Thấy gì qua việc siêu cảng của Trung Quốc mở ra ngay 'sát sườn' Mỹ?

BBC đưa tin ông Trump đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ dựa trên một nền tảng hứa hẹn mức thuế cao tới 60% áp cho hàng hóa do Trung Quốc sản xuất.

Tuy nhiên, xa hơn về phía nam nước Mỹ, một siêu cảng mới do Trung Quốc hậu thuẫn có khả năng tạo ra toàn bộ các tuyến thương mại mới sẽ bỏ qua hoàn toàn khu vực Bắc Mỹ.

Chủ tịch Trung Quốc - Tập Cận Bình đã tham dự lễ khánh thành cảng Chancay trên bờ biển Peru vào tuần này, một dấu hiệu cho thấy Trung Quốc coi trọng sự phát triển này như thế nào.

Ông Tập đã có mặt tại Peru để tham dự cuộc họp thường niên của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC).

Nhưng dư luận cũng chú ý vào Chancay và những gì mà nó nói lên về sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc trong một khu vực mà Mỹ coi là vùng nằm trong phạm vi ảnh hưởng của mình.

Giới chuyên gia nhận định Washington hiện đang phải trả giá cho nhiều năm thờ ơ với các nước láng giềng và nhu cầu của họ. "Hoa Kỳ đã vắng bóng ở Mỹ Latinh trong một thời gian dài, và Trung Quốc đã tiến vào quá nhanh, đến nỗi mọi thứ thực sự đã được định hình lại trong thập kỷ qua" - Monica de Bolle, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Washington cho biết. "Sân sau của Mỹ đang hợp tác trực tiếp với Trung Quốc" - bà nói với BBC.

Hãng vận tải tàu biển Cosco Shipping của Trung Quốc có quyền độc quyền để vận hành siêu cảng ngay cả trước khi cảng này khánh thành.

Khu cảng dự án trị giá 3,5 tỷ đô la do Cosco Shipping thuộc sở hữu nhà nước của Trung Quốc hậu thuẫn, đã biến một thị trấn đánh cá Peru từng buồn tẻ thành một trung tâm hậu cần được thiết lập để chuyển đổi nền kinh tế của đất nước.

Tờ Nhân dân Nhật báo của Trung Quốc, gọi đây là "sự minh chứng cho sự hợp tác cùng có lợi giữa Trung Quốc và Peru".

Tổng thống Peru Dina Boluarte cũng bày tỏ sự nhiệt tình tương tự khi mô tả siêu cảng này là "trung tâm đầu não" sẽ cung cấp "một điểm kết nối để tiếp cận thị trường châu Á khổng lồ". Nhưng những tác động này còn vượt xa vận mệnh của một quốc gia nhỏ bé.

Trung Quốc xây siêu cảng Chancay ở Peru - Ảnh: Reuters

Khi Chancay đi vào hoạt động hoàn toàn, hàng hóa từ Chile, Ecuador, Colombia và thậm chí cả Brazil dự kiến sẽ đi qua đây trên đường đến Thượng Hải và các cảng châu Á khác.

Trung Quốc đã có nhu cầu đáng kể đối với hàng xuất khẩu của khu vực này, bao gồm đậu nành từ Brazil và đồng từ Chile. Giờ đây, cảng mới này sẽ có thể xử lý các tàu lớn hơn, cũng như rút ngắn thời gian vận chuyển từ 35 xuống còn 23 ngày. Tuy nhiên, cảng mới sẽ ưu tiên cả hàng nhập khẩu và hàng xuất khẩu.

Khi có dấu hiệu cho thấy dòng hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc mua trực tuyến có thể làm suy yếu ngành công nghiệp trong nước, Chile và Brazil đã bãi bỏ các khoản miễn thuế cho khách hàng cá nhân đối với các giao dịch mua hàng nước ngoài giá trị thấp. Đậu nành Brazil và các mặt hàng khác hiện có thể đến Trung Quốc nhanh hơn.

Mỹ lo ngại về quân sự

Giới quan chức trong quân đội Mỹ đã chỉ ra, nếu cảng Chancay có thể tiếp nhận các tàu container siêu lớn, thì nó cũng có thể tiếp nhận các tàu chiến.

Những cảnh báo đến từ Tướng Laura Richardson, người vừa nghỉ hưu với tư cách là tư lệnh Bộ Tư lệnh miền nam Hoa Kỳ, đơn vị phụ trách khu vực Mỹ Latinh và Caribe.

Bà cho rằng những địa điểm đó có thể đóng vai trò là "điểm tiếp cận đa miền trong tương lai cho quân đội Trung Quốc và các điểm nghẽn chiến lược của hải quân". Mỹ lo ngại siêu cảng mới của Peru có thể sẽ là nơi neo đậu tàu chiến Trung Quốc.

Ngay cả khi viễn cảnh đó không bao giờ thành hiện thực, vẫn có nhận thức mạnh mẽ rằng Hoa Kỳ đang mất dần vị thế ở Mỹ Latinh khi Trung Quốc tiến lên với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI).

Tổng thống Mỹ sắp mãn nhiệm Joe Biden là một trong những nhà lãnh đạo tham dự hội nghị thượng đỉnh APEC, trong chuyến thăm đầu tiên và cũng là chuyến thăm cuối cùng của ông tới Nam Mỹ trong nhiệm kỳ bốn năm của mình.

Các nhà bình luận truyền thông nhận xét rằng ông đã giảm bớt vị thế so với chủ tịch Tập Cận Bình của Trung Quốc.

Giáo sư Álvaro Méndez, giám đốc Đơn vị Nam bán cầu tại Trường Kinh tế London, chỉ ra rằng trong khi Hoa Kỳ coi Mỹ Latinh là điều hiển nhiên, ông Tập Cận Bình vẫn thường xuyên đến thăm khu vực này và vun đắp mối quan hệ tốt đẹp.

"Hoa Kỳ đã đặt ra tiêu chuẩn quá thấp đến mức Trung Quốc chỉ cần làm tốt hơn một chút là có thể vượt qua được" - vị chuyên gia này nhận định.

Tất nhiên, Mỹ Latinh không phải là khu vực duy nhất trên thế giới mà BRI nhắm đến. Kể từ năm 2023, Trung Quốc đã đầu tư xây dựng các công trình vào gần 150 quốc gia trên toàn thế giới.

Kết quả không phải lúc nào cũng có lợi, với nhiều dự án còn dang dở, trong khi nhiều nước đang phát triển đã ký kết với Bắc Kinh đã thấy mình phải gánh chịu nợ nần.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận được việc Mỹ có lý khi cảm thấy bị đe dọa bởi diễn biến này, vì Bắc Kinh hiện đã thiết lập "một chỗ đứng rất vững chắc" trong khu vực vào thời điểm tổng thống đắc cử Trump muốn "kiềm chế" Trung Quốc, chuyên gia Monica de Bolle chỉ ra.

Nhìn về phía trước, các quốc gia Nam Mỹ như Peru, Chile và Colombia sẽ dễ bị áp lực vì các hiệp định thương mại tự do song phương mà họ có với Hoa Kỳ, mà Trump có thể tìm cách đàm phán lại hoặc thậm chí là hủy bỏ.

Họ sẽ theo dõi sát sao để xem điều gì sẽ xảy ra với Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA), sẽ được xem xét lại vào tháng 7 năm 2026, nhưng sẽ phải đàm phán trong năm 2025.

Anh Duy