Thế giới đối mặt với 'cơn sóng thần' nợ chính phủ

Trái phiếu chính phủ Mỹ kém hấp dẫn?

Doanh số bán trái phiếu chính phủ dự kiến sẽ tăng thêm trong năm tới khi thâm hụt ngân sách ngày càng gia tăng ở các nước phát triển. Thật không may, điều đó trùng hợp với việc các ngân hàng trung ương đang đẩy nhanh việc giảm lượng nắm giữ trái phiếu tích lũy thông qua các gói Nới lỏng định lượng (QE). Con số gấp đôi này có nghĩa là lợi suất trái phiếu sẽ gia tăng áp lực, cho một năm 2024 khó khăn.

Trong khi đó, nhu cầu của nhà đầu tư đã được chứng minh là không ổn định trong năm nay. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) và Ngân hàng Anh (BoE) có thể phải kiềm chế sự nhiệt tình trong việc thu hẹp bảng cân đối kế toán nếu chi phí vay của chính phủ kéo dài mức tăng, khiến lợi suất trung bình 10 năm của các quốc gia Nhóm G7 tăng vọt 3,5% trong năm nay, nghĩa là cao hơn gấp đôi mức trung bình trong 5 năm trở lại đây.

Theo các nhà phân tích tại Bank of America (BoA), việc phát hành trái phiếu kho bạc Mỹ dự kiến sẽ đạt mức kỷ lục 1,34 nghìn tỷ USD vào năm tới. Thậm chí, mức tăng đó chỉ bằng 3/4 mức thâm hụt ngân sách 1,8 nghìn tỷ USD dự kiến cho năm 2024. BoA cũng dự đoán thâm hụt năm 2026 sẽ tăng lên, chắc chắn sẽ hướng tới cột mốc 2 nghìn tỷ USD.

Chính phủ Mỹ đã không ít lần rơi vào cảnh vỡ nợ. Trong ảnh: Trụ sở Bộ Tài chính Mỹ. Ảnh: AP

Bloomberg bình luận, dựa vào nhà đầu tư nước ngoài đã được chứng minh là “con dao hai lưỡi” trong năm qua. Một khi đồng USD suy yếu đáng kể, nó sẽ làm giảm sự thèm muốn ở nước ngoài đối với khoản nợ của Mỹ.

Nguyên nhân chính khiến lãi suất trái phiếu Mỹ kỳ hạn 10 năm giảm 50 điểm cơ bản từ đầu tháng đến nay là bởi thông báo hoàn trả quý 4 thấp hơn dự kiến vào ngày 30/10. Nó cho thấy thị trường trái phiếu Mỹ nhạy cảm như thế nào, và nói rộng hơn là phần còn lại của thế giới đã trở thành “các cuộc đấu giá kho bạc” ngày càng mở rộng.

Tuy nhiên, lợi suất ở mức 4,5% vẫn cao hơn 1 điểm phần trăm so với tháng 4, mặc dù giảm so với mức đỉnh 5% vào giữa tháng 10. Theo Bloomberg, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến giá trị trái phiếu, nhưng có một yếu tố bất biến trong thế giới luôn thay đổi này là việc phát hành nợ ngày càng tăng.

Fed đã giảm 95 tỷ USD trong bảng cân đối kế toán mỗi tháng kể từ tháng 6/2022, và đã cắt hơn một nghìn tỷ USD cho đến nay để giảm xuống còn 7,8 nghìn tỷ USD. Sẽ là cả một chặng đường dài để quay trở lại mốc 4 nghìn tỷ USD trước đại dịch, nhưng việc duy trì đủ thanh khoản trên thị trường thu nhập cố định chuẩn của thế giới là điều tối quan trọng.

Cơ sở của điều này là việc ổn định cơ bản các điều kiện, vì những người tham gia thị trường có thể giữ tài sản thế chấp để lấy tiền mặt có sẵn. Nhưng việc sử dụng nó đang giảm nhanh chóng và hiện chỉ còn dưới một nửa mức đỉnh cao. Hành động cân bằng này cho đến nay đã diễn ra tốt đẹp, nhưng không có gì bảo đảm điều này sẽ được duy trì. Rủi ro được cho là sự kết hợp giữa việc thắt chặt tiền tệ của Fed với việc mở rộng nguồn cung của Bộ Tài chính Mỹ.

Tình cảnh chung

Bức tranh nói trên đang được phản ánh ở cả châu Âu, khi mà Đức, Pháp, Italia và Tây Ban Nha sẽ tăng doanh số bán trái phiếu lên hơn 1,1 nghìn tỷ euro (1,2 nghìn tỷ USD) vào năm tới. Ủy ban châu Âu (EC) cũng dự kiến sẽ phát hành 150 tỷ euro trái phiếu, tức là tăng 1/5. Tổng doanh thu trong khối dự kiến sẽ tăng 10% trong năm tới - theo ước tính từ HSBC Holdings.

Nhưng chính việc phát hành ròng sau khi mua lại và hoạt động của ngân hàng trung ương được cho mới là vấn đề quan trọng nhất, đặc biệt là khi hỗ trợ của ECB không còn nữa, sau khi ngân hàng này bắt đầu cắt giảm các khoản tái đầu tư hồi tháng 3 đối với các gói trái phiếu QE lớn hơn. Theo Boomberg, toàn bộ ảnh hưởng từ khoảng 315 tỷ euro không còn được bơm trở lại hằng năm sẽ được cảm nhận rõ ràng hơn trong năm tới.

Đã có những quan điểm “diều hâu” được đưa ra từ Hội đồng Điều hành rằng việc tái đầu tư cũng nên được hạn chế đối với danh mục trái phiếu thứ 2.

Tại Đại hội Ngân hàng châu Âu ở Frankfurt (Đức) mới đây, Giám đốc Ngân hàng Trung ương Bỉ Pierre Wunsch đã kêu gọi khối “dừng lại càng sớm càng tốt”. Các nhà phân tích của HSBC cho rằng điều này có thể xảy ra ngay sau cuộc họp ngày 14/12 tới, và dự kiến điều này sẽ bổ sung 65 tỷ euro vào khoản phát hành ròng hằng năm - tăng 63% đối với 4 bên đi vay lớn nhất của Khu vực đồng euro.

Ngay cả việc giảm một chút tái đầu tư QE được cho cũng là khó khăn. Đây là “tuyến phòng thủ” đầu tiên đối với Khu vực đồng euro vì nó cho phép các khoản nợ sắp đáo hạn của Đức được “tái chế” để mua trái phiếu của Italia. Dòng vốn chảy ra khỏi Đức từ tháng 6/2022 đến tháng 9/2023 là 19,2 tỷ euro, trong khi Italia ghi nhận dòng vốn chảy vào là 13 tỷ euro. Việc loại bỏ lợi ích đó khi nền kinh tế Khu vực đồng euro đang suy thoái được đánh giá sẽ là một việc làm liều lĩnh.

Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) hiện “một mình một ngựa” trong việc thắt chặt định lượng, khi mà tốc độ giảm đang gấp đôi so với Fed và ECB. BoE dự kiến sẽ giảm lượng nắm giữ trái phiếu giá 750 tỷ bảng Anh (930 tỷ USD) còn lại của mình thêm 110 tỷ bảng nữa trong năm nay. Bất chấp khoản lỗ hơn 15 tỷ bảng Anh cho đến nay từ hoạt động bán hàng tích cực,

Giám đốc điều hành BOE phụ trách Thị trường Andrew Hauser hồi đầu tháng này đã nói rõ, mục tiêu của ngân hàng là giảm bảng cân đối kế toán xuống một nửa mức hiện tại.

Nguồn cung trái phiếu chính phủ Anh dự kiến sẽ vào khoảng 260 tỷ bảng Anh vào năm tới, tăng 20% so với năm nay. Việc BoE tiếp tục gánh thêm nợ, thông qua việc tăng thêm 40% vào gánh nặng ròng sẽ làm tăng thêm khả năng chịu đựng của các nhà đầu tư vẫn đang quay cuồng vì cuộc khủng hoảng ngân sách nhỏ một năm trước.

Tương tự như Khu vực đồng euro, tăng trưởng của Vương quốc Anh đã đi ngang trong suốt 2 năm qua và đang trên đà chuyển sang tiêu cực.

Ngày càng có nhiều dự đoán rằng các ngân hàng trung ương đang ở đỉnh điểm của chu kỳ tăng lãi suất, nhưng việc giảm danh mục trái phiếu QE sẽ tiếp tục thắt chặt các điều kiện tiền tệ. Bloomberg nhận định, nếu tăng trưởng toàn cầu sụt giảm vào năm tới, có thể không lâu nữa, việc cắt giảm lãi suất hoặc tạm dừng thu hẹp bảng cân đối kế toán - hoặc có thể cả hai - đều sẽ nằm trong chương trình nghị sự của thị trường.

Hương Thảo