Thêm động lực hút vốn ngoại, nâng chất hàng hóa trên thị trường chứng khoán

Thêm động lực cho tiến trình nâng hạng

Nghị định 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 155/2020/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán vừa ban hành và có hiệu lực ngay trong ngày 11/9 vừa qua.

Với 89 điều được sửa đổi, 22 điều có nội dung liên quan tại một số khoản bị bãi bỏ một phần, Nghị định mới được đánh giá là bước đi quan trọng để thu hút vốn đầu tư nước ngoài, bảo vệ nhà đầu tư, đồng thời gia tăng tính minh bạch của thị trường. Đây cũng là nền tảng để Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) trong giai đoạn tới.

Một trong những thay đổi đáng chú ý nhất là việc đơn giản hóa thủ tục cấp mã số giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài. Thay vì phải chờ quy trình cấp giấy chứng nhận bằng hồ sơ giấy như trước, mã số giao dịch được cấp trực tuyến (ESTC) và cho phép nhà đầu tư nước ngoài giao dịch ngay sau khi hệ thống xác nhận. Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) có trách nhiệm gửi xác nhận cho thành viên lưu ký trong vòng 1 ngày làm việc.

Nghị định 245/2025/NĐ-CP sẽ thêm “chất xúc tác” thu hút dòng vốn của nhà đầu tư nước ngoài. Ảnh tư liệu

Trước đó, Ngân hàng Nhà nước cũng đã ban hành quy định mới nhằm đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản vốn đầu tư gián tiếp, mở tài khoản thanh toán cho nhà đầu tư nước ngoài. Các bước sửa đổi song hành của các cơ quan quản lý sẽ giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí tiếp cận thị trường. Đây cũng là bước tiến quan trọng, góp phần nâng cao khả năng tiếp cận và luân chuyển vốn, hướng tới mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam lên thị trường mới nổi.

Nghị định mới cũng cho phép công ty quản lý quỹ nước ngoài được cấp hai mã số giao dịch, gồm một mã cho hoạt động tự doanh và một mã cho phần quản lý tài sản khách hàng, giúp tách bạch dòng vốn, tối ưu hóa quản lý rủi ro, đồng thời đặt nền tảng để áp dụng mô hình giao dịch tổng (OTA) vốn đã phổ biến tại nhiều thị trường.

Đáng chú ý, nhằm mục đích bảo đảm hơn quyền của cổ đông nước ngoài trong việc mua, bán cổ phiếu trên TTCK thứ cấp và sơ cấp, Nghị định mới bãi bỏ quy định cho phép Đại hội đồng cổ đông hoặc Điều lệ công ty đặt mức trần sở hữu ngoại thấp hơn quy định của pháp luật. Theo điều khoản chuyển tiếp, trong vòng 12 tháng kể từ khi Nghị định có hiệu lực, các công ty đại chúng phải hoàn tất thủ tục thông báo tỷ lệ sở hữu ngoại tối đa.

Song song với việc các quy định mới nhằm đảm bảo quyền của nhà đầu tư nước ngoài, cơ chế bù trừ thanh toán cũng được chuẩn bị cho bước tiến lớn phía trước. Nghị định 245/2025-NĐ-CP cũng bổ sung cơ sở pháp lý để triển khai cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), bao gồm việc cho phép thành lập công ty con của VSDC đảm nhận chức năng CCP. Đây là cơ chế quan trọng nhằm thay đổi phương thức thanh toán, giảm rủi ro giao dịch và nâng cao độ an toàn cho dòng vốn quốc tế. Theo lộ trình, thời hạn chậm nhất để đưa CCP vào vận hành vào cuối năm 2027. Tuy nhiên, theo lộ trình đề ra, việc triển khai cơ chế CCP cho thị trường chứng khoán cơ sở dự kiến thực hiện ngay từ quý I/2027.

Nghị định 245/2025/NĐ-CP không chỉ tháo gỡ thủ tục cho nhà đầu tư ngoại, mà còn mở ra một hành lang pháp lý để nâng cao chất lượng vận hành của TTCK. Các giải pháp cải cách thủ tục, bãi bỏ quy định cho phép “khóa” room ngoại, chuẩn bị cho cơ chế tài khoản tổng (OTA) và cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) cho thấy quyết tâm của cơ quan quản lý trong việc đưa thị trường tiến gần hơn đến chuẩn mực quốc tế, cũng là động lực quan trọng để thực hiện mục tiêu nâng hạng lên thị trường mới nổi.

Thúc đẩy “hàng hóa” mới lên sàn

Một trọng tâm lớn khác trong Nghị định 245/2025/NĐ-CP còn là việc nâng cao chất lượng “hàng hóa” trên thị trường, qua đó bảo vệ tốt hơn quyền lợi của cổ đông và tạo dựng niềm tin với nhà đầu tư. Đối với hoạt động chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO), thời gian đưa cổ phiếu lên sàn sau IPO đã được rút ngắn từ 90 ngày xuống còn 30 ngày. Quy định mới này giúp cổ đông sớm giao dịch trên thị trường tập trung, bảo vệ lợi ích của nhà đầu tư và tăng sức hấp dẫn của các đợt phát hành.

Cũng nhằm khuyến khích “hàng hóa” mới lên sàn, Nghị định mới đã sửa đổi để đơn giản hóa thủ tục đăng ký niêm yết trái phiếu của tổ chức phát hành nước ngoài tại Việt Nam, tăng tính hội nhập của TTCK Việt Nam với thị trường các nước. Ngoài ra, Nghị định cũng quy định theo hướng Ủy ban Chứng khoán Nhà nước không xem xét việc đăng ký niêm yết chứng khoán của tổ chức phát hành nước ngoài. Nhờ đó, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) sẽ chỉ cần thực hiện đăng ký niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán.

Hàng loạt thủ tục hành chính liên quan đến chào bán, phát hành cũng được lược bỏ. Đáng chú ý là việc bỏ quy định tỷ lệ chào bán thành công tối thiểu 70% đối với trường hợp chào bán chứng khoán ra công chúng cho cổ đông theo tỷ lệ sở hữu; bỏ yêu cầu “văn bản chấp thuận của Ngân hàng Nhà nước” trong hồ sơ chào bán trái phiếu ra công chúng của tổ chức tín dụng. Những thay đổi này giảm bớt thủ tục trung gian, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Song song với những cải cách về thủ tục, các quy định nhằm quản lý nâng chuẩn chất lượng phát hành cũng đặc biệt được chú trọng. Đối với trái phiếu doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra công chúng, xếp hạng tín nhiệm đã trở thành yêu cầu bắt buộc, trừ khi trái phiếu được tổ chức tín dụng hoặc tổ chức tài chính quốc tế bảo lãnh thanh toán toàn bộ. Đặc biệt, kết quả xếp hạng của ba tổ chức quốc tế Moody’s, Standard & Poor, Fitch Ratings được chấp nhận tại Việt Nam. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp đang sử dụng dịch vụ xếp hạng tín nhiệm của các tổ chức này có thể sử dụng kết quả cho mục đích phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng, giảm chi phí cho doanh nghiệp.

Đi kèm với đó là các yêu cầu khắt khe hơn về an toàn tài chính. Ngoài việc doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải duy trì hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu không quá 5 lần, ngoại trừ một số lĩnh vực đặc thù như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, bất động sản, giá trị phát hành từng đợt không được vượt quá vốn chủ sở hữu trong trường hợp phát hành nhiều đợt.

Nghị định mới cũng điều chỉnh nhiều nội dung liên quan đến quản trị công ty đại chúng. Quy định trách nhiệm báo cáo, công bố thông tin về việc sử dụng vốn được bổ sung, kể cả trong trường hợp huy động vốn không để thực hiện dự án. Doanh nghiệp phải báo cáo định kỳ 6 tháng và trình báo cáo đã kiểm toán tại Đại hội cổ đông thường niên. Cơ chế giám sát này nhằm ngăn ngừa việc sử dụng vốn sai mục đích, tăng cường trách nhiệm giải trình, qua đó đảm bảo minh bạch hơn nữa các hoạt động về chứng khoán và TTCK, đồng thời bảo vệ tốt hơn các quyền, lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Tùng Linh