Thể chế chính sách về GDĐH còn có mâu thuẫn, thiếu thống nhất
Ông Trần Thanh Mẫn cho hay, giáo dục đại học hiện nay còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cả về quy mô, cơ cấu ngành nghề và kỹ năng làm việc.
Chiều ngày 05/11, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo và Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức Hội thảo Giáo dục năm 2023 về chủ đề: “Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học” nhằm góp phần đánh giá kết quả 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo liên quan đến lĩnh vực giáo dục đại học; đồng thời, đóng góp ý tưởng, luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc nghiên cứu, xây dựng và ban hành các chủ trương, chính sách lớn về giáo dục đại học và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao trong thời gian tới.
Hội thảo có sự tham gia dự và chỉ đạo của ông Trần Thanh Mẫn - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội.
Hội thảo còn có sự tham dự của Ông Nguyễn Đắc Vinh – Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội; Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Hải Quân – Giám đốc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; Giáo sư, Tiến sĩ Lê Quân – Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội.
Toàn cảnh Hội thảo Giáo dục năm 2023.
Tham gia Hội thảo còn có lãnh đạo các cơ quan của Quốc hội, các đại biểu Quốc hội hiện đang công tác trong lĩnh vực giáo dục đại học; Lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương; Lãnh đạo Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam và hơn 100 chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục; đại diện các tập đoàn, doanh nghiệp.
Phát biểu khai mạc, chỉ đạo Hội thảo, ông Trần Thanh Mẫn - Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội chia sẻ, chủ đề Hội thảo về: “Thể chế, chính sách nâng cao chất lượng giáo dục đại học” là rất thiết thực và có tính thời sự cao, nhất là trong thời điểm các cấp, các cơ quan liên quan đang tiến hành tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Vì vậy, việc đánh giá thực trạng, phân tích nguyên nhân, kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, vướng mắc trong thực tế là yêu cầu quan trọng, để từ đó, đề xuất những giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn, vướng mắc, đặc biệt là những bất cập về thể chế, chính sách, để tạo điều kiện cho giáo dục đại học phát huy tối đa tiềm năng, sức sáng tạo trong đào tạo, cung cấp cho đất nước nguồn nhân lực có trình độ chất lượng, đáp ứng tốt nhu cầu đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Ông Trần Thanh Mẫn cho biết, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng năm 1991 đã thông qua cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội, trong đó xác định, giáo dục đào tạo và khoa học công nghệ phải được xem là quốc sách hàng đầu. Trên cơ sở đó, việc phát triển giáo dục và đào tạo, phát huy nguồn lực con người liên tục được nhấn mạnh qua các kỳ Đại hội Đảng và trở thành một trong những nhiệm vụ, giải pháp đột phá chiến lược.
Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 11 đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng lấy chất lượng và hiệu quả làm thước đo, nhằm mục tiêu phát triển toàn diện con người, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực gắn với khơi dậy khát vọng ý chí tự lực, tự hào dân tộc và giá trị văn hóa con người Việt Nam thời đại mới.
Ông Trần Thanh Mẫn - Ủy viên Bộ Chính Trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội phát biểu chỉ đạo Hội thảo.
Một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu được đề cập trong Nghị quyết là hoàn thiện thể chế, chính sách nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, trong đó có giáo dục đại học.
Thời gian qua, lĩnh vực giáo dục đại học đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Quy mô giáo dục đại học, công tác quản lý quản trị đại học có bước phát triển và nhiều đổi mới. Theo Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giai đoạn năm 2013 – 2021, số lượng cơ sở giáo dục đại học tăng từ 207 trường lên 237 trường, quy mô đào tạo trình độ giáo dục đại học tăng từ 1.546. 748 người lên 2. 021.901 người.
Nhiều trường đã tích cực, chủ động phát triển các chương trình đào tạo theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế; số lượng, trình độ, năng lực đội ngũ giảng viên các trường đại học cũng được nâng lên, tỷ lệ giảng viên có học vị tiến sĩ tăng từ 14,38% (năm 2013) lên 31,28% (năm 2021); số lượng giảng viên trình độ sau đại học tăng từ 37.856 người (năm 2013) lên 70.018 người (năm 2021).
Cơ sở vật chất của nhiều trường đại học được tăng cường, được đầu tư các phòng thí nghiệm hiện đại, đáp ứng tốt nhiệm vụ giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học. Các đại học, trường đại học hàng đầu của Việt Nam liên tục xuất hiện và tăng thứ hạng, giữ vị trí tốt trong các bảng xếp hạng đại học uy tín trên thế giới.
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội cũng chia sẻ những hạn chế, rào cản trong phát triển giáo dục đại học hiện nay.
Ông Trần Thanh Mẫn cho hay, giáo dục đại học hiện nay còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập cả về quy mô, cơ cấu ngành nghề và kỹ năng làm việc.
Thể chế chính sách điều chỉnh lĩnh vực giáo dục đại học còn có sự mâu thuẫn, thiếu thống nhất trong cách hiểu, vận dụng và hướng dẫn thi hành, đặc biệt là việc thực hiện tự chủ đại học.
Quy mô giáo dục đại học của nước ta có tăng nhưng chưa đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế tri thức; kinh phí đầu tư cho giáo dục đại học còn thấp; chính sách xã hội hóa giáo dục chưa thực sự thu hút được nhiều thành phần xã hội tham gia; số lượng cơ cấu, chất lượng đội ngũ giảng viên chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao; nhất là về năng lực đổi mới sáng tạo, công tác nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế còn chưa tương xứng với tiềm năng; hệ thống bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học chưa được hoàn thiện.
Ông Trần Thanh Mẫn khẳng định: Giáo dục đại học có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao. Các trường đại học không chỉ là nơi đào tạo cung cấp nguồn nhân lực chất lượng trình độ cao mà còn là nơi nuôi dưỡng phát triển tri thức, tiềm lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo của đất nước, tạo động lực mới cho hội nhập và phát triển bền vững.
Vì vậy, nâng cao chất lượng giáo dục đại học là nhu cầu tất yếu và cấp thiết trong bối cảnh nền kinh tế tri thức, bên cạnh đó, thể chế chính sách pháp luật được coi là yếu tố then chốt có vai trò định hướng dẫn dắt, tạo khuôn khổ pháp lý cho việc tổ chức, vận hành, là công cụ hữu hiệu để quản lý, phát triển hoạt động của từng lĩnh vực kinh tế, xã hội diễn ra theo đúng mục tiêu đã xác định.
Nếu được ban hành kịp thời, đồng bộ, phù hợp, có tầm nhìn, có khả năng dự báo thì thể chế chính sách pháp luật sẽ góp phần soi đường, tạo động lực thúc đẩy lĩnh vực này phát triển. Ngược lại, sẽ gây ra rào cản đối với sự đổi mới và phát triển.
"Với ý nghĩa đó, tại Hội thảo hôm nay, tôi đề nghị các đại biểu thảo luận kỹ lưỡng về chất lượng giáo dục đại học, từ tác động của thể chế, chính sách dưới các góc độ khác nhau từ cơ quan quản lý Nhà nước, cơ sở đào tạo, người sử dụng lao động, doanh nghiệp xã hội.
Đặc biệt cần làm rõ những vướng mắc, rào cản có liên quan đến thể chế, chính sách, đề xuất giải pháp phù hợp, trong đó tập trung vào nội dung trọng tâm về chính sách nâng cao chất lượng chuyên môn, học thuật, đổi mới quản trị đại học, đẩy mạnh tự chủ đại học; chính sách về nguồn lực đầu tư; chính sách đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý giáo dục đại học; chính sách xã hội hóa giáo dục đại học; về hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học và giáo dục đại học gắn với việc làm sau khi ra trường", ông Trần Thanh Mẫn chia sẻ.
Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội kỳ vọng các đại biểu sẽ đưa ra kiến nghị cụ thể với các cơ quan Đảng, cơ quan Quốc hội, cơ quan Chính phủ, các cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương, địa phương, để góp phần cải thiện môi trường quản lý, hoàn thiện thể chế chính sách pháp luật, tạo điều kiện nâng cao chất lượng, phát triển hệ thống giáo dục đại học, chất lượng nguồn nhân lực trình độ cao.
