Thế nào là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự?

Ông Lê Thanh Ba (TPHCM) hỏi, thế nào là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự (TNHS)? Người đang bị án treo có phải là đang bị truy cứu TNHS hay không?

Theo ông Ba tham khảo quy định thì cá nhân đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ bị cấm thực hiện làm một số ngành nghề, lĩnh vực như kế toán, nhân viên đại lý thuế...

Luật sư Trần Văn Toàn, Văn phòng Luật sư Khánh Hưng - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội trả lời vấn đề này như sau:

Truy cứu TNHS là việc buộc người có hành vi nguy hiểm cho xã hội mà Bộ luật Hình sự quy định là tội phạm phải chịu trách nhiệm hình sự về hành vi phạm tội mà họ gây ra theo tội danh và hình phạt quy định tại Bộ luật Hình sự.

Người đang bị truy cứu TNHS là người đang trong thời gian bị các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng các biện pháp tố tụng hình sự như khởi tố, điều tra; truy tố và xét xử. Trong thời gian này, người bị truy cứu TNHS có thể bị bắt tạm giam hoặc cấm đi khỏi nơi cư trú (tại ngoại).

Như vậy, trong thời gian người bị truy cứu TNHS, dù cho các cơ quan tiến hành tố tụng áp dụng biện pháp ngăn chặn bằng hình thức tạm giam hay cấm đi khỏi nơi cư trú (tại ngoại) thì họ (người bị truy cứu TNHS) không được làm một số ngành nghề, lĩnh vực theo quy định cụ thể tại văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh hoạt động của ngành nghề lĩnh vực đó. Ví dụ:

- Về ngành nghề, lĩnh vực kế toán: Tại Điều 52 Luật Kế toán 2015 được hướng dẫn bởi Điều 19 Nghị định số 174/2016/NĐ-CP quy định các trường hợp không được làm kế toán, trong đó có trường hợp người đang bị cấm hành nghề kế toán theo bản án hoặc quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật; người đang bị truy cứu TNHS; người đang phải chấp hành hình phạt tù hoặc đã bị kết án về một trong các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, tội phạm về chức vụ liên quan đến tài chính, kế toán mà chưa được xóa án tích.

- Về ngành nghề, lĩnh vực đại lý thuế: Điểm b, Điểm c Khoản 4 Điều 105 Luật Quản lý thuế 2019 quy định những người sau đây không được làm nhân viên đại lý thuế gồm: Người đang bị cấm hành nghề dịch vụ làm thủ tục về thuế, kế toán, kiểm toán theo bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; người đang bị truy cứu TNHS; người đã bị kết án về một trong các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế liên quan đến thuế, tài chính, kế toán mà chưa được xóa án tích; người đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc.

Quy định về phạt tù nhưng cho hưởng án treo

Theo Khoản 1 Điều 65 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi bổ sung năm 2017), khi xử phạt tù không quá ba năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 1 năm đến 5 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật Thi hành án hình sự.

Người bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử về hành vi phạm tội thì được hiểu là người đó đang bị truy cứu TNHS. Sau giai đoạn truy cứu TNHS là giai đoạn thi hành án hình sự.

Theo quy định tại Điều 88 Luật Thi hành án hình sự về việc lao động, học tập của người được hưởng án treo, trường hợp người được hưởng án treo là người lao động nếu được tiếp tục làm việc tại doanh nghiệp thì được bố trí công việc bảo đảm yêu cầu giám sát, giáo dục, được hưởng tiền lương và chế độ khác phù hợp với công việc mà họ đảm nhiệm, được tính vào thời gian công tác theo quy định của pháp luật.

Đối chiếu quy định nêu trên của Bộ luật Hình sự, Luật Thi hành án hình sự, Luật Kế toán, Luật Quản lý thuế thì ngoài các trường hợp bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án cấm người bị kết án hành nghề kế toán và các trường hợp không được làm kế toán khác nêu tại Điều 52 Luật Kế toán được hướng dẫn bởi Điều 19 Nghị định số 174/2016/NĐ-CP và các trường hợp không được làm nhân viên đại lý thuế quy định tại Khoản 4 Điều 105 Luật Quản lý thuế, thì không thấy có quy định nào khác cấm người được hưởng án treo làm nghề kế toán, người làm đại lý thuế trong thời gian thử thách.

Luật sư Trần Văn Toàn

VPLS Khánh Hưng, Đoàn luật sư Hà Nội

* Thông tin chuyên mục có giá trị tham khảo với người đọc, không dùng làm tài liệu trong tố tụng pháp luật.