Thể loại văn học nổi tiếng nhất ở Iceland
Theo tờ The Economist của Anh, Iceland chiếm vị trí thứ hai về số lượng sách được xuất bản trong nước tính trên một triệu dân, chỉ xếp sau nước Anh. Năm 2011, Thủ đô Reykjavik được tổ chức UNESCO công nhận là 'thành phố văn học'.
Nằm trên vành đai núi lửa Đại Tây Dương, giáp vòng Cực Bắc, Iceland còn được gọi là Băng Đảo với dân số khoảng 350.000 người. Đất nước này sản sinh ra nhiều nhà văn nổi tiếng, trong đó có nhà văn Kiran Desai, từng đoạt giải Man Booker - giải thưởng dành cho tiểu thuyết giả tưởng viết bằng tiếng Anh xuất sắc nhất, và nhà văn Halldor Laxness, người Iceland đầu tiên đoạt giải Nobel văn học. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc những truyền thống văn học độc đáo của Iceland.
Theo tờ The Economist của Anh, Iceland chiếm vị trí thứ hai về số lượng sách được xuất bản trong nước tính trên một triệu dân, chỉ xếp sau nước Anh. Năm 2011, Thủ đô Reykjavik được tổ chức UNESCO công nhận là "thành phố văn học".
Đối với cư dân của một đất nước nhỏ bé chỉ vỏn vẹn 350.000 người, danh hiệu này là lẽ đương nhiên. Truyền thống văn học của quốc đảo đã phát triển từ lâu: các truyện dân gian (saga) được viết trong thế kỷ XIII-XIV cho đến nay vẫn phổ biến rộng rãi, được xuất bản, và là những tác phẩm học sinh bắt buộc phải đọc trong nhà trường trung học phổ thông. Người Iceland tự hào rằng cho đến nay họ vẫn có thể hiểu được những gì viết trong nguyên bản.
Kết quả là ở một đất nước hầu như không có cây với số lượng người bản ngữ chưa đến nửa triệu, sách và văn học rất được ưa chuộng. Ở đây khí hậu khắc nghiệt và đất đai khô cằn, một năm chia làm hai mùa - mùa đông và mùa hè. Cho đến giữa thế kỷ XX, phần lớn cư dân Iceland làm trang trại hay đánh cá. Sau một ngày lao động mệt nhọc, các thành viên gia đình người Iceland ngồi quây quần bên bếp lửa và kể hoặc đọc truyện cho nhau nghe.
Vào những năm 60 của thế kỷ trước, ở Iceland bắt đầu xuất hiện vô tuyến truyền hình, nhưng mùa hè, những người làm truyền hình đi nghỉ, vì vậy suốt cả tháng 7, người dân không có gì xem. Trẻ em Iceland ở trang trại rất buồn, các em không biết làm gì hơn là đọc sách. Sách là của hiếm, vì vậy rất được trân trọng. Thậm chí khi phần lớn dân cư chuyển đến thành phố, sách trở nên dễ tiếp cận hơn, người dân Iceland vẫn không đánh mất hứng thú đọc sách.
Arnaldur Indridason - nhà văn trinh thám nổi tiếng nhất của Iceland.
Một dân tộc đọc và viết
Iceland không những là một dân tộc đọc nhiều nhất mà còn là một trong những dân tộc viết nhiều nhất thế giới. Cứ khoảng 10 người dân Iceland thì có 1 người xuất bản ít nhất 1 cuốn sách trong đời. Họ không chỉ viết sách trinh thám, tiểu thuyết và thơ, nhiều người thích viết tự truyện. Người ta xuất bản sách về việc xây dựng những con đường ven bờ vịnh phía tây, về cuộc đời các chủ trại và ngư dân hay về những dãy núi đá, nơi ngự trị của các thần linh.
Điều kỳ lạ là ở một đất nước có tỷ lệ tội phạm thấp nhất thế giới, thể loại văn học phổ biến nhất lại là truyện trinh thám. Nhà văn trinh thám nổi tiếng nhất ở Iceland là Arnaldur Indridason. Bắt đầu từ năm 1997, mỗi năm Arnaldur Indridason xuất bản một cuốn sách, hiện nay ông là tác giả của 21 cuốn tiểu thuyết trinh thám với hơn 60 triệu bản đã bán trên thế giới. Với các cuốn "Hồ cạn" và "Đầm lầy" ông đã được trao giải "Chìa khóa thủy tinh" - giải thưởng văn học danh giá của các nước Scandinavie về tiểu thuyết trinh thám xuất sắc nhất.
Trong những năm khác nhau, giải thưởng này còn được trao cho các nhà văn như Peter Hoeg (Đan Mạch) với tiểu thuyết "Cảm giác tuyết của cô Smilla", Jo Nesbo (Na Uy) với tiểu thuyết "Con dơi", Stieg Larsson (Thụy Điển) với tiểu thuyết "Cô cái có hình xăm con rồng". Sách của Arnaldur Indridason đã được dịch ra 40 ngôn ngữ trên thế giới.
Quà tặng Giáng Sinh yêu thích nhất
Sách là một trong những quà tặng Giáng Sinh được yêu thích nhất ở Iceland. "Nếu không nhận được sách tặng vào dịp lễ Giáng Sinh thì bạn có cảm giác như bị lãng quên" - một cư dân ở Reykjavik viết.
Thông thường, các nhà xuất bản công bố những cuốn sách được mong đợi nhất trước lễ Giáng Sinh, còn người dân Iceland mua sách làm quà tặng cho người thân hoặc bạn bè.
Hằng năm, vào giữa tháng 11, mỗi người dân Iceland đều nhận được một danh mục sách trong hộp thư của mình, đối với nhiều người dân Iceland, điều đó giống như một lời nhắc nhở về ngày lễ quan trọng nhất trong năm đang đến gần.
"Bạn phát hiện lễ Giáng Sinh sắp đến khi nhận được danh mục sách", - nữ nhà báo Augusta nhận xét. Người Iceland chờ danh mục sách cũng như người Thụy Điển chờ danh mục đồ gia dụng mới IKEA vậy.
Cuốn sách Giáng Sinh chính ở Iceland là truyện vừa của nhà văn Gunnar Gunnarsson "Adventa" ("Mùa Vọng") xuất bản năm 1939 và ban đầu được viết bằng tiếng Đan Mạch. Dựa trên những sự kiện thực tế, "Mùa Vọng" kể về một người chăn cừu đã cùng với chú chó của mình trước lễ Giáng Sinh lùa cừu lên núi, và ở đó anh gặp bão tuyết. Tác phẩm này được mệnh danh là "Ngư ông và biển cả" của Iceland, đã được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ và được tái bản nhiều lần, còn bản thân tác giả được dự báo đoạt giải Nobel văn học. Hiện nay "Mùa Vọng" đã bán được hơn 1 triệu bản.
Hằng năm, cứ khoảng một tuần trước lễ Giáng Sinh, đài phát thanh quốc gia Iceland bắt đầu đọc "Mùa Vọng", câu chuyện được chia ra một số phần, sao cho phần cuối cùng được đọc ngay trong đêm Giáng Sinh.
Cũng nhân dịp lễ Giáng Sinh, vào ngày 1 tháng 12, người ta thông báo danh sách những người ra tranh giải thưởng văn học Iceland gồm 3 lĩnh vực, mỗi lĩnh vực có ba ứng cử viên: văn học thiếu nhi và văn học cho người mới lớn, văn học phi hư cấu, và văn học nghệ thuật. Giải thưởng được trao vào cuối tháng giêng năm sau tại dinh tổng thống Iceland. Giá trị của giải nhất là 1 triệu krona (khoảng 195 triệu Việt Nam đồng).
Ngoài ra, các hiệu sách cũng chọn những cuốn sách xuất sắc nhất ở 8 đề cử: văn học Iceland, thơ, văn học dành cho tuổi mới lớn, văn học thiếu nhi, sách tiểu sử, sách khoa học, văn học dịch thiếu nhi và văn học dịch nghệ thuật. Tên tuổi các tác giả được đề cử được công bố trên chương trình truyền hình quốc gia "Kilian" vào giữa tháng 12. Chương trình này bắt đầu phát sóng từ năm 2007, chuyên bàn về những cuốn sách mới và phỏng vấn các nhà văn Iceland và nước ngoài. Trong số các vị khách tham gia chương trình có các nhà văn nổi tiếng như Alice Walker, Dan Brown (Mỹ) và những ngôi sao khác của văn học thể giới.
Quảng bá văn học Iceland ra nước ngoài
Văn học Iceland đang trên đà phát triển. Ngày càng có nhiều độc giả trên thế giới có cơ hội tìm hiểu tác phẩm của các nhà văn Iceland nhờ các khoản tài trợ dịch thuật của Trung tâm văn học Iceland. Năm 2018, Trung tâm cấp 106 suất tài trợ để dịch văn học Iceland ra 31 ngôn ngữ. Trong khi đó 10 năm trước (2008), chỉ có 32 suất, nghĩa là ít hơn 3 lần.
Cho đến nay, nhà văn Iceland duy nhất đoạt giải Nobel văn học là Halldor Laxness, nhiều tác phẩm của ông đã được dịch ra tiếng nước ngoài. Cuốn sách được yêu thích nhất của ông là "Những người độc lập", phản ánh cuộc đấu tranh của những người bình thường chống lại chế độ độc tài.
Nhân tiện xin nói, Halldor Laxness có cảm tình với chủ nghĩa xã hội, ông đã hai lần thăm Liên Xô (cũ). Năm 1948, ông xuất bản cuốn "Nhà máy điện nguyên tử", trong đó dễ dàng nhận thấy những quan điểm thân cộng sản của ông. Hai năm sau ông được bầu làm Chủ tịch Hội hữu nghị Iceland - Liên Xô. Năm 1952, Halldor Laxness được tặng giải thưởng hòa bình quốc tế mang tên Lê nin.
Một trong những nhà văn đương đại nổi tiếng nhất kiêm họa sĩ của Iceland là Hallgrimur Helgason. Ông được mệnh danh là "vua truyện trinh thám" của Iceland. Năm 1990, cuốn tiểu thuyết đầu tay của ông "Hella" được xuất bản. Tuy nhiên, ông bắt đầu nổi tiếng rộng rãi năm 1996, sau khi tiểu thuyết "101 Reykjavik" ra đời. Hiện nay ông là tác giả của 13 cuốn tiểu thuyết, trong đó có những cuốn nổi tiếng như "10 lời khuyên về nữ công dành cho kẻ giết thuê", "Người phụ nữ ở 1000 độ C".
Năm 2001, Hallgrimur Helgason được trao giải văn học Iceland với tác phẩm "101 Reykjavik" và được giới thiệu ra tranh cử giải thưởng văn học của Scandinavie.
Nếu như Hallgrimur Helgason được mệnh danh là "vua truyện trinh thám" thì nữ văn sĩ Yrsa Sigurdardottir được mệnh danh là "nữ hoàng truyện trinh thám" của Iceland. Bà là tác giả của các cuốn sách viết cho thiếu nhi và một trong những nhà văn chủ chốt của thể loại tiểu thuyết trinh thám ở Scandinavie. Yrsa Sigurdardottir là tác giả của 6 cuốn tiểu thuyết, trong đó có 4 cuốn đã được dịch ra tiếng Anh, và là một trong những tác giả được yêu thích nhất ở Iceland. Vốn là một kỹ sư xây dựng, Yrsa Sigurdardottir làm công việc chuyên môn ban ngày, sáng tác vào ban đêm. Cuốn sách đầu tiên của bà được xuất bản năm 1998. Cuốn tiểu thuyết thứ ba của bà đã được dịch ra hơn 30 ngôn ngữ trên thế giới.
Còn một gương mặt nhà văn, nhà thơ đương đại nổi tiếng nữa của Iceland là Sjon. Ông giành được sự mến mộ và kính trọng của cả dân tộc và nổi tiếng bởi sự say mê chủ nghĩa siêu thực. Chính ông là tác giả phần lời các ca khúc của nữ ca sĩ, nhạc sĩ nổi tiếng Bjork Guðmundsdóttir "Jóga" và "Bachelorette" và phần lớn các bài hát trong bộ phim "Vũ công trong bóng tối" của đạo diễn Đan Mạch nổi tiếng thế giới Lars von Trier.
