Thanh tra chuyên ngành - Công cụ pháp lý quan trọng giảm tỷ lệ nợ BHXH

Từ năm 2016 đến tháng 9/2019, toàn Ngành đã tiến hành thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN, BHYT tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động.

Kịp thời chấn chỉnh các hành vi vi phạm

Trong những năm qua, việc triển khai thực hiện chính sách BHXH, BHTN, BHYT đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT từng bước được hoàn thiện phù hợp với thực tiễn; theo đó, số người tham gia và thụ hưởng BHXH, BHYT tăng nhanh qua các năm.

Từ năm 2016, cơ quan BHXH được giao bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHTN, BHYT theo Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014 và Nghị định số 21/NĐ-CP ngày 31/3/2016 của Chính phủ nên công tác thanh tra, kiểm tra của ngành BHXH ngày càng được quan tâm để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Số liệu thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy, từ năm 2016 đến tháng 9/2019, toàn Ngành đã tiến hành thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN, BHYT tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ). Qua đó, đã phát hiện và yêu cầu người sử dụng lao động (SDLĐ) làm thủ tục tham gia BHXH, BHTN, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian; số tiền yêu cầu truy thu đóng là 353.944 triệu đồng; phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BHTN, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định, số tiền yêu cầu truy thu đóng là 157.401 triệu đồng. Số tiền các đơn vị nợ trước khi có quyết định thanh tra, kiểm tra là hơn 8,53 tỷ đồng, số tiền đơn vị đã nộp là hơn 3,58 tỷ đồng (đạt tỷ lệ 42%); ban hành 2.028 quyết định xử phạt vi phạm hành chính, với số tiền xử phạt vi phạm hành chính phải thu là 75.359 triệu đồng.

Ngành BHXH cũng đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị, qua đó đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng; phát hiện nhiều cơ sở KCB BHYT đã thanh toán chi phí khám chữa bệnh không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHYT số tiền 679.289 triệu đồng.

Theo BHXH Việt Nam, quy định của Luật BHXH năm 2014, cơ quan BHXH thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN và BHYT; kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH; thanh tra chuyên ngành việc đóng BHXH, BHTN, BHYT.

Còn theo Nghị định số 01/2016/NĐ-CP ngày 05/01/2016 của Chính phủ, BHXH Việt Nam là cơ quan Nhà nước thuộc Chính phủ, có chức năng tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH, BHYT; tổ chức thu, chi chế độ BHTN; quản lý và sử dụng các quỹ: BHXH, BHTN, BHYT; thanh tra chuyên ngành việc đóng BHXH, BHTN, BHYT theo quy định của pháp luật.

Trên cơ sở đó, tổ chức BHXH có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng lại chỉ có chức năng thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHTN, BHYT mà không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách pháp luật về BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và các cơ sở khám chữa bệnh BHYT. Điều này đã gây khó khăn không nhỏ trong việc tổ chức thực hiện các quy định của chính sách pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời.

Theo quy định của Luật BHXH, Luật BHYT thì thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH; thanh tra y tế thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành về thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH; các cơ quan thanh tra trên cũng đã có nhiều cố gắng trong việc thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để tranh tra, xử phạt đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT.

Hoàn thiện chính sách pháp lý đồng bộ

Mặc dù đạt hiệu quả tích cực, song công tác thanh tra, kiểm tra của ngành BHXH vẫn còn nhiều vướng mắc. Chẳng hạn như: Cơ quan BHXH tuy có quyền và trách nhiệm tổ chức thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhưng không có chức năng thanh tra, xử lý vi phạm trong việc thực hiện chính sách, pháp luật BHXH, BHYT đối với các tổ chức, cá nhân, đơn vị SDLĐ và cơ sở khám chữa bệnh BHYT.

Quy định này khiến cho cơ quan BHXH gặp khó khăn trong việc tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về BHXH, BHYT; quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia BHXH, BHYT bị xâm hại không được ngăn chặn hoặc xử lý kịp thời.

Đắc khắc phục hạn chế trên, các chuyên gia cho rằng, cần nghiên cứu sửa đổi Luật BHXH năm 2014 theo hướng bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT nhằm hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi BHXH, BHYT như hiện nay.

Bên cạnh đó, Luật BHYT sửa đổi cũng cần bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, việc thực hiện chính sách BHYT và thực hiện hợp đồng khám chữa bệnh BHYT.

Ngành BHXH cần kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ máy và chuẩn bị đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra, đặc biệt trong thời gian tới ngành BHXH tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh giao dịch điện tử, giảm thiểu việc những giấy tờ không cần thiết...

Ngành BHXH cũng đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị, qua đó đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHXH số tiền 36.615 triệu đồng; phát hiện nhiều cơ sở KCB BHYT đã thanh toán chi phí khám chữa bệnh không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về Quỹ BHYT số tiền 679.289 triệu đồng.

Hoàng Hải