Thế hệ nói không với làm ngoài giờ

Trong nhiều thập kỷ, Nhật Bản nổi tiếng với văn hóa làm việc nhiều giờ liên tục và hy sinh lợi ích bản thân cho công việc. Nhưng giờ đây, mọi thứ đang thay đổi, theo South China Morning Post.

Một cuộc cách mạng đang âm thầm diễn ra: những người lao động trẻ tuổi ở xứ Phù Tang đang làm việc ít giờ hơn bao giờ hết, tăng thêm hy vọng nạn karoshi (thuật ngữ chỉ cái chết do làm việc quá sức) cuối cùng cũng bắt đầu suy giảm.

Lợi thế chưa từng có

Theo phát hiện của Takashi Sakamoto, nhà phân tích đến từ Viện Recruit Works, trong những năm gần đây, số giờ làm việc hàng năm ở Nhật Bản đã giảm 11,6% (từ 1.839 giờ vào năm 2000 xuống còn 1.626 giờ vào năm 2022).

Theo báo cáo "The True Economy of Japan" (tạm dịch: Nền kinh tế thực sự của Nhật Bản) của Sakamoto được công bố vào tháng 11/2024, sự suy giảm này rõ rệt nhất ở những người đàn ông trong độ tuổi 20. Nhóm này làm việc trung bình 46,4 giờ/tuần vào năm 2000, nhưng chỉ còn 38,1 giờ vào năm 2023.

"Những người trẻ ngày nay không muốn hy sinh bản thân vì một công ty. Tôi nghĩ rằng điều đó khá sáng suốt", Makoto Watanabe, giáo sư truyền thông tại Đại học Hokkaido Bunkyo, nhận định.

Sự thay đổi này được thúc đẩy bởi sự chuyển giao thế hệ.

Người trẻ Nhật Bản không còn muốn hy sinh bản thân cho công việc. Ảnh: Shutterstock.

Không giống như thế hệ trước (chấp nhận làm việc nhiều giờ để đổi lấy tăng trưởng kinh tế và an ninh việc làm), giới trẻ Nhật Bản đang ưu tiên sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Họ từ chối điều kiện làm việc khắc nghiệt.

"Quay trở lại những năm 1970 và 1980, nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng và càng làm việc nhiều giờ, người lao động càng kiếm được nhiều tiền. Và nếu kiếm được nhiều tiền, điều đó khiến công sức họ bỏ ra là xứng đáng. Nhưng giờ thì không còn như vậy nữa", giáo sư Watanabe nói.

Watanabe nhận thấy thế hệ cha mẹ ông suy nghĩ rằng nếu làm việc chăm chỉ hơn, họ sẽ kiếm được nhiều tiền hơn. Nhưng người trẻ ngày nay tin rằng nếu họ làm việc càng nhiều, chỉ có nghĩa càng bị bóc lột.

Tình trạng thiếu hụt lao động của Nhật Bản cũng mang lại cho những nhân viên trẻ một lợi thế hiếm có. Các công ty đang cần nhân tài đến nỗi đã bắt đầu chiêu dụ sinh viên đại học trước khi họ tốt nghiệp, với hy vọng tuyển dụng được các nhân tài.

Đối với những nhân viên phải làm việc quá sức hoặc bị đánh giá thấp, việc tìm một công việc mới đang dễ dàng hơn bao giờ hết.

"Những người trẻ sẽ không chịu đựng được sự bóc lột và sẽ ra đi, biết rằng họ có thể nhanh chóng tìm được một công việc mới", Watanabe cho biết.

Thế hệ không tham vọng

Sự thay đổi còn được phản ánh trong mức lương. Mặc dù làm việc ít giờ hơn, tiền lương của những người ở độ tuổi 20 đã tăng 25% kể từ năm 2000, theo báo cáo của Sakamoto.

Trong khi đó, ngày nay, ít công ty dám yêu cầu nhân viên làm thêm giờ không lương - một vấn đề nhức nhối từng tồn tại lâu dài ở các văn phòng Nhật Bản.

Sự chuyển giao thế hệ đang làm thay đổi văn hóa làm việc ở Nhật Bản. Ảnh: Reuters.

Các nhà xã hội học như Izumi Tsuji của Đại học Chuo Tokyo, thành viên của Nhóm nghiên cứu thanh niên Nhật Bản, cho biết sự ổn định, chứ không phải tham vọng, là mục tiêu của những người lao động trẻ tuổi.

"Những người trẻ tuổi thấy khó mơ về tương lai xa vời. Vì vậy, họ chỉ muốn có sự ổn định trong hiện tại. Họ chỉ muốn kiếm đủ tiền để trang trải cuộc sống. Để được thoải mái, họ đã tạm gác lại những tham vọng lớn lao", Tsuji nói.

Dĩ nhiên, kiểu văn hóa làm việc kiểu mới này vẫn khó chấp nhận đối với người lao động lớn tuổi - những người từng xây dựng sự nghiệp với nhiều giờ làm việc liên tục mỗi ngày.

Tsuji cho biết các nhà quản lý ở độ tuổi 50 và 60 thường phải "rón rén" trong văn phòng để tránh những lời phàn nàn về việc làm quá sức của các đồng nghiệp trẻ tuổi.

Tuy nhiên, sự thay đổi văn hóa này có mặt tích cực.

Cuộc khủng hoảng karoshi của Nhật Bản vẫn nghiêm trọng, khi 2.968 người đã chết vì tự tử liên quan đến làm việc quá sức vào năm 2022, tăng so với 1.935 người của năm trước, theo báo cáo của chính phủ.

"Karoshi đã là một vấn đề lớn trong một thời gian dài, sẽ rất tốt nếu con số này sớm giảm xuống. Nếu những người trẻ tuổi hạnh phúc hơn vì họ làm việc ít giờ hơn và có sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, điều đó sẽ xảy ra", Tsuji nói.

Đinh Phạm