Thế giới hậu COVID-19: Hành vi thay đổi, robot lên ngôi

Đại dịch Covid-19 đã và đang thay đổi những thói quen của con người

Bài liên quan

Chuỗi giá trị toàn cầu sẽ phát triển như thế nào trong nền kinh tế hậu COVID-19

Thế giới 2020 - Năm của những bất ổn và thách thức

Giao thừa lặng lẽ, thế giới mở cửa đón năm 2021 theo nhiều cách

Những thay đổi hậu COVID-19

Nhân loại đã trải qua nhiều cuộc khủng hoảng trong quá trình tiến hóa của mình. Tất cả những cuộc khủng hoảng trong lịch sử đã thúc đẩy nhân loại khám phá những biên giới mới và trải qua những trải nghiệm mới. Nhưng nền văn minh nhân loại hiện đại chưa bao giờ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng như đại dịch Covid-19. Nó ảnh hưởng đến rất nhiều ranh giới cuộc sống khác nhau và vượt xa tầm kiểm soát và hiểu biết của bất kỳ lĩnh vực kiến thức nào.

Cuộc khủng hoảng không chỉ đơn thuần xoay quanh về một loại virus lây nhiễm từ người sang người trên khắp thế giới, đại dịch còn cho thấy sự mong manh của các hệ thống chăm sóc sức khỏe, các tổ chức, chính phủ, Liên Hợp Quốc và Tổ chức Y tế thế giới (WHO), cũng như sự thiếu phối hợp giữa họ.

Cuộc khủng hoảng hiện nay không chỉ về những mất mát từ đại dịch mà còn về hậu quả sâu rộng của nó đối với hành vi của con người. Các biện pháp như kiểm dịch hàng loạt, phong tỏa, luật lệ mới, theo dõi và giám sát công dân có thể sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến cuộc sống của con người.

Ảnh hưởng có thể tác động mạnh nhất là sức khỏe tâm thần. Con người vốn là sinh vật xã hội, không đơn độc. Vì vậy, nếu sự tiếp xúc xã hội giảm xuống dưới mức mong đợi, con người sẽ bắt đầu cảm thấy cô đơn và điều đó gây ra sự căng thẳng và chán nản.

Sự căng thẳng của sự cô đơn làm suy giảm sức khỏe tinh thần và thể chất thông qua các hành vi như tự làm hại bản thân, rối loạn điều chỉnh hành vi và căng thẳng sau chấn thương. Hành vi sau đại dịch sẽ tạo ra xu hướng ít tiếp xúc với xã hội hơn, vì lòng tin giữa các thành viên trong cộng đồng con người sẽ xuống mức thấp nhất mọi thời đại.

Một kiểu người mới sẽ xuất hiện với hành vi và suy nghĩ hàng ngày sẽ khác với những gì họ đã từng có trước khi đại dịch bùng phát. Họ có thể sẽ cư xử theo lý trí hơn là tình cảm.

Thế hệ sinh ra sau đại dịch sẽ suy nghĩ khác với thế hệ trước đại dịch. Sự sạch sẽ và vệ sinh sẽ trở thành mối quan tâm lớn và chi tiêu cho sức khỏe của cả cá nhân và chính phủ sẽ là ưu tiên hàng đầu.

Hệ thống chính trị, luật pháp và kinh tế hiện tại sẽ phải thích ứng với thế hệ mới này. Những thay đổi về hành vi sẽ buộc các doanh nghiệp và tập đoàn phải tìm kiếm hàng tồn kho và chiến lược mới để làm quen với thực tế mới.

Xu hướng số hóa có thể sẽ tăng lên khi áp dụng phương tiện ảo cho tất cả các loại trải nghiệm, cho dù là mua sắm, giao dịch, bán hàng hay kế toán.

Không còn nghi ngờ về việc đại dịch Covid-19 đã để lại cho thế giới một di sản phức tạp. Nhưng liệu đây có phải là sự kiện cuối cùng trong số những sự kiện như vậy, hay thế giới đang bước vào thời kỳ của những hiện tượng bất ngờ, khó đoán và mang lại những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế. Điều này được các chuyên gia kinh tế gọi là hiện tượng “Thiên nga đen”.

Nhân loại đang đối mặt với ngày càng nhiều những hiện tượng bất ngờ và khó đoán, với những hậu quả nghiêm trọng

Dự báo về thế kỷ "thiên nga đen"

"Thiên nga đen" là những sự kiện đáng ngạc nhiên được cho là có xác suất xảy ra rất thấp, nhưng khi xuất hiện nó lại nằm ngoài mọi dự đoán hoặc mong đợi bình thường của con người.

Khi nhân loại bước vào thế kỷ 21, có rất nhiều lạc quan và hy vọng. Nhiều người coi đó là bình minh của một kỷ nguyên mới, hoặc là sự khởi đầu của một thế giới mới. Nhưng trong vòng hai thập kỷ, thế giới đã chứng kiến một số sự kiện thiên nga đen lớn như vụ khủng bố ngày 11/9, sóng thần ở Ấn Độ Dương, khủng hoảng tài chính toàn cầu, thảm họa hạt nhân Fukushima, và bây giờ là Covid-19.

Những thập kỷ sắp tới có thể sẽ xuất hiện nhiều bất ổn và ngẫu nhiên trong trật tự toàn cầu đang có những thay đổi, làm tăng xác suất xảy ra sự kiện Thiên nga đen. Hầu hết mọi tiến bộ công nghệ đáng nhớ đều là một con thiên nga đen. Các môn học như kinh tế học, dịch tễ học, khoa học dinh dưỡng, vật lý lượng tử và tâm lý học không phải là các lĩnh vực tuyến tính như kỹ thuật, thiên văn học và sinh học, nhưng cũng có thể tạo ra những thay đổi to lớn.

“Vấn đề bối cảnh bên ngoài” là một điều mà hầu hết các nền văn minh sẽ gặp phải chỉ một lần. Để minh họa một vấn đề bối cảnh bên ngoài, hãy tưởng tượng một trí thông minh nhân tạo tự nhận thức được bản thân và bằng cách nào đó có thể truy cập Internet. Toàn bộ số phận của nhân loại sẽ nằm trong tay của trí tuệ siêu phàm đó.

Sự phát triển nhanh chóng của AI (trí tuệ nhân tạo) mà không có quy định như hiện nay có thể chứng minh là một trường hợp thú vị cho kịch bản như vậy. Nếu trí tuệ siêu phàm đó có mục tiêu và nhân loại cản đường, nó sẽ hủy diệt nhân loại mà không có bất kỳ cảm giác khó khăn nào, cũng như con người phá hủy môi trường để phát triển kinh tế mà không quan tâm đến tác động của nó đối với hệ sinh thái.

Vì vậy, con người cần liên tục đặt câu hỏi về những giả định cơ bản về những dự đoán cho tương lai. Chúng ta cần xây dựng một hệ thống hoặc mô hình không chỉ phản ứng tốt hơn với các sự kiện như vậy mà còn giảm thiểu tác động của các cú sốc.

Con người sẽ phải dần làm quen với sự xuất hiện phổ biến hơn của Robot trong đời sống trong tương lai - Ảnh: Reuters

Asimov hoặc Keynes: Ai sẽ lãnh đạo trật tự thế giới tiếp theo?

Thế kỷ 20 thuộc về chủ nghĩa Keynes, vì hầu hết quyết định chính sách của các chính phủ trên thế giới đều dựa trên kiến thức từ cuốn sách “Lý thuyết chung về việc làm, lãi suất và tiền tệ” năm 1936 của John Maynard Keynes.

Lý thuyết của Keynes cho rằng tăng chi tiêu của chính phủ, cắt giảm thuế và mở rộng tiền tệ có thể được sử dụng để chống lại suy thoái và tăng trưởng bền vững. Cho đến khi Keynes ra đời, kinh tế học chủ yếu dựa vào cung, đặt nhu cầu vào trung tâm của hoạt động kinh tế vĩ mô. Đó là việc mua bán hàng hóa được cho là thúc đẩy nền kinh tế tiến lên, chứ không phải sản xuất.

Nhưng cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đã dẫn đến một cuộc kiểm tra thực tế xem liệu lý thuyết Keynes có còn phù hợp hay không. Bởi vì khi nhu cầu giảm trên toàn bộ nền kinh tế, bạn rút một phần lớn tiền ra khỏi lưu thông thì phạm vi cho hoạt động gia tăng giá trị bị thu hẹp lại.

Chúng ta đã thấy rằng bất chấp hàng nghìn tỷ đô la được kích thích thông qua nới lỏng định lượng, nền kinh tế thế giới hầu như không phục hồi. Rắc rối với kinh tế học Keynes là cuối cùng, bạn dùng hết tiền của người khác.

Hiện tại, thế giới đang chứng kiến “cái chết” của mô hình cũ dựa trên thử nghiệm của nhà tiền tệ học và sự xuất hiện của một trật tự mới, như dự đoán của Isaac Asimov. Bảy thập kỷ trước, Asimov lần đầu tiên xuất bản các hướng dẫn đạo đức cho robot, dự đoán rằng một ngày nào đó, các robot giống người sẽ làm việc với nhân loại vì một tương lai chung.

Trong trận đại dịch này, thế giới đã chứng kiến lời tiên đoán của ông trở thành sự thật. Robot đã ở tiền tuyến trong trận chiến với Covid-19. Chúng đã giúp giảm thiểu sự can thiệp của con người ở tất cả các tuyến, bắt đầu từ khâu khám bệnh đến chăm sóc bệnh nhân và cấp phát thuốc. Đây là một trong những công nghệ quan trọng đã tạo ra sự khác biệt lớn trên mặt đất.

Trong thế giới hậu Covid-19, robot được thiết lập để trở thành người hầu, bạn đồng hành và đồng nghiệp của con người. Nhân loại cần phải đối phó với những tình huống ngày càng phức tạp. Điều này sẽ tạo ra các câu hỏi về đạo đức và an toàn, vốn đã bị bỏ qua cho đến nay, liên quan đến sự tin tưởng vào máy móc.

Nhưng nhìn về phía trước từ trải nghiệm hiện tại, tự động hóa có thể sẽ tăng lên như một phần của cuộc sống hàng ngày của con người và nền kinh tế tự động sẽ là một điều bình thường mới dựa trên nguyên tắc của Asimov.