Thể chế đi trước và 'mở đường 'cho phát triển

Quang cảnh Diễn đàn. Ảnh: P. THẮNG

Thể chế - nhân tố quan trọng tạo nên đột phá tăng trưởng

Các đại biểu khẳng định, trong sự nghiệp đổi mới phát triển đất nước, Đảng ta luôn nhất quán quan điểm coi hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ chiến lược, xuyên suốt.

Đặc biệt trong nhiệm kỳ 2021-2025, việc thể chế hóa các chủ trương lãnh đạo của Đảng thực hiện nhanh chóng, quyết liệt với sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan, góp phần “biến chủ trương thành dòng chảy trong cuộc sống” và mang lại những kết quả thiết thực, được sự ủng hộ, đồng thuận cao của xã hội. Nhiều văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hoàn thiện khung khổ pháp lý của nền kinh tế thị trường được sửa đổi, bổ sung theo hướng tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn lực xã hội, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... Chất lượng văn bản pháp luật không ngừng được nâng lên…

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nhấn mạnh, nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đã chứng kiến một giai đoạn đầy khó khăn, thách thức, khi đất nước phải đồng thời ứng phó những sức ép chưa từng có từ đại dịch, thiên tai, biến đổi khí hậu, đến những thay đổi sâu sắc của kinh tế - chính trị toàn cầu và yêu cầu cấp bách của quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Trong bối cảnh đó, Quốc hội đã kiên định bản lĩnh, giữ vững vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, nắm bắt các cơ hội phát triển, góp phần tích cực đưa đất nước vượt qua khó khăn, hoàn thành các mục tiêu mà Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đề ra.

“Đặc biệt, trong công tác lập pháp đã đạt nhiều bước tiến quan trọng không chỉ về đổi mới tư duy, cách tiếp cận, tính chuyên nghiệp và số lượng luật, nghị quyết kỷ lục được Quốc hội thông qua trong một nhiệm kỳ, mà còn thể hiện rõ tinh thần “kiến tạo - đồng hành - lắng nghe - dẫn dắt sự phát triển” - ông Hoàng Thanh Tùng nêu rõ.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi phát biểu tại Diễn đàn. Ảnh: P. THẮNG

Làm rõ thêm kết quả này, Phó Thủ tướng Hồ Quốc Dũng dẫn chứng, tăng trưởng năm 2021 chỉ đạt 2,58% do tác động của dịch bệnh, nhưng đến năm 2025 dự kiến tăng trưởng đạt 8%, bất chấp bối cảnh thế giới và trong nước còn nhiều khó khăn, thiên tai, biến động lớn; thu ngân sách nhà nước dự kiến vượt 2,3 triệu tỷ đồng.

Theo Phó Thủ tướng, những kết quả tích cực này có vai trò rất quan trọng của việc hoàn thiện thể chế, đặc biệt là các nghị quyết, luật pháp tháo gỡ vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật. Đây cũng là minh chứng cho thấy pháp luật không chỉ là công cụ quản lý mà còn là động lực thúc đẩy tăng trưởng.

Đổi mới mạnh mẽ tư duy làm luật

Cùng với những kết quả tích cực, các ý kiến tại Diễn đàn cũng thẳng thắn chỉ ra nhiều vướng mắc, bất cập… Đáng chú ý là tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về quản lý; còn những quy định chồng chéo, mâu thuẫn, chưa rõ ràng, cản trở việc thực thi, không thuận lợi cho việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút và khơi thông nguồn lực đầu tư. Tổ chức thực thi pháp luật vẫn là khâu yếu...

Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại Việt Nam (VCCI) Đậu Anh Tuấn nêu: “Có tới 2.200 vướng mắc từ thực tiễn do doanh nghiệp báo cáo về sự mâu thuẫn, bất cập của quy định pháp luật. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính vẫn phức tạp, nhiều tầng nấc; cách thức quản lý nhà nước còn nặng tiền kiểm, thiếu hậu kiểm…

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: P. THẮNG

Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi chỉ rõ, khung pháp lý cho các lĩnh vực mới như kinh tế số, dữ liệu, fintech, AI, chuyển đổi xanh, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn... còn thiếu và chậm được ban hành, khiến chúng ta bị động trong cạnh tranh toàn cầu. Một số loại thị trường, phương thức giao dịch thị trường hiện đại chậm hình thành và phát triển, vận hành còn nhiều vướng mắc…

“Nếu không đột phá mạnh mẽ trong tư duy lập pháp, phương thức làm luật và cơ chế thi hành, thể chế có thể trở thành điểm nghẽn thay vì động lực phát triển” - ông Mãi nhận định.

Theo ông Phan Văn Mãi, để hiện thực hóa khát vọng đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao, tăng trưởng cao với tốc độ hai con số, cần phải “biến cải cách thể chế thành lợi thế cạnh tranh, thành động lực phát triển”.

Theo đó, cần đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật theo hướng tập trung xây dựng khuôn khổ pháp luật minh bạch, hiện đại, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo, tạo không gian áp dụng pháp luật cho người dân, doanh nghiệp và cả cơ quan thực thi. Đồng thời, đẩy nhanh quá trình đưa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật cụ thể, bảo đảm không để “độ trễ thể chế” làm lỡ nhịp phát triển.

Cùng với đó, cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật cho các lĩnh vực mới, hướng đến mục tiêu đến năm 2028 hoàn thành hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư kinh doanh, đưa môi trường đầu tư của Việt Nam lọt top 3 của ASEAN như là Nghị quyết 66 đã đề ra.

“Thể chế kinh tế tài chính phải đi trước, mở đường, nhất là ở các lĩnh vực mới như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh…Tạo khuôn khổ pháp lý linh hoạt cho phát triển mạnh mẽ kinh tế tư nhân” - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng nhấn mạnh việc cần thúc đẩy các lĩnh vực kinh doanh mới như kinh tế đô thị thông minh, kinh tế tầm thấp, kinh tế không gian hay là kinh doanh xuyên biên giới, v.v. rất nhiều lĩnh vực mới đang đặt ra với chúng ta. Đặc biệt, trong hoàn thiện hệ thống pháp luật về kinh tế tài chính, cần ưu tiên hoàn thiện pháp luật ở năm lĩnh vực quan trọng: Đất đai, quy hoạch, bất động sản; Tài chính, ngân hàng, thị trường vốn; Doanh nghiệp, đầu tư, cạnh tranh; Kinh tế số, dữ liệu, đổi mới sáng tạo; Năng lượng, lao động, môi trường và phát triển bền vững.

Đồng quan điểm, ông Hoàng Thanh Tùng - cho rằng, việc hoàn thiện thể chế trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới là yêu cầu cấp thiết. Khung pháp lý điều chỉnh nội dung này cần được xây dựng và hoàn thiện để đi trước một bước, thay vì chỉ chạy theo thực tiễn; thể chế, pháp luật về kinh tế phải trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững.

Đ. KHOA