Thi tốt nghiệp THPT: GV chia sẻ lỗi học sinh dễ mắc khi làm bài môn Ngữ văn
Muốn đạt điểm cao môn Ngữ văn ở kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025, thí sinh cần lưu ý ở cả phần Đọc hiểu và phần Viết.
Vừa qua, người viết là giáo viên có cho học sinh một trường trung học phổ thông tư thục ở Thành phố Hồ Chí Minh làm bài khảo sát môn Ngữ văn theo cấu trúc đề tham khảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Quá trình chấm bài cho thấy, nhiều học sinh vẫn còn mắc khá nhiều lỗi sơ đẳng.
Theo đó, nội dung đề khảo sát môn Ngữ văn như sau:
Đề khảo sát môn Ngữ văn trước kì thi tốt nghiệp THPT 2025. (Ảnh: Cao Nguyên)
Phần Đọc hiểu
Ít học sinh đạt điểm tuyệt đối phần Đọc hiểu vì các em mắc một số lỗi dàn trải từ câu 1 đến câu 5.
Cụ thể, câu 1, học sinh mắc 2 lỗi: 1) Chỉ ra được thể thơ năm chữ nhưng không nêu được dấu hiệu để xác định thể thơ của bài thơ; 2) Chỉ ra dấu hiệu sai, ví dụ: số chữ trong các dòng thơ bằng nhau (lẽ ra phải bằng năm) là cơ sở để xác định thể thơ năm chữ.
Câu 2, yêu cầu xác định những từ ngữ, hình ảnh gắn với Tổ quốc trong bài thơ thì học sinh chép luôn cả câu thơ vào bài làm.
Câu 3, học sinh mắc 2 lỗi: 1) Chỉ phân tích hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ điệp cấu trúc “Tổ quốc là…” là tạo nhịp điệu, làm cho bài thơ gợi hình, gợi cảm; 2) Phân tích nội dung sơ sài, ví dụ: nhấn mạnh sự bình dị của Tổ quốc.
Câu 4, học sinh chỉ nêu nội dung bài thơ, không có từ khóa thể hiện “cảm xúc” là gì.
Câu 5, học sinh mắc 2 lỗi: 1) Viết sơ sài 1 câu ngắn (1 dòng); 2) Viết được 5-6 dòng nhưng không biết tách mỗi ý là một câu, khiến câu văn dài lê thê, ý lủng củng.
Phần Viết
Thứ nhất, câu viết đoạn văn nghị luận văn học: Câu mở đoạn, học sinh mắc một số lỗi phổ biến như: viết câu mở đoạn dài dòng; không giới thiệu vấn đề cần nghị luận; khen tác giả quá lời, trong khi không biết tác giả là ai.
Phần thân đoạn: Học sinh chủ yếu diễn xuôi, chưa làm rõ nội dung đoạn thơ qua một số từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ; thiếu liên kết câu làm cho đoạn văn rời rạc. Một số học sinh viết đoạn văn nghị luận văn học nhưng lạc sang nghị luận xã hội.
Câu kết đoạn: Học sinh viết dài dòng, nội dung không ăn nhập với câu mở đoạn, kể cả rút ra bài học nhận thức hành động như nghị luận xã hội – là không cần thiết.
Thứ hai, câu viết bài văn nghị luận xã hội: Phần mở bài, học sinh mắc lỗi nghiêm trọng nhất là không giới thiệu vấn đề cần nghị luận.
Phần thân bài, thay vì cần giải thích “toàn cầu hóa”, “những thách thức mới” là gì thì học sinh lại sa vào giải thích "Tổ quốc".
Cùng với đó, viết bài văn nghị luận xã hội nhưng đa số học sinh viết thiếu luận điểm; lí lẽ, bằng chứng thì nghèo nàn, thiếu thuyết phục.
Ví dụ, học sinh đã qua bậc trung học phổ thông nhưng khi lấy dẫn chứng về tình yêu Tổ quốc bằng những hành động cụ thể thì các em lại nêu là cần bỏ rác đúng nơi quy định.
Cùng với đó, học sinh thiếu tính phản biện, mở rộng vấn đề hoặc viết sơ sài bằng một đoạn văn ngắn chỉ vài ba dòng. Đáng nói, không ít học sinh thể hiện sự bi quan, viết quy chụp trước một hiện tượng không phổ biến là chưa đúng.
Ngoài ra, không ít học sinh dùng từ ngữ sáo rỗng, hoa mĩ nhưng không phù hợp với ngữ cảnh, hoặc dùng sai nghĩa của từ; câu văn lủng củng, dài dòng; lỗi chính tả, ngữ pháp;… khiến bài văn bị trừ điểm theo quy định.
Gợi ý làm bài đề khảo sát môn Ngữ văn
Học sinh tham khảo gợi ý đáp án sau để rút kinh nghiệm khi làm bài thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Ngữ văn năm nay.
I. ĐỌC HIỂU
Câu 1. Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ vì mỗi dòng có năm chữ.
Câu 2. Những từ ngữ, hình ảnh gắn với Tổ quốc: lòng mẹ, con đường, quê hương, chuyện kể, bài thơ, quốc ca.
Câu 3. Tác dụng của biện pháp tu từ điệp cấu trúc “Tổ quốc là…”: Tạo nhịp điệu cho bài thơ, làm cho bài thơ gợi hình, gợi cảm. Khẳng định Tổ quốc không phải là một khái niệm xa vời mà hiện hữu gần gũi, thân thuộc của cuộc sống, từ những điều bình dị nhất đến những giá trị thiêng liêng.
Câu 4. Mạch cảm xúc của bài thơ: Cảm xúc về Tổ quốc gắn với những hình ảnh giản dị, ấm áp của tuổi thơ và gia đình; về chiều sâu lịch sử, văn hóa. Sự tự hào, tình yêu dào dạt và ý thức về Tổ quốc nằm sâu trong trái tim mỗi người khi hát quốc ca.
Câu 5. Gợi ý thông điệp: Tổ quốc là tổng hòa của những điều bình dị, thân thương nhất trong cuộc sống mỗi người, từ tình mẫu tử, mái ấm gia đình, vẻ đẹp thiên nhiên đến truyền thống lịch sử, văn hóa, và lý tưởng cao đẹp. Tình yêu Tổ quốc cần được nuôi dưỡng từ những điều gần gũi ấy và luôn hiện hữu trong trái tim mỗi con người.
II. VIẾT
Câu 1. Viết đoạn văn nghị luận phân tích hình tượng Tổ quốc qua hai khổ thơ (2, 3) trong bài thơ “Tổ quốc”.
- Câu mở đoạn: Hai khổ thơ đã khắc họa hình tượng Tổ quốc một cách gần gũi mà thiêng liêng, thấm đẫm tình cảm và giàu tính biểu tượng.
- Thân đoạn:
+ Tổ quốc hiện lên là quê hương với những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam: dòng sông đỏ nặng phù sa, cánh đồng lúa xanh trù phú. Đây không chỉ là cảnh sắc mà còn là không gian sống gắn liền với “ông bà mình”, nơi cội nguồn, nơi lưu giữ ký ức và những giá trị truyền thống gia đình.
+ Tổ quốc còn hiện hữu trong câu chuyện về nguồn cội Lạc Long Quân - Âu Cơ, nhắc nhở về truyền thống “con Rồng cháu Tiên” hào hùng của dân tộc, củng cố ý niệm về một cộng đồng có chung nguồn gốc.
+ Hình tượng Tổ quốc còn được thi vị hóa thành “bài thơ”. Sự so sánh này làm nổi bật Tổ quốc như một tác phẩm nghệ thuật, cần được trân trọng và chiêm ngưỡng.
- Câu kết đoạn: Hai khổ thơ khắc họa hình tượng Tổ quốc vừa cụ thể, bình dị vừa thiêng liêng, kỳ vĩ, khơi gợi niềm tự hào và tình yêu mãnh liệt trong lòng người đọc.
Câu 2. Viết một bài văn nghị luận trả lời câu hỏi: Thế hệ trẻ ngày nay cần làm gì để biến tình yêu Tổ quốc thành hành động cụ thể, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và những thách thức mới?
* Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận.
* Thân bài:
- Giải thích:
+ Bối cảnh toàn cầu hóa: Sự liên kết và phụ thuộc lẫn nhau ngày càng tăng giữa các quốc gia, khu vực trên nhiều phương diện như kinh tế, công nghệ, văn hóa, xã hội ở quy mô toàn cầu.
+ Thách thức mới: Cách mạng công nghiệp 4.0; biến đổi khí hậu và các vấn đề môi trường; áp lực cạnh tranh,...
- Bàn luận:
+ Luận điểm 1: Tuổi trẻ cần nâng cao tri thức và chuyên môn là nền tảng vững chắc để đóng góp cho Tổ quốc.
+ Luận điểm 2: Tuổi trẻ cần tích cực tham gia vào các hoạt động xã hội và cộng đồng là cách để thể hiện tình yêu Tổ quốc một cách thiết thực.
+ Luận điểm 3: Tuổi trẻ cần cần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một biểu hiện quan trọng của tình yêu Tổ quốc, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa.
+ Luận điểm 4: Phê phán thực trạng đáng lo ngại của một bộ phận giới trẻ, đó là sự thờ ơ với lịch sử, văn hóa dân tộc; thiếu ý thức công dân; chạy theo lối sống hưởng thụ, vị kỷ; xa rời bản sắc văn hóa, sùng bái ngoại lai tiêu cực; lười biếng, thiếu chí tiến thủ.
* Kết bài: Khái quát vấn đề nghị luận.
