Thi công đường phát hiện căn phòng bí ẩn kỳ lạ dưới lòng đất cách đây hàng nghìn năm

Cuộc khảo sát tại pháo đài Broxy Kennels gần thành phố Perth cho thấy, khu vực này đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ, bắt đầu từ khoảng năm 550 đến 400 trước Công nguyên, nhưng sau đó bị bỏ hoang trước khi người La Mã đặt chân đến đây. Căn phòng ngầm được gia cố bằng đá, gọi là souterrain (công trình ngầm trong tiếng Pháp), không nằm trong thiết kế ban đầu của khu định cư, nhưng có thể đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của cộng đồng này.

Việc khai quật địa điểm này được thực hiện nhờ vào một dự án xây dựng đường. Trước khi bắt đầu thi công tuyến đường Cross Tay Link, các nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu kỹ thông tin về địa hình. Họ phát hiện ra những bức ảnh chụp từ trên không vào thập niên 1960 cho thấy dấu vết của khu định cư, theo lời ông Kenny Green, cán bộ dự án của Guard Archaeology. Ông cho biết: “Nếu không có những bức ảnh chụp từ trên không này, sẽ chẳng ai biết rằng có một pháo đài ở đây, vì trên mặt đất không còn lại dấu tích nào. Nhiều thế kỷ cày xới đã xóa sạch mọi dấu vết trên bề mặt”.

Việc khai quật bắt đầu vào năm 2022, và các chuyên gia từ khắp Scotland, gồm Bảo tàng Quốc gia Scotland, cùng các trường đại học Glasgow và Stirling, đã tiến hành phân tích phát hiện này. Thành phần đáng chú ý nhất là căn hầm ngầm (souterrain), một dạng công trình dưới lòng đất dài gần 9 mét, rộng khoảng 4 mét và sâu chừng 1 mét. Những tảng đá lớn được mang từ sông Tay (con sông lớn nhất của Vương quốc Anh) gần đó để gia cố các bức tường, và căn phòng còn có cả nền lát đá.

Souterrain này là một trong khoảng 200 công trình tương tự được biết đến trên khắp Scotland, chủ yếu có niên đại vào những thế kỷ cuối trước Công nguyên và hai thế kỷ đầu sau Công nguyên, đặc trưng cho nền văn hóa Scotland thời kỳ Đồ Sắt. Theo ông Green, dù đã được phân tích kỹ lưỡng, chức năng thực sự của souterrain vẫn là một bí ẩn. Nhóm nghiên cứu phát hiện một ít hạt ngũ cốc trên nền phòng, nhưng không đủ để cho rằng, nơi này từng được dùng làm kho chứa lương thực. Phân tích hóa học các lớp trầm tích trên sàn cũng không đưa ra được kết luận rõ ràng.

Kết quả định tuổi cho thấy, pháo đài vẫn có người sinh sống cho đến cuối thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, ngay trước khi quân đội La Mã tiến vào khu vực này của Scotland. Các bằng chứng cho thấy, cư dân đã lấp một phần của một con hào vào khoảng năm 400 trước Công nguyên và xây dựng một đường hầm ngầm trong phần hào đã được lấp đó. Sau đó, họ đào thêm một con hào và đắp một tường thành mới bao quanh đường hầm, đồng thời tạo thêm một tường thành ngoài khác.

Nhóm khảo cổ cũng phát hiện bằng chứng cho thấy, khu định cư có nguồn gốc từ thời kỳ Đồ Sắt, điều khá phổ biến, vì trên khắp Scotland có tới 1.500 pháo đài thuộc thời kỳ này. Thay vì là các tiền đồn quân sự, chúng thực chất là những khu định cư được củng cố phòng thủ trên đỉnh đồi. Địa điểm Broxy Kennels có lẽ được lựa chọn nhờ vị trí đặc biệt, nằm ngay khúc uốn lớn của sông Tay, dễ dàng nhìn thấy từ hướng Bắc hoặc Nam khi di chuyển qua khu vực.

Ông Green cho biết, giai đoạn đầu của khu định cư có lẽ gồm hai con hào lớn, sau đó là các tường thành bằng đất được đắp từ lớp đất đào lên khi làm hào. Kết quả định tuổi bằng carbon phóng xạ cho thấy quá trình này diễn ra vào khoảng năm 550–400 trước Công nguyên: “Nhóm của chúng tôi đã phát hiện các mảnh còn lại bị cháy sém của những tấm phên đan và lớp đất trét tường thuộc về các ngôi nhà tròn cùng thời kỳ đó. Chúng được ném xuống các con hào khi khu định cư bị dọn dẹp, phá bỏ các công trình cũ”.

Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy quặng sắt đầm lầy và xỉ, phế phẩm từ quá trình luyện quặng sắt. Một mảnh đất sét bị nung chảy cho thấy, nó từng là một phần của lò rèn kim loại: “Một số cấu trúc khảo cổ được tìm thấy bên trong pháo đài có thể là tàn tích của những ngôi nhà tròn. Tuy nhiên, nhiều thế kỷ cày xới đã làm xói mòn phần đỉnh đồi, chỉ còn lại vài hố cột sâu nhất, khiến việc xác định kích thước và hình dạng ban đầu của các công trình trở nên rất khó khăn”. Các chuyên gia vẫn chưa rõ lý do vì sao pháo đài Broxy Kennels cuối cùng bị bỏ hoang, trước khi người La Mã đến, có thể do thay đổi trong lối sống, hoặc do cư dân phải rời đi vì sự xuất hiện của quân đội La Mã.

Bà Jillian Ferguson - Quản lý bộ phận đường sá và cơ sở hạ tầng, thuộc Hội đồng Perth và Kincross cho biết: “Nhiều tài xế và hành khách đi qua con đường mới này có lẽ không hề biết rằng, họ đang băng qua địa điểm của một pháo đài thời tiền sử. Việc xây dựng tuyến đường Cross Tay Link tại đây vô tình mang lại một cơ hội vô giá để chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc sống của con người gần Perth, cách đây hơn 2.000 năm”.