tồn nghệ thuật hát văn truyền thống

CLB Diễn xướng chầu văn Thiên Phú, phường Trung Sơn (TP Tam Điệp).

Năm 2012, Câu lạcbộ diễn xướng Chầu văn Thiên Phú (phường Tân Bình) được thành lập từ niềm đammê nghệ thuật dân gian của các bạn trẻ là người con quê hương Tam Điệp với mụcđích nhằm tôn vinh, giữ gìn và quảng bá những nét đặc sắc của loại hình nghệthuật âm nhạc diễn xướng tâm linh hát Chầu Văn. Anh Phạm Văn Xuyên - một cungvăn, đồng thời là người đồng sáng lập CLB diễn xướng chầu văn Thiên Phú chobiết: Hát chầu văn có lịch sử hình thành lâu đời, là đặc trưng của văn hóa vùngđồng bằng Bắc bộ. Hát văn ra đời sớm hơn các loại hình dân ca truyền thốngkhác, vừa là nghệ thuật trình diễn đặc sắc, vừa là yếu tố âm nhạc quan trọngtrong nghi lễ thực hành văn hóa của Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt.Hát văn có 13 lối hát với những làn điệu phong phú, tinh tế, giàu sắc thái biêủcảm. Các bài văn thường được sắp xếp như một câu chuyện. Câu văn có vần điệu,niêm luật, đầy chất thơ, chất nhạc. Mỗi làn điệu đòi hỏi một kỹ thuật riêng,kết hợp với nhạc cụ. Do đó, mỗi cung văn không chỉ là cung văn giỏi mà còn lànhững nghệ sỹ chơi nhạc cụ dân tộc (đàn nguyệt, phách, trống, đàn tỳ bà) thuầnthục. Từ nét độc đáo của nghệ thuật chầu văn, những người yêu nghệ thuật hátchầu văn đã thành lập CLB nhằm bảo tồn và phát huy giá trị đặc sắc này. Hiệnnay, ngoài đam mê sưu tầm, diễn xướng, CLB diễn xướng chầu văn Thiên Phú đangthực hiện truyền niềm đam mê nghệ thuật dân gian này cho hơn 10 thanh niên, đếnnay họ đã có thể trình diễn thuần thục 36 bài văn cổ, CLB cũng đã tích cực thamgia các hội diễn văn nghệ quần chúng cấp tỉnh, cấp thành phố, mang về nhiêùthành tích cho địa phương. Năm 2018, CLB diễn xướng chầu văn Thiên Phú đạt 2giải A trong tiết mục hòa tấu nhạc cụ dân tộc và tiết mục “Nhớ ơn Bác” tại Liênhoan các CLB chèo không chuyên tỉnh Ninh Bình.

Thành phố TamĐiệp là địa phương có nhiều di tích lịch sử văn hóa thờ và phối thờ Mẫu thườngxuyên diễn ra hoạt động thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ vào các dịp tuầntiết và lễ hội, như: Đền Dâu, đền Quán Cháo; đền Thượng (xã Quang Sơn); đền BảoSơn, đền Quèn (xã Đông Sơn); đền Bà Chúa Hồng (phường Yên Bình); đền Tráng(phường Tân Bình)… Toàn thành phố hiện có 5 di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh và55 cơ sở tín ngưỡng thờ Mẫu. Đồng chí Nguyễn Văn Dương, Phó trưởng phòng Vănhóa và Thông tin thành phố Tam Điệp cho biết: Tỉnh Ninh Bình là một trong nhữngđịa phương được xác định là nơi có không gian diễn xướng “Thực hành tín ngưỡngthờ Mẫu Tam phủ” khá rộng, có sức ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa, tinh thầncủa nhân dân, tác động đến sự phát triển kinh tế- xã hội địa phương. Xác địnhgiá trị và ý nghĩa của loại hình hát văn, những năm qua, thực hiện kế hoạch,chương trình của thành phố Tam Điệp về phát triển văn hóa, văn nghệ, thể dụcthể thao, thành phố chỉ đạo phòng chức năng xây dựng các kế hoạch nhằm củng cố,phát huy giá trị loại hình nghệ thuật hát văn trên địa bàn thành phố, từ đó đãvận động cơ quan, đoàn thể, địa phương, quần chúng nhân dân đẩy mạnh loại hìnhnghệ thuật hát văn phát triển sâu rộng. Đẩy mạnh việc phối hợp với các ban,ngành, đoàn thể thành phố, chú trọng tìm tòi các hạt nhân, có tiềm năng hát Vănđể làm hạt nhân thúc đẩy phát triển các CLB hát Văn tại các phường, xã. Tíchcực triển khai thực hiện Đề án bảo vệ và phát huy giá trị di sản “Thực hành tínngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt giai đoạn 2019-2022” của tỉnh trên địabàn thành phố Tam Điệp. Việc thực hiện Đề án nhằm giáo dục truyền thống yêunước, uống nước nhớ nguồn, tinh thần hòa hợp dân tộc và trân trọng vai trò củangười phụ nữ trong cộng đồng, gắn với phát triển du lịch bền vững.

Hiện nay, cùngvới các CLB văn hóa, văn nghệ quần chúng, phong trào hát Văn lan tỏa sâu rộngtrong cộng đồng dân cư, trong xây dựng văn hóa nông thôn mới. Trên địa bànthành phố Tam Điệp đã có 9/9 phường, xã thành lập được câu lạc bộ hát Văn.Trong đó, thành phố Tam Điệp có cung văn được Trung ương Hội Khoa học pháttriển nguồn nhân lực – nhân tài Việt Nam tặng Bằng khen vì đã có thành tích bảotồn và phát huy văn hóa hát xướng dân gian trong tín ngưỡng tâm linh Đạo ThánhMẫu Việt Nam như cung văn Nguyễn Phú Viễn (phường Tân Bình), cung văn Vũ QuốcHội (phường Bắc Sơn) và nhiều cung văn có kiến thức, giọng hát Văn đặc sắc nhưcung văn Phạm Văn Xuyên (xã Quang Sơn), Đào Trung Kiên (phường Trung Sơn), TrầnVăn Trung (phường Tân Bình)… Năm 2013, tiết mục hát Văn “Chúa Thác Bờ” củathành phố Tam Điệp tại Hội diễn Nghệ thuật quần chúng Ninh Bình được Sở Vănhóa, Thể thao tặng Huy chương Vàng tiết mục hát văn. Năm 2018, đạt 2 giải A, 1giải B trong tiết mục hòa tấu nhạc cụ dân tộc và tiết mục “Nhớ ơn Bác” tại Liênhoan các CLB chèo không chuyên tỉnh Ninh Bình.

Bài, ảnh: HồngVân