Thay đổi tư duy để phát triển bền vững

Các làng nghề của Bắc Ninh đã đóng góp tích cực cho tăng trưởng và tạo việc làm, nhưng cũng là nguồn phát sinh chất thải lớn. Trong quá trình hoạt động, nhiều cơ sở xả thải trực tiếp ra sông, nhiều cụm công nghiệp làng nghề chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung hoặc có nhưng hoạt động kém hiệu quả. Khi lợi nhuận ngắn hạn được đặt lên trên yêu cầu bảo vệ môi trường, chính con người sẽ là nạn nhân đầu tiên.

Trước thực trạng đó, tỉnh Bắc Ninh đã thể hiện thái độ kiên quyết. Nhiều cơ sở sản xuất gây ô nhiễm tại Phong Khê, Phú Lâm, Đại Bái, Văn Môn đã bị xử phạt, đình chỉ hoặc buộc di dời khỏi khu dân cư. Các khu, cụm công nghiệp được yêu cầu hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải tập trung trước khi hoạt động. Tỉnh đầu tư mở rộng các nhà máy xử lý nước thải, lắp đặt hệ thống quan trắc tự động kết nối trực tuyến về Sở Nông nghiệp và Môi trường, đồng thời công khai dữ liệu xả thải. Lực lượng công an cũng tăng cường điều tra, xử lý hình sự các trường hợp vi phạm nghiêm trọng. Những biện pháp này thể hiện rõ quan điểm nhất quán của tỉnh: Không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, xử phạt chỉ là giải pháp tình thế. Cốt lõi của vấn đề là phải chuyển đổi mô hình phát triển. Làng nghề muốn tồn tại lâu dài phải gắn sản xuất với trách nhiệm môi trường. Mỗi cơ sở cần đầu tư hệ thống xử lý nước thải, áp dụng công nghệ tái chế tuần hoàn, tiết kiệm năng lượng. Nhà nước cần có chính sách tín dụng ưu đãi, hỗ trợ đổi mới công nghệ, song cũng phải kiên quyết chấm dứt hoạt động của các cơ sở cố tình vi phạm.

Một yêu cầu cấp thiết khác là hoàn thiện quy hoạch và hạ tầng làng nghề. Nếu quy hoạch còn chắp vá, hệ thống xử lý chưa đồng bộ, năng lực giám sát yếu, thì vi phạm sẽ tiếp tục tái diễn. Giải pháp kỹ thuật dù quan trọng nhưng chỉ là phần ngọn. Cái gốc vẫn nằm ở ý thức và trách nhiệm xã hội. Mỗi người thợ, chủ cơ sở sản xuất cần hiểu rằng bảo vệ môi trường chính là bảo vệ sức khỏe, nghề nghiệp và tương lai của chính họ.

Bài toán môi trường làng nghề không thể giải quyết bằng những chiến dịch ngắn hạn. Cần một tầm nhìn phát triển mới, trong đó “xanh hóa làng nghề” trở thành tiêu chí bắt buộc khi quy hoạch và cấp phép. Đồng thời, Bắc Ninh nên đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong giám sát môi trường, công khai dữ liệu để người dân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý cùng tham gia giám sát, ngăn chặn vi phạm ngay từ đầu.

Giữ môi trường cũng là giữ lấy nghề. Khi bầu không khí trong lành, dòng sông được trả lại màu xanh, người dân yên tâm sống và làm việc trên mảnh đất của mình, đó mới là sự phát triển thật sự bền vững.

Với quyết tâm và tiềm lực hiện có, Bắc Ninh hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu của “làng nghề xanh - kinh tế tuần hoàn - công nghệ sạch”, vì tương lai phát triển hài hòa và bền vững.

Dương Hoàn