Tháo gỡ khó khăn về đất đai, nguyện vọng chính đáng của các HTX tại Hải Phòng

Theo kết quả rà soát của Liên minh HTX thành phố Hải Phòng năm 2024, có tới 60% HTX được bố trí hoạt động trong khuôn viên đất của UBND xã, chủ yếu là trụ sở cũ hoặc phòng làm việc tạm. Khoảng 40% HTX còn lại chưa có đất riêng, phải mượn nhà của thành viên hoặc mượn tạm phòng làm việc để duy trì hoạt động. Việc thiếu trụ sở ổn định khiến nhiều HTX không thể đăng ký mở rộng ngành nghề, không đủ điều kiện tham gia các chương trình, dự án hỗ trợ, và cũng không thể đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất phục vụ sản xuất...

Nhằm tháo gỡ khó khăn, Liên minh HTX Hải Phòng đã tổ chức hội nghị chuyên đề “Chính sách đất đai đối với HTX”. Hội nghị có sự tham gia của đại diện các sở, ngành cùng lắng nghe, giải đáp vướng mắc của HTX. Tuy nhiên, sau hơn một năm triển khai, số HTX được thuê đất chính thức vẫn còn rất ít, phần lớn vẫn đang trong tình trạng “tạm bợ, chờ đợi”.

HTX khó phát triển vì trụ sở tạm bợ

Câu chuyện của HTX Thủ công mỹ nghệ An Dương là ví dụ điển hình cho những khó khăn kéo dài. Bà Đoàn Thị Nga, Giám đốc HTX, cho biết đơn vị hoạt động trong lĩnh vực đan móc, thêu ren – nơi 70% thành viên là phụ nữ khuyết tật. HTX đã thành lập hơn 20 năm, được UBND thị trấn An Dương (cũ) nay là phường An Dương cho thuê hơn 2.300 m² đất, trong đó hơn 1.000 m² nằm trong hành lang bảo vệ sông Rế. Dù vẫn sử dụng và đóng thuế đầy đủ cho diện tích 1.200 m² còn lại, HTX đến nay vẫn chưa được cấp GCNQSDĐ, dẫn đến việc không thể xây dựng trụ sở, nhà xưởng hay phòng trưng bày sản phẩm.

“Chúng tôi chỉ mong được công nhận quyền sử dụng đất hợp pháp để có thể đầu tư xây dựng một văn phòng giới thiệu sản phẩm – điều tưởng chừng đơn giản mà hơn 20 năm vẫn chưa thực hiện được”, bà Nga chia sẻ.

Trong khi đó, trường hợp của HTX Đông Hải lại cho thấy bức tranh còn nhiều vướng mắc hơn. Đơn vị được Sở Thương mại giao đất từ năm 1973, nhưng từ năm 1998 đến nay vẫn chưa thể được cấp GCNQSDĐ, do có biến động về diện tích và hiện khu đất lại nằm trong quy hoạch công viên cây xanh. Diện tích 4.000 m² còn lại gần như bị bỏ hoang vì HTX không được phép xây dựng...

Sau khi sáp nhập, Hải Phòng hiện có khoảng 50 HTX và doanh nghiệp dịch vụ điện đang hoạt động. Phần lớn trong số này đã tự huy động vốn đầu tư nâng cấp lưới điện, đảm bảo an toàn vận hành và cung cấp điện ổn định cho hàng chục nghìn hộ dân. Tuy nhiên, chính những HTX năng động này lại đang phải đối mặt với vấn đề nan giải về đất trụ sở.

Dãy nhà của trường mầm non cũ HTX Lại Xuân được mượn đã bị bão cuốn bay hết mái, sạt lở tường gạch.

Điển hình là HTX Sản xuất Kinh doanh – Dịch vụ nông nghiệp Lại Xuân (xã Việt Khê, huyện Thủy Nguyên). Từ năm 2020 đến nay, trung bình mỗi năm HTX đầu tư 3 tỷ đồng để cải tạo, nâng cấp hệ thống lưới điện do đơn vị quản lý, vận hành. 5 năm qua, HTX đã đầu tư thêm 8 trạm biến áp, nâng tổng số trạm biến áp của HTX lên 21 trạm, với tổng công suất là 9.020 KVA, cung cấp điện cho 4.214 khách hàng. HTX đang quản lý 1,5km đường điện trung thế và 37 km đường điện hạ thế…

Sau ảnh hưởng của cơn bão YAGI năm 2024 đã khiến cho hơn 200 cột điện của đơn vị bị đổ, 5000 m cáp bị hỏng, kèm theo nhiều phụ kiện khác bị thiệt hại. HTX đã nhanh chóng đầu tư thêm 1,8 tỷ đồng để khắc phục hậu quả sau bão.

Theo ông Trương Văn Hồng cán bộ phụ trách mảng kinh doanh điện của HTX cho biết: HTX bắt đầu kinh doanh điện từ những năm 1997. Sau gần 30 năm hoạt động tại lĩnh vực này, HTX cũng đã có nhiều kinh nghiệm trong quản lý kinh doanh. Mùa hè nắng nóng cao điểm, nhưng HTX không để xảy ra tình trạng mất điện diện rộng hay cục bộ. HTX thường xuyên đầu tư nâng cấp hệ thống điện do mình quản lý. Giá bán điện được HTX công khai bán theo đúng giá nhà nước quy định. Đơn vị cũng thường xuyên hướng dẫn bà con sử dụng các thiết bị điện an toàn, hiệu quả, tiết kiệm…

Bên cạnh cung cấp dịch vụ điện, HTX còn tham gia điều tiết nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Theo bà Đỗ Thị Thúy cán bộ phụ trách nông nghiệp của HTX chia sẻ: Trong năm qua, HTX đã tu sửa nạo vét khoảng hơn 1.000m mương đất bằng máy móc cơ giới và hơn 14.000 m mương được dọn dẹp vệ sinh bằng biện pháp thủ công, xây cứng hóa thêm 60m mương bê tông…Nhờ có dịch vụ điều tiết nước của HTX mà việc canh tác lúa, hoa màu của bà con diễn ra thuận lợi.

Dù HTX Lại Xuân là đơn vị hoạt động hiệu quả, có nhiều đóng góp tích cực cho quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương, từng nhận nhiều giấy khen, bằng khen của các cấp từ trung ương đến địa phương… nhưng trụ sở làm việc của HTX lại chỉ là dãy nhà mượn tạm của trường mầm non cũ. Công trình này đã xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt sau bão Yagi năm 2024, toàn bộ mái nhà bị tốc, tường ngấm dột, chỉ còn lại 1, 2 phòng có thể sử dụng tạm.

Ông Ngô Văn Thắng, Chủ tịch HĐQT HTX cho biết: “Chúng tôi rất muốn sửa chữa lại để làm văn phòng, nhưng do trụ sở đi mượn nên không được phép thay đổi hiện trạng. Hoạt động sản xuất, điều hành gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến kế hoạch mở rộng kinh doanh. Chúng tôi mong chính quyền cấp xã sớm xem xét cho HTX được thuê đất ổn định, lâu dài hoặc mượn, thuê lại trụ sở dôi dư sau sáp nhập để làm nơi làm việc”.

Chính sách đã có, cần hành động thực tế

Những khó khăn về đất đai của HTX Hải Phòng không phải cá biệt, mà là vấn đề chung của kinh tế tập thể (KTTT) trên cả nước. Nhiều HTX hình thành từ thời bao cấp, nay vướng vào quy định mới, đất thuộc sở hữu nhà nước hoặc chưa hoàn tất hồ sơ pháp lý, dẫn đến không đủ điều kiện được cấp GCNQSDĐ, không được thế chấp vay vốn, và khó khăn trong việc mở rộng quy mô.

Mỗi năm các HTX điện tại Hải Phòng có thể đầu tư vài tỷ đồng để nâng cấp các trạm biến áp, đường dây điện do đơn vị quản lý nhưng lại gặp nhiều khó khăn trong việc đầu tư xây dựng trụ sở hoạt động vì các thủ tục liên quan đến đất đai.

Trong bối cảnh đó, nguyện vọng chính đáng của các HTX là được các cấp chính quyền quan tâm, xem xét bố trí quỹ đất thuê ổn định, hoặc tận dụng các trụ sở dôi dư sau sáp nhập để làm nơi hoạt động. Việc này không chỉ giúp HTX yên tâm phát triển, mà còn tránh lãng phí cơ sở vật chất công đang bỏ trống.

Trên thực tế, Trung ương đã có nhiều chủ trương rõ ràng nhằm tháo gỡ “nút thắt” đất đai cho khu vực KTTT: Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả KTTT trong giai đoạn mới. Nghị quyết này bao gồm nội dung xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích các tổ chức KTTT tích tụ đất đai cho sản xuất kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nhằm hình thành chuỗi sản xuất, cung cấp dịch vụ chế biến và tiêu thụ sản phẩm nông, lâm, ngư nghiệp quy mô lớn... Hoàn thiện lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của các cấp, trong đó bố trí quỹ đất cho các tổ chức KTTT thuê với ưu đãi hợp lý về giá và thời gian cho thuê đối với các tổ chức KTTT chuyển đổi và thành lập mới chưa được hỗ trợ thuê đất, bảo đảm sử dụng đất đai có hiệu quả...

Ngày 18/7/2023, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 106 về phát triển HTX nông nghiệp trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới. Trong phần chính sách đất đai, nghị quyết nêu rõ việc triển khai có hiệu quả chính sách ưu đãi về đất đai đối với HTX nông nghiệp; tạo điều kiện thuận lợi cho HTX nông nghiệp thuê đất ổn định, lâu dài, phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích HTX nông nghiệp tập trung, tích tụ đất đai; hình thành vùng nguyên liệu tập trung, quy mô đủ lớn, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp. Hỗ trợ, hướng dẫn, tạo điều kiện cho HTX nông nghiệp được chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp sang đất xây dựng cơ sở hạ tầng (kho tàng, nhà xưởng, cơ sở sản xuất, sơ chế, chế biến, bảo quản sản phẩm…) phù hợp với điều kiện thực tiễn và phương án sản xuất, kinh doanh của HTX nông nghiệp.

Tuy nhiên, để những chính sách này đi vào cuộc sống, các địa phương trong đó có Hải Phòng, cần triển khai đồng bộ, cụ thể hóa bằng quy trình cụ thể, minh bạch, giúp HTX dễ tiếp cận hơn.

Trong bối cảnh toàn thành phố đã thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính, Hải Phòng có nhiều trụ sở công, đất công dôi dư chưa khai thác. Nếu được bố trí hợp lý cho HTX thuê, mượn sử dụng, vừa có thêm nguồn thu cho ngân sách, vừa thúc đẩy khu vực KTTT phát triển vững mạnh. Khi “gốc rễ” đất đai được giải quyết, khu vực KTTT sẽ có cơ hội phát triển bền vững, đóng góp nhiều hơn cho sự nghiệp xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế thành phố.

Thu Thảo