Thêm 'thuốc' chống chuyển giá, trốn thuế

Doanh nghiệp làm thủ tục hoàn thuế tại Cục Thuế Hà Nội. Ảnh Hải Linh

Giữ trần chi phí lãi vay 30%

Năm 2017, Nghị định số 20/2017/NĐ-CP (Nghị định 20) ra đời nhằm giảm thiểu tình trạng chuyển giá, giảm rủi ro cho ngân hàng và giúp thị trường minh bạch hơn. Mấu chốt của Nghị định này là khống chế tỷ lệ lãi vay không được vượt quá 20% tổng lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh cộng với chi phí lãi vay và khấu hao trong kỳ. Nếu quá, sẽ không được tính là chi phí hợp lệ để tính thuế thu nhập DN. Quy định này đã giúp quản lý được công tác chuyển giá, trốn thuế của các DN FDI, nhưng lại vô tình gây ra không ít khó khăn cho các DN trong nước; đồng thời khiến cho không ít DN phải nộp thêm hàng trăm tỷ đồng tiền thuế mỗi năm, từ lãi thành lỗ hoặc bị tính thuế 2 lần cả công ty mẹ và công ty con nếu cho nhau vay tiền.
Qua 3 năm, hàng loạt công ty phản ứng về Khoản 3, Điều 8 Nghị định 20 bởi tính bất hợp lý, gây khó khăn cho DN. Đơn cử như Công ty CP Hoàng Anh Gia Lai, năm 2017 DN này bị lỗ hơn 400 tỷ đồng, nhưng vẫn phải đóng thuế hơn 100 tỷ đồng. Theo các DN, chi phí đi vay là chi phí thực và chính đáng của họ và phải được tính đúng, tính đủ để khấu trừ thuế thu nhập DN. Do vậy, mới đây Chính phủ đã ban hành Nghị định số 68/2020/NĐ-CP (Nghị định 68) ngày 24/6/2020 sửa đổi, bổ sung Khoản 3 Điều 8 Nghị định 20, nâng mức khống chế chi phí lãi lên 30% thay vì 20%. Tiếp đó, ngày 5/11/2020, Chính phủ đã ban hành Nghị định 132/NĐ-CP, gồm 4 chương, 23 điều, kế thừa những nội dung đã được quy định tại Nghị định 20; Nghị định 68.
Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh, tính toán của cơ quan soạn thảo cho thấy, quy định hồi tố năm 2017 và 2018 đối với nội dung nâng ngưỡng khống chế chi phí lãi vay từ 20% lên 30% đồng thời cho bù trừ với lãi tiền gửi, tiền cho vay, dự kiến số thuế phải hoàn hoặc khấu trừ vào khoảng 4.785 tỷ đồng.
Ngoài kế thừa Nghị định 68, Nghị định 132 còn mở rộng đối tượng loại trừ áp dụng quy định giới hạn chi phí lãi vay được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập DN. Theo đó, ngoài các đối tượng là tổ chức tín dụng và tổ chức kinh doanh bảo hiểm, Nghị định 132 còn mở rộng thêm đối tượng loại trừ bao gồm: Các khoản vay vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), vay ưu đãi của Chính phủ thực hiện theo phương thức Chính phủ đi vay nước ngoài cho các DN vay lại; các khoản vay thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia (chương trình nông thôn mới và giảm nghèo bền vững); các khoản vay đầu tư chương trình, dự án thực hiện chính sách phúc lợi xã hội của Nhà nước (nhà ở tái định cư, nhà ở công nhân, sinh viên, nhà ở xã hội và dự án phúc lợi công cộng khác).
Đảm bảo công bằng giữa các doanh nghiệp
Lãnh đạo Tổng cục Thuế cũng cho biết, các quy định về quản lý thuế với các giao dịch và DN liên kết từ Nghị định 20, Nghị định 68 đến Nghị định 132 đều không phân biệt DN liên kết với nước ngoài hay trong nước. Đây là xu hướng chung của quốc tế, đã ban hành chính sách thì phải áp dụng chung. Hiện, cả nước có khoảng 16.500 DN có quan hệ liên kết, 8.000 DN phát sinh giao dịch liên kết, trong đó khoảng trên 70% là DN ngoại. Việt Nam đã ký trên 80 hiệp định tránh đánh thuế 2 lần với các nước. Tại Điều 24 của Hiệp định tránh đánh thuế 2 lần quy định không phân biệt đối xử giữa DN trong nước và DN nước ngoài .
Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Đặng Ngọc Minh, ngay bản thân các DN trong nước cũng đã vươn ra đầu tư nước ngoài. Hay thực tế bản thân các DN trong nước cũng có sự chuyển giá lẫn nhau, vì đặc thù nước ta có nhiều chính sách ưu đãi thuế theo địa bàn, lĩnh vực trong khi một tập đoàn trong nước hiện nay cũng đa nghề, đa lĩnh vực. "Khi có sự chênh lệch thuế giữa các lĩnh vực có quan hệ liên kết sẽ phát sinh chuyển lợi nhuận từ DN, pháp nhân hay địa bàn có thuế suất cao sang thuế suất thấp. Kể cả trong trường hợp không có chênh lệch lãi suất thì DN vẫn có hoạt động chuyển lợi nhuận từ DN có lãi sang DN lỗ" - ông Đặng Ngọc Minh nói.

9 tháng năm 2020, các lực lượng chức năng ngành thuế đã tiến hành thanh tra, kiểm tra 263 cơ quan, DN, truy thu, truy hoàn và phạt 525 tỷ đồng. Trong đó, có 177 DN FDI, số thuế truy thu các đơn vị này khoảng 442 tỷ đồng.

Nguyên Hạnh