Thể chế pháp luật về phòng, chống tham nhũng để kiểm soát rủi ro quyền lực trong quản trị công

Cân nhắc về xác minh biến động tài sản, thu nhập phải kê khai từ 1 tỷ đồng

Qua thảo luận, nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, phù hợp với yêu cầu tăng cường kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tham nhũng từ sớm, từ xa. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng dự án luật lần này vẫn còn thiên về chỉnh lý kỹ thuật, trong khi yêu cầu thực tiễn đòi hỏi một bước tiến có tính cải cách thể chế, coi phòng, chống tham nhũng không chỉ là thanh tra - xử lý vi phạm, mà là kiểm soát rủi ro quyền lực trong quản trị công.

Trong dự thảo luật, một số sửa đổi, hoàn thiện đáng chú ý liên quan đến các quy định về cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập và việc kê khai tài sản, thu nhập. Về tài sản, thu nhập phải kê khai (Điều 35), dự thảo Luật quy định tăng giá trị tài sản kê khai từ “50 triệu đồng” lên “150 triệu đồng”.

Về giá trị tài sản, mức thu nhập để theo dõi biến động, xác minh tài sản, thu nhập, dự thảo Luật quy định tăng giá trị tài sản, mức thu nhập khi có biến động tăng trong năm từ “300 triệu đồng” lên “1 tỷ đồng”. Theo cơ quan soạn thảo, quy định này để phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và thời giá hiện nay có nhiều thay đổi so với năm 2018; đồng thời bảo đảm tính thống nhất với mức tăng giá trị tài sản phải kê khai.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) phát biểu thảo luận.

Dẫn nội dung từ dự thảo luật: Trường hợp tài sản tăng thêm từ 1 tỷ đồng trở lên, cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập phải tiến hành xác minh, đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) băn khoăn về quy định này. Theo đại biểu, điều quan trọng không phải là tài sản tăng bao nhiêu, mà là người kê khai có giải trình rõ ràng, hợp lý hay không. Nếu người kê khai có chứng từ, bằng chứng hợp pháp về việc mua bán, chuyển nhượng tài sản thì không nên bắt buộc xác minh, tránh gây lãng phí thời gian và nguồn lực.

Việc xác minh chỉ nên tiến hành khi có dấu hiệu kê khai không trung thực, có tố cáo hoặc nghi ngờ về nguồn gốc tài sản. Làm như vậy vừa hợp lý, vừa tránh tạo tâm lý e ngại cho những người có thu nhập chính đáng.

Bên cạnh đó, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, không nên áp dụng hình thức bốc thăm để xác minh để lựa chọn người được xác minh tài sản. Đại biểu đề nghị có quy định cứng về tỷ lệ xác minh tài sản hằng năm. Theo đại biểu, có thể xác minh 20% theo hình thức quay vòng trong 5 năm chứ không phải bốc thăm. "Khi đó xác minh tài sản trở thành việc hết sức bình thường, không có gì là xấu, trừ trường hợp bất thường xác minh rồi lại xác minh tiếp".

Đề nghị xác minh tài sản người thân của tội phạm tham nhũng, ngăn chặn tẩu tán

Về quy định thu hồi tài sản tham nhũng, theo một số đại biểu đây là vấn đề được dư luận rất quan tâm. Thực tế, nhiều trường hợp sau khi bị phát hiện tham nhũng, người vi phạm đã tẩu tán hoặc phân tán tài sản cho người thân, gây khó khăn trong quá trình thu hồi.

Do đó, đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị luật cần bổ sung quy định trường hợp đã bị truy tố tội tham nhũng, làm thất thoát tài sản thì trong quá trình thu hồi, có thể điều tra không chỉ riêng tài sản của cá nhân mà điều tra cả tài sản của những người có liên quan để tránh phân tán, tẩu tán tài sản; tạo sự răn đe mạnh hơn và cũng tạo điều kiện để thu hồi tài sản được tốt hơn.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 1.

Về phạm vi sửa đổi và nguyên tắc của Luật (liên quan Điều 4 và Điều 45, 51 của Luật hiện hành), đại biểu Lê Thu Hà (đoàn Lào Cai) cho rằng, dự thảo mới tập trung vào một số điều khoản kỹ thuật, trong khi còn nhiều chủ trương lớn của Đảng chưa được thể chế hóa đầy đủ, đặc biệt là cơ chế thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt và xử lý tài sản, thu nhập không giải trình được nguồn gốc. Đây là những vấn đề đã được đặt ra từ nhiều năm, được Bộ Chính trị, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực kết luận rõ, nhưng lần sửa đổi này vẫn chưa có quy định cụ thể.

Từ đó, đại biểu Lê Thu Hà đề nghị “bổ sung nguyên tắc xử lý, thu hồi tài sản tham nhũng không qua thủ tục kết tội, giao Chính phủ quy định chi tiết để kịp thời thực hiện các chỉ thị và quy định của Bộ Chính trị; đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm giải trình của người có chức vụ, quyền hạn-coi đây là nghĩa vụ pháp lý chứ không chỉ là yêu cầu hành chính”.