Thanh sát viên hạt nhân trở lại Iran nhưng không được tiếp cận các địa điểm từng bị đánh bom

Đài truyền hình nhà nước Iran đưa tin, Ngoại trưởng Abbas Araghchi hôm 27/8 cho biết, các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã vào đất nước với sự đồng ý của Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran.

Theo ông Araghchi, nhóm thanh sát viên này đến để giám sát việc thay nhiên liệu tại nhà máy điện hạt nhân Bushehr ở miền Nam đất nước, là nhà máy điện hạt nhân thương mại duy nhất đang hoạt động của quốc gia Trung Đông này.

Đây là chuyến thanh sát đầu tiên của chuyên gia Liên Hợp Quốc kể từ khi Israel và Mỹ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran hồi tháng 6.

Động thái này ngay lập tức đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ một số quan chức và nghị sĩ Iran, những người cho rằng việc cho phép thanh sát viên IAEA trở lại là vi phạm các điều khoản của một đạo luật được thông qua vào tháng 7.

Nghị sĩ Mohammad Taqi Naqdali, đại diện thành phố Khomeini Shahr, là người dẫn đầu làn sóng phản đối.

"Chúng tôi đã thông qua một đạo luật tại hội đồng rằng bất kỳ hình thức hợp tác nào với IAEA sẽ bị đình chỉ trừ khi toàn vẹn lãnh thổ, an ninh của các nhà khoa học hạt nhân và các quyền cơ bản của Iran được đảm bảo đầy đủ, và điều này đã được xác nhận bởi báo cáo của Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran và Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran", ông Shahr nói.

Nhà máy điện hạt nhân Bushehr ở miền Nam Iran là nhà máy điện hạt nhân thương mại duy nhất đang hoạt động của nước này. Ảnh: Amwaj Media

Để xoa dịu tình hình, Ngoại trưởng Araghchi tuyên bố rằng các thanh sát viên của IAEA sẽ không được đến thăm bất kỳ địa điểm nào từng bị đánh bom, và động thái này không đồng nghĩa với việc Tehran nối lại hợp tác toàn diện với cơ quan giám sát hạt nhân của Liên Hợp Quốc.

"Văn bản cuối cùng về khuôn khổ hợp tác mới với IAEA vẫn chưa được phê duyệt và các quan điểm đang được trao đổi", ông Araghchi phát biểu hôm 27/8, được đài truyền hình nhà nước trích dẫn.

Theo ông Araghchi, các thanh sát viên chỉ được phép đến nhà máy điện hạt nhân Bushehr để giám sát việc thay nhiên liệu, một nhiệm vụ bắt buộc theo Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí Hạt nhân (NPT).

Iran đã đình chỉ hợp tác với cơ quan này sau cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Israel vào tháng 6, với việc Tehran chỉ trích IAEA đã không lên án các cuộc tấn công của Israel và Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của nước này. Bushehr không phải là mục tiêu của các cuộc tấn công.

Sự phản đối cho thấy tình thế tiến thoái lưỡng nan mà Tehran phải đối mặt trong việc cân bằng giữa làn sóng chủ nghĩa dân tộc đang dâng cao với nguy cơ bị Liên Hợp Quốc trừng phạt thêm hoặc thậm chí là các cuộc tấn công mới của Israel.

Anh, Pháp và Đức từ lâu đã đe dọa sẽ tái kích hoạt các lệnh trừng phạt trước đây khi thỏa thuận hạt nhân 10 năm với Iran hết hạn vào ngày 18/10.

Ba điều kiện tiên quyết mà châu Âu đặt ra để tránh điều này là: Iran xác định vị trí kho dự trữ uranium làm giàu cao của mình; quốc gia này cho phép các thanh sát viên IAEA trở lại; và Tehran đang nối lại đàm phán với Mỹ về tương lai chương trình hạt nhân.

Theo The Guardian, nếu việc các thanh sát viên Liên Hợp Quốc trở lại với số lượng hạn chế như hôm 27/8 đủ để ngăn chặn việc áp đặt trở lại các lệnh trừng phạt, thì đó sẽ là một sự nhượng bộ tối thiểu của Iran.

Trong một dự thảo nghị quyết trình lên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (UNSC), Nga đề xuất hoãn việc khôi phục các lệnh trừng phạt thêm 6 tháng nữa, tạo thêm cho châu Âu một lựa chọn nếu họ cảm thấy Iran thực sự nghiêm túc về việc nối lại các cuộc đàm phán ngoại giao.

Trước đó, hôm 26/8, các quan chức cấp cao của Iran và bộ 3 cường quốc châu Âu (E3 – gồm Vương quốc Anh, Pháp và Đức) đã tham gia một vòng đàm phán tại Geneva mà không đạt được tiến triển đáng kể.

Minh Đức (Theo The Guardian, Al Jazeera)