Thế bí khó gỡ của Ukraine trong việc tuyển quân
Chiến sự ác liệt với Nga khiến cho Ukraine bị tổn thất nhiều binh sĩ. Trong khi đó, cơ cấu dân số Ukraine có nhiều nhược điểm từ trước đây làm cho giới chức Ukraine phải đau đầu cân nhắc giữa tăng cường tuyển quân và bảo đảm duy trì bền vững dân số.
Khoảng một triệu đàn ông phục vụ trong quân đội Ukraine đã trở nên mệt mỏi và kiệt sức. Nhiều người trong số họ đã tham chiến trong 2 năm xung đột với Nga. Hàng chục nghìn người tử trận hoặc bị thương. Hiện Ukraine đang khát khao có thêm đội ngũ tân binh.
Những người lính Ukraine đã có tuổi. Ảnh: Nytimes.
Dân số Ukraine tồn tại nhiều vấn đề từ các thập kỷ trước
Mong muốn là một chuyện, thực tế lại là một chuyện khác. Cơ cấu dân số của Ukraine hiện nay gây khó khăn thực sự cho họ. Ukraine đang còn rất ít nam thanh niên, nhất là nam giới khỏe mạnh dưới 30 tuổi - xương sống cho hầu hết các quân đội. Ukraine hiện phải cân bằng giữa nhu cầu cung cấp quân để đối phó với cuộc tiến công của Nga và nhu cầu gìn giữ dân số, tránh việc làm rỗng cả một thế hệ.
Tổng thống Ukraine Zelensky vào đầu tháng 4/2024 đã thực hiện các biện pháp được coi là khó khăn đối với quốc gia này, đó là hạ tuổi phải đi quân dịch từ 27 xuống 25. (Mức tuổi này được coi vẫn là cao theo tiêu chuẩn của luật nghĩa vụ quân sự ở hầu hết các nước. Như ở Mỹ, nam giới có thể bị gọi tòng quân ở tuổi 18).
Việc Ukraine lưỡng lự khi hạ tuổi tòng quân phản ánh đặc trưng nhân khẩu học của nước này trong hơn một thế kỷ qua.
Tỷ lệ sinh của Ukraine giảm mạnh trong những thập kỷ đầu tiên sau khi Liên Xô sụp đổ. Hiện tượng này không chỉ có ở Ukraine mà còn xảy ra ở hầu hết các nước thuộc không gian hậu Xô viết, bao gồm cả Nga. Thời kỳ đó, kinh tế các nước này trì trệ, khủng hoảng, tỷ lệ tử vong tăng mạnh trong cả một thế hệ nam giới, chủ yếu do các bệnh tim mạch, tệ nghiện rượu và chấn thương nơi làm việc.
Thế nhưng thách thức nhân khẩu học của Ukraine thời chiến tệ hơn của Nga rất nhiều. Vì dù sao, Nga cũng có dân số tổng thể lớn gấp 4 lần so với Ukraine, nên Nga có nhiều nam giới hơn để lựa đưa vào quân đội. Bên cạnh đó, mức độ giảm tỷ lệ sinh ở Ukraine nhanh hơn ở Nga.
Vào thập niên 1990, tương lai bất định ám ảnh cuộc sống người dân ở Ukraine. Tiền tiết kiệm và lương bổng chốc trở nên vô nghĩa trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế. Oleksandr Gladun - Phó Giám đốc Viện Nhân khẩu học và nghiên cứu xã hội Ptukha cho biết, sự bất định đó “ảnh hưởng đến hành vi sinh sản của dân chúng”.
Vào năm 1991, khi Ukraine tách ra độc lập, phụ nữ Ukraine trung bình sinh 1,9 đứa con. Một thập kỷ sau đó, tỷ lệ sinh giảm xuống còn 1,1 đứa trẻ trên một phụ nữ.
Khi những đứa trẻ lớn lên, bước sang độ tuổi từ 20 đến 29, tác động từ số lượng nhỏ những người như vậy được cảm thấy rõ trong lực lượng lao động, đặc biệt là sau khi Nga phát động “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine vào đầu năm 2022.
Nhiều phụ nữ Ukraine rời bỏ đất nước, tạo khoảng trống khó lấp đầy
Quyết định mới đây của Tổng thống Zelensky về việc gọi nhập ngũ đối với nam giới đủ 25 tuổi trở lên có nguy cơ làm giảm nhóm dân số ít ỏi này của người Ukraine. Theo ước tính của chính phủ Ukraine, có khoảng 467.000 nam thanh niên Ukraine trong độ tuổi 25-26. Trong số này, nhiều người đang phục vụ trong quân ngũ, sống ở vùng Nga mới kiểm soát hoặc bên ngoài Ukraine. Số khác thì đang có việc làm hoặc bị tàn tật nên được miễn nghĩa vụ quân sự.
Do vậy, giới lãnh đạo Ukraine tin rằng họ không còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc phải hạ thấp độ tuổi gọi nhập ngũ.
Tỷ lệ thương vong của quân đội Ukraine trong cuộc đối đầu với Nga trên chiến trường khá cao. Hiện hầu hết nam giới muốn tình nguyện tòng quân thì đều đã ra trận.
Người ta không rõ liệu Ukraine sẽ tuyển binh và huấn luyện thêm quân mà họ cần với tốc độ nhanh chóng như thế nào, và liệu những quân nhân này có sẵn sàng trước khi Nga mở chiến dịch tấn công quy mô rộng lớn hơn dự kiến vào mùa hè tới hay không.
Xung đột vũ trang Nga - Ukraine đang có ảnh hưởng rõ rệt đến thế hệ tiếp theo của Ukraine. Hiện số ca sinh tại Ukraine đã giảm gần một nửa từ năm 2021 đến năm 2023.
Các nhà nhân khẩu học cho biết, một nhân tố quan trọng khác đằng sau sự sụt giảm này là khoảng 800.000 phụ nữ Ukraine từ 18 đến 34 tuổi đã di tản sang các nước EU, theo Eurostat. Giờ đây, sự thiếu vắng phụ nữ đóng vai trò lớn hơn trong nhân khẩu Ukraine so với việc động viên nam giới vào quân đội.
Trong khi đó, tại những vùng mà Nga mới giành được từ tay Ukraine, phía Nga cũng tiến hành gọi nhập ngũ đối với các nam thanh niên gốc Ukraine, bắt đầu từ tuổi 18.
Nhà nhân khẩu học Gladun, cho biết tương lai dân số Ukraine hiện phụ thuộc vào cả 2 yếu tố sau: Số lượng nam giới tử trận trên tiền tuyến và số lượng phụ nữ từ châu Âu quay trở về Ukraine.
