Thí điểm việc VKSND khởi kiện dân sự để bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương

Nghị quyết số 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công (Nghị quyết số 205/2025/QH15) có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2026.

Nghị quyết này quy định việc thí điểm VKSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm người dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công khi không có người khởi kiện được thực hiện thí điểm trong 3 năm tại 6 tỉnh, thành phố gồm: Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Nhóm người dễ bị tổn thương được VKSND bảo vệ gồm: Trẻ em; Người cao tuổi; Người khuyết tật; Phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất năng lực hành vi dân sự; Người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật.

Đại diện VKS thực hành quyền công tố tại phiên tòa xét xử vụ án Phúc Sơn. Ảnh: CTV

Ngoài ra, VKSND “khởi kiện vụ án dân sự công ích” còn nhằm bảo vệ lợi ích công gồm 6 lĩnh vực: Đầu tư công; Đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; Môi trường, hệ sinh thái; Di sản văn hóa; An toàn thực phẩm, dược phẩm; Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Theo nội dung Nghị quyết, nếu qua tiếp nhận thông tin, VKSND kiểm tra, xác minh và xác định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công, sau khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện nhưng không có người khởi kiện thì VKSND sẽ "vào cuộc"; khởi kiện.

Trong quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, nếu phía VKSND phát hiện có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm người dễ bị tổn thương hoặc chủ thể là lợi ích công, nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau khi thông báo, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện theo quy định tại khoản 2 Điều 13 của Nghị quyết số 205/2025/QH15 nhưng không có người khởi kiện thì VKSND khởi kiện.

VKSND khởi kiện vụ án để bảo vệ quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương khi người bị xâm phạm quyền dân sự hoặc người đại diện hợp pháp của họ không thể tự mình khởi kiện và đề nghị VKSND khởi kiện.

Trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị khởi kiện là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì khi đó VKSND sẽ xem xét, quyết định việc khởi kiện.

Trước khi khởi kiện, VKSND phải tiến hành các thủ tục thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện; VKSND chỉ khởi kiện khi không có người khởi kiện.

Trường hợp có căn cứ xác định việc họ không đề nghị khởi kiện là do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép hoặc nhầm lẫn thì phía Viện sẽ xem xét, quyết định việc khởi kiện.

T.Nhung