Thấy gì khi người trẻ Mỹ đổ xô làm thợ điện, sửa ống nước

Nhiều Gen Z tin rằng nghề tay chân mang lại mức thu nhập tốt hơn công việc văn phòng. Ảnh minh họa: Xiaohongshu.

Báo cáo mới được công bố tháng 9 từ nền tảng tuyển dụng Zety, dựa trên khảo sát với 1.000 lao động Gen Z (sinh năm 1997-2012) tại Mỹ, cho thấy nỗi bất an về trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động mạnh mẽ đến định hướng nghề nghiệp của thế hệ trẻ. Niềm tin vào tấm bằng đại học dần suy giảm, trong khi ngày càng nhiều bạn trẻ nghiêm túc cân nhắc việc chuyển sang các nghề tay chân như một lựa chọn an toàn và bền vững hơn cho tương lai.

Theo khảo sát, gần một nửa Gen Z đã điều chỉnh kế hoạch sự nghiệp vì lo sợ AI xóa sổ những vị trí cấp thấp trong doanh nghiệp. Hiện tượng này được gọi là “AIxiety Pivot”, sự chuyển hướng công việc vì lo sợ trí tuệ nhân tạo sẽ lấy mất việc làm. Trong đó, 40% Gen Z chủ động học thêm kỹ năng mới để thích nghi, gần 20% thừa nhận từng “rage-apply” -nộp đơn ồ ạt trong tâm trạng hoang mang.

Không chỉ né tránh tự động hóa, nhiều người trẻ còn nhìn thấy triển vọng tài chính từ ngành nghề “cổ cồn xanh”. Một nửa Gen Z tin rằng nghề tay chân có thể mang lại thu nhập cao hơn tưởng tượng, cơ hội việc làm rộng mở và sự linh hoạt so với nhịp sống công sở "9-5".

Trên mạng xã hội, xu hướng này được thúc đẩy bởi “Trades TikTok”, trào lưu hình ảnh thợ điện, thợ sửa ống nước, công nhân xây dựng được tôn vinh như những công việc đáng tự hào.

Tuy nhiên, rào cản không nhỏ vẫn hiện hữu, như yêu cầu thể chất cao, ít cơ hội thăng tiến và thiếu lộ trình rõ ràng khiến nhiều bạn trẻ còn e ngại.

Gen Z không coi nghề tay chân là sự lùi bước. Ảnh minh họa: Mikhail Nilov/Pexels.

Chiến lược trong thời kỳ thị trường việc làm khó khăn

Theo Resume Builder, có 4 động lực chính đang thúc đẩy làn sóng Gen Z rẽ hướng sang nghề tay chân.

Thứ nhất là an toàn việc làm. Các nghề thợ hiện thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng. Cục Thống kê Lao động Mỹ dự báo những vị trí như thợ điện, thợ ống nước hay kỹ thuật viên tua-bin gió sẽ tăng trưởng mạnh đến năm 2033. Deloitte cũng ước tính riêng ngành sản xuất sẽ cần thêm khoảng 3,8 triệu lao động trong thập kỷ tới, với một nửa số vị trí có nguy cơ bỏ trống.

Thứ hai là hiệu quả đầu tư. Nghề thợ mang lại thu nhập tiệm cận công việc văn phòng mà không đi kèm gánh nặng nợ học phí. Trong khi nợ sinh viên tại Mỹ trung bình vượt 38.000 USD, nhiều thợ lành nghề có thể đạt mức thu nhập 60.000-80.000 USD/năm, thậm chí chạm ngưỡng 100.000 USD.

Thứ ba là khả năng khó bị thay thế bởi AI. Do tính chất lao động trực tiếp và yêu cầu xử lý sự cố tại chỗ, nghề thợ gần như “miễn nhiễm” với tự động hóa.

Cuối cùng là giá trị tinh thần. Việc nhìn thấy ngay thành quả sau mỗi công trình, cùng môi trường làm việc tập thể, mang lại cảm giác rõ rệt về sự đóng góp, điều mà nhiều công việc văn phòng hoặc làm từ xa còn thiếu.

Thích nghi với xu hướng chọn nghề 'miễn nhiễm' tự động hóa

Theo Forbes, để tận dụng làn sóng Gen Z rẽ hướng sang nghề tay chân, các doanh nghiệp buộc phải thay đổi cách tuyển dụng và đào tạo. Thông điệp tuyển dụng nên nhấn mạnh yếu tố công nghệ hiện đại, cho thấy nghề thợ ngày nay gắn liền với những lĩnh vực tiên tiến. Chẳng hạn, thợ điện không chỉ nối dây mà còn làm việc với tòa nhà thông minh, hệ thống năng lượng tái tạo; ngành sản xuất gắn bó mật thiết với robot và AI kiểm định chất lượng.

Song song đó, việc chia sẻ các câu chuyện thành công từ những cử nhân đã rẽ hướng sẽ góp phần xóa bỏ định kiến “lao động tay chân”, đồng thời truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Một số giải pháp cụ thể có thể áp dụng như chương trình học nghề có hưởng lương (apprenticeship) dành cho cử nhân với lộ trình rút gọn và bổ sung đào tạo lãnh đạo; hỗ trợ học phí hoặc chứng chỉ đổi lấy cam kết làm việc; xây dựng lộ trình đào tạo rút gọn, tận dụng kỹ năng phân tích của cử nhân để tăng tốc học nghề; hay cấp học bổng trực tiếp.

Ngoài ra, doanh nghiệp cũng cần truyền thông rõ giá trị nghề thợ, cung cấp dữ liệu minh bạch về thu nhập và lộ trình thăng tiến để thay đổi tư duy “chỉ có đại học mới thành công”.

Doanh nghiệp buộc phải thay đổi cách tuyển dụng nếu muốn thu hút lớp lao động trẻ đang rời bỏ công sở. Ảnh minh họa: Fatihyurtman/Pexels.

Với những ai cân nhắc theo đuổi nghề tay chân, điều quan trọng là phải lựa chọn chương trình học nghề có số liệu minh bạch, đáng tin cậy. Lao động nên ưu tiên những lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng cao như điện, tua-bin gió, HVAC hay năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó, việc xem xét lộ trình khởi nghiệp từ thợ học việc đến chủ doanh nghiệp cũng giúp tạo động lực phát triển dài hạn.

Theo Caroline Castrillon, chuyên gia huấn luyện nghề nghiệp, cây bút kỳ cựu của Forbes, việc Gen Z rời bỏ văn phòng để chuyển sang nghề tay chân không đồng nghĩa với việc từ bỏ tham vọng. Đây là một lựa chọn mang tính thực tế trong bối cảnh chi phí giáo dục leo thang, thị trường lao động bấp bênh và nỗi lo AI ngày càng hiện hữu.

Nếu doanh nghiệp kịp thích ứng, đây sẽ là cơ hội để lấp đầy khoảng trống nhân lực bằng một thế hệ lao động trẻ, có bằng cấp và nhiều lựa chọn hơn bao giờ hết.

Như Phương