Tháp Vĩnh Hưng – nơi có nhiều bảo vật quốc gia tại Cà Mau

Cuối tuần qua, trong chuyến thăm khu di tích, tham dự sự kiện và kiểm tra các công trình ở phường Bạc Liêu, Giá Rai và xã Châu Thới, Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau Nguyễn Hồ Hải đã thắp hương tại Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt khảo cổ Vĩnh Hưng. Tại đây, vị Bí thư Tỉnh ủy và các thành viên trong đoàn đã nghe lãnh đạo xã Châu Thới báo báo cáo những khó khăn trong việc bảo tồn, phát huy giá trị của di tích.

Hiện, tháp cổ Vĩnh Hưng có nhiều hạng mục, trang thiết bị xuống cấp, hư hỏng do tác động của môi trường, thời tiết nhưng kinh phí tu bổ, nâng cấp lại chưa đáp ứng yêu cầu. Thân tháp cổ đã được gia cố bằng những thanh kim loại nhưng lớp gạch vẫn thường rơi rớt.

Tháp cổ Vĩnh Hưng. Ảnh: Duy Khang.

Sau khi kiểm tra, ông Nguyễn Hồ Hải đề nghị UBND tỉnh Cà Mau, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch sớm triển khai nâng cấp di tích để thực hiện tốt công tác bảo vệ và phát huy giá trị lịch sử. Trong đó, chú trọng việc tổ chức các hoạt động giáo dục truyền thống lịch sử, niềm tự hào văn hóa Cà Mau cho thế hệ hôm nay và khai thác phát triển du lịch.

Ông Nguyễn Hồ Hải cũng yêu cầu cơ quan chức năng khẩn trương lắp đặt mái che khuôn viên tháp cổ Vĩnh Hưng nhằm hạn chế tình trạng xuống cấp, chỉnh trang cảnh quan khuôn viên di tích để thu hút du khách tham quan.

Tháp Vĩnh Hưng nằm trong khu đất rộng 5 ha tại ấp Trung Hưng 1B, xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi (tỉnh Bạc Liêu cũ), nay là xã Châu Thới, tỉnh Cà Mau. Đây là một di tích cư trú có niên đại khởi điểm từ khoảng thế kỷ IV sau Công nguyên thuộc phạm trù văn hóa Óc Eo.

Theo Ban Quản lý Di tích tỉnh Bạc Liêu trước đây, tháp Vĩnh Hưng là trung tâm tôn giáo của khu vực này, được xây dựng từ khoảng thế kỷ VII sau Công nguyên. Tháp nằm cách TP Bạc Liêu, nay là phường Bạc Liêu khoảng 20 km. Tháp đã được trùng tu, sửa chữa qua những biến động lịch sử ở giai đoạn sau đó (thế kỷ VIII – XIII).

Năm 1911, tháp được kiến trúc sư người Pháp Lunet de Lajonquiere phát hiện với tên gọi tháp Trà Long. Năm 1997, nhà khảo cổ học Henri Parmentier đến khảo sát, công bố kết quả trong tập san của trường Viễn Đông Bác cổ Pháp (BEFEO) với tên gọi mới là tháp Lục Hiền.

Đầu tượng thần Shiva - một trong những bảo vật quốc gia được khai quật tại tháp Vĩnh Hưng. Ảnh: Duy Khang.

Giữa năm 1990, các nhà khảo cổ thuộc Viện Khoa học - Xã hội tại TP.HCM phối hợp với Bảo tàng tỉnh Minh Hải đã đào một hố thám sát, phát hiện nhiều hiện vật như đầu tượng thần, bàn nghiền, minh văn, Linga - Yoni... Niên đại di tích tháp được các nhà khoa học xác định từ thế kỷ VII – VIII sau Công nguyên, thuộc giai đoạn phát triển cuối của nền văn hóa Óc Eo.

Với những giá trị của tài liệu, hiện vật tìm thấy qua sưu tầm và khảo sát, Bộ Văn hóa - Thông tin và Thể thao (nay là Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch) công nhận tháp Vĩnh Hưng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia vào năm 1992.

Để phục vụ cho công tác trùng tu, tôn tạo di tích, trong 2 năm 2002 và 2011, Trung tâm Nghiên cứu khảo cổ phối hợp với Bảo tàng tỉnh Bạc Liêu cũ khai quật xung quanh tháp Vĩnh Hưng, làm lộ diện chân móng tháp, giải quyết những vết tích chìm trong lòng đất để có những giải pháp trùng tu, tôn tạo nhằm phát huy giá trị của di tích.

Kết quả khai quật đã thu được nhiều hiện vật có giá trị độc đáo như tượng nữ thần được tạc theo phòng cách truyền thống tượng tròn Óc Eo - Phù Nam, bàn tay phải của tượng thần, một số Linga - Yoni, đồ gốm dùng trong sinh hoạt...

Nhiều cổ vật khác được khai quật tại tháp Vĩnh Hưng. Ảnh: Duy Khang.

Trong đó, có bộ sưu tập tượng đồng được các nhà khảo cổ học đánh giá là bộ sưu tập tượng độc đáo, là bảo vật quốc gia; trong đó một số tượng độc bản có giá trị rất cao. Những cổ vật sau đó được Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia là tượng Nữ thần Laksmi, tượng thần Sada Shiva, đầu tượng thần Shiva, tượng Nam thần và phù điêu Nữ thần Uma.

Tháng 7/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 694/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 15) đối với 3 di tích, trong đó có Di tích khảo cổ Vĩnh Hưng. Ngày 26/4/2025, tỉnh Bạc Liêu cũ đã làm lễ đón nhận Di tích Quốc gia đặc biệt cho di tích khảo cổ này.

Duy Khang